فیلتر شکن، واجب‌تر از نان شب!
- شناسه خبر: 5519
- تاریخ و زمان ارسال: 13 آذر 1401 ساعت 08:00
- بازدید : 239
مردم به دنبال شکستن سدهای مجازی برای گذران زندگی هستند
گزارش ـ محمد بهرامی: خبر کوتاه بود اما گویا، «افزایش سه هزار درصدی تقاضای فیلترشکن در ایران». این خبر به خودی خود، اوضاع این روزهای مردم ایران را شرح می‌دهد. اوضاعی که از ضرورت، داشتن فیلترشکن خوب و قوی حکایت دارد. این میزان از تقاضای نصب فیلترشکن، خبری بود که حتی کارشناسان دنیای مجازی در خارج کشور را متحیر کرد!
ما میلیون‌ها ایرانی در دنیای مجازی به دنبال فیلترشکن هستیم زیرا دستگاه‌های مسئول در ایران راه دسترسی به سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها را سد کرده‌اند و می‌خواهند ما را از آلودگی‌هایی که به این فضا نسبت می‌دهند، دور نگه دارند. اکثریت مردم هم سعی می‌کنند این سد را دور بزنند و به اطلاعاتی که خود فکر می‌کنند برایشان مفید است، دسترسی پیدا کنند. این همان وضعیتی است که در دنیای واقعی هم جریان دارد. از یک سو، دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی چیزهایی را صلاح مردم می‌دانند، آنان را به نمادهایی ترغیب می‌کنند یا از انتخابی منع می‌کنند. از سوی دیگر، اکثریت مردم صلاح خودشان را گزینه‌های دیگری می‌دانند، بنابراین سدهای مجازی را با فیلترشکن و فیلترهای حقیقی را به هر نحو دور می‌زنند و اگر نتوانند، صدای اعتراض‌شان بلند می‌شود. این یکی از علل ـ و فقط یکی از علل ـ ظهور شرایط کنونی است. به زبانی ساده، اعتراضاتی که این روزها جریان دارد، اعتراضی به فیلترکردن و تلاشی برای شکستن سدهاست.
فیلتر کردن فضای مجازی، بسیاری از کسب و کارها را از رونق انداخت و کار مردم را با مشکلات عدیده مواجه کرد. از این‌رو هر روز افراد بسیاری را می‌بینیم که با اعصابی بهم ریخته به‌دنبال نصب فیلترشکن و ورود به فضای مجازی هستند.
ـ استفاده از فیلترشکن جرم است؟
مردم در حالی در به در دنبال نصب فیلترشکن هستند که عده‌ای خطر استفاده از فیلترشکن‌های رایگان و فاقد تبلیغات را به مراتب بیشتر از فیلترشکن‌های پولی و تبلیغاتی می‌دانند، زیرا شرکتی که فیلترشکن را در ازای دریافت هزینه به کاربران ارایه می‌دهد هزینه زیادی برای ایجاد، نگهداری و همچنین تبلیغات آن پرداخت کرده است، اما محل تامین هزینه‌های فیلترشکن‌های رایگان مشخص نیست.
منشأ افزایش درخواست برای نصب فیلترشکن، به‌خاطر محدودیت‌هایی است که به‌ویژه برای پلتفرم محبوب کاربران ایرانی یعنی واتساپ و اینستاگرام، که در نبود جایگزین بومی رشد چشمگیری داشتند، به وجود آمده است. در این میان، علاوه بر دانلود و نصب وی‌پی‌ان‌های رایگان، بازار خرید و فروش وی‌پی‌ان هم حسابی سکه شده است. این در حالی است که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه جلسه هیأت دولت فروش و کسب درآمد از فیلترشکن‌ها را مجاز ندانست. عیسی زارع‌پور اما بر این نکته تأکید کرد که این موضوع جرم‌انگاری نشده و از برخی تلاش‌ها برای جرم‌انگاری فروش وی‌پی‌ان خبر داد. در حالی که بعضی از آمارها حکایت از استفاده 80درصد کاربران از وی‌پی‌ان دارد، این آمار در اروپا تنها 10درصد اعلام می‌شود. اگر منصفانه بخواهیم به این موضوع نگاه کنیم، این تفاوت قابل توجه، صرفا به محدودیت‌های گوناگون در زمان‌های گوناگون و به دلایل گوناگون برمی‌گردد. با یک حساب و کتاب ساده، اکنون گردش مالی تجارت وی‌پی‌ان در ایران بیش از 3 هزار میلیارد تومان در سال تخمین‌زده می‌شود.
ـ مردم، در به در دنبال فیلترشکن
یک فروشنده موبایل و قطعات جانبی درباره تقاضاهای مردم برای خرید و نصب وی‌پی‌ان، به خبرنگار ولایت گفت: روزانه بیش از 50 تا 60 نفر برای نصب وی‌پی‌ان به ما مراجعه می‌کنند که در نوع خود جالب است. اکثر این درخواست‌ها نیز برای نصب فیلترشکنی است که با اینترنت تلفن همراه کار کند.
صادق رضایی افزود: متاسفانه اوضاع فیلترشکن‌ها هم چندان جالب نیست و برخی از آنها تنها چند روز کار می‌کنند فیلترشکن‌های تلفن همراه هم که بسیار ضعیف‌اند.
وی ادامه داد: فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی، به نوعی مردم را گرفتار کرده است؛ جدا از بحث کسب و کار، که به شاغلان بسیاری که در فضای مجازی بودند اکنون ضربه زده است، افراد زیادی هم بودند که از طریق فضای مجازی جویای احوال یکدیگر می‌شدند یعنی با یک بسته اینترنتی، تا مدت‌ها می‌توانستند با هم در ارتباط باشند و احوال هم را بگیرند اما الان باید هر روزه مبلغی را بابت تماس تلفنی هزینه کنند و به هم زنگ بزنند.
ـ وجود اینترنت با فیلتر کردن فضای مجازی بی‌معناست
یک شهروند قزوینی نیز در این باره به خبرنگار ولایت گفت: هر اتفاقی که در کشور رخ می‌دهد، اولین کسانی که باید بابتش تاوان بدهند مردم هستند.
وی افزود: گمان نکنم که در هیچ کجای دنیا چنین چیزی باشد، الان بیشتر مردم از فضای مجازی مانند واتساپ و تلگرام و یا حتی اینستاگرام برای تسهیل در کارهایشان استفاده می‌کنند اما در کشور ما با کوچکترین اتفاقی، فضای مجازی را فیلتر می‌کنند. اگر قرار باشد فضای مجازی را فیلتر کنند، داشتن اینترنت به چه دردی می‌خورد؟
وی ادامه داد: به هر کجا که می‌توانیم برای نصب فیلترشکن چنگ می‌اندازیم اما هر چه جلو تر می‌رویم اوضاع بدتر می‌شود اگر قرار باشد که فیلتر باشیم، بهتر است اینترنت هم نداشته باشیم. با این شرایط با کشورهای عقب مانده فرقی نداریم .
وقتی امکانات و علم روز داریم چرا نباید بتوانیم از آن استفاده کنیم؟ آیا واقعا تنها راه حل برون رفت از برخی مشکلات، فیلتر کردن زندگی مردم است؟
ـ فیلترشکن‌ها سریع از کار می‌افتند
یک شهروند دیگر قزوینی که فروشگاه پلاسکو دارد نیز در این باره به خبرنگار ولایت گفت: ما بیشتر کارهای تبلیغاتی‌مان در فضای مجازی است و گروه‌هایی که برای این کار درست کرده‌ایم بیش از 700 یا 800 نفر عضو دارند، از زمانی که اینستاگرام و تلگرام را فیلتر کرده‌اند، مشتریان زیادی را از دست داده‌ایم و به کسب و کارمان هم لطمه شدیدی وارد شده است.
وی افزود: این روزها مدام به دنبال فیلترشکنی هستیم که قطع نشود و بتوانیم کارمان را در فضای مجازی دنبال کنیم اما هر وی‌پی‌انی که نصب می‌کنیم، تنها 8 تا 10 روز کار می‌کند و بعد از کار می‌افتد. بقیه را هم که مسئولان از کار انداخته‌اند، واقعا بگویند تکلیف مردم در این شرایط چیست؟
وی ادامه داد: چند روز پیش یک وی‌پی‌ان خریدم اما تنها یک روز خوب کار کرد و اکنون مدام باید با آن سروکله بزنیم تا وصل شود.
ـ رفع فیلترینگ در هاله‌ای از ابهام
واکنش‌ها به فیلترینگ اینستاگرام و واتساپ همچنان ادامه دارد و برخی معتقدند که باید این محدودیت‌ها برداشته شود و عده‌ای نیز می‌گویند باید پیام رسان‌های داخلی را فعال کرد.
در این خصوص حجت‌الاسلام سید صادق طباطبایی‌نژاد، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با بیان اینکه به نظر می‌رسد محدودیتی که در پلتفرم‌های اینستاگرام و واتساپ ایجاد شده موقتی باشد و بیشتر برای موضوعات امنیتی به این شکل درآمده، اظهار داشت: البته مهاجرت مردم به پیام‌رسان‌های داخلی کار بزرگ و زمان بری است، ولی به تدریج مردم باید به سمت پیام‌رسان‌های ایرانی حرکت کنند و از آنها بیشتر استفاده شود.
وی با اشاره به اجرای طرح صیانت از فضای مجازی و ارتباط آن با فیلتر کردن اینستاگرام و واتساپ، گفت: هیچ‌گاه منظور از اجرای طرح صیانت از فضای مجازی فیلتر کردن پیام‌رسان‌های خارجی نبوده است.
محمد مهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد نیز با اشاره به برنامه وزارت ارشاد برای معرفی یک پلتفرم قابل اعتماد برای مردم گفت: با توجه به اتفاقاتی که در کشور افتاد و تصمیماتی که از سوی مراجع امنیتی گرفته شد، معتقدیم سرویس‌های داخلی پلتفرم‌ها و شبکه‌های پیام رسان، باید نیازهای مردم را پاسخ دهند.
ـ فروش فیلترشکن غیرمجاز است
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در این‌باره گفت: فروش فیلترشکن و کسب درآمد از آن غیرمجاز است؛ ولی نسبت به آن جرم انگاری نشده است.
به گفته وی، اکنون تلاش‌هایی می‌شود که این موضوع علاوه بر غیرمجاز بودن، جرم‌انگاری نیز شود.
وزیر ارتباطات همچنین افزود: من تاکید می‌کنم فروش و کسب درآمد از وی‌پی‌ان غیرمجاز است؛ ولی جرم‌انگاری نشده است.
این در حالی است که در برخی رسانه‌ها این اظهارات وزیر ارتباطات به غیرقانونی بودن استفاده از وی‌پی‌ان تفسیر شده بود که صحت ندارد.
همچنین عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات در حاشیه هیات دولت در جمع خبرنگاران گفت: استفاده از فیلترشکن‌ها برای دستگاه‌هایی مثل موبایل و لپ‌تاپ و… آسیب‌پذیری‌های جدی به همراه خواهد داشت و راه رخنه هکرها را هموار می‌کند.
ـ فیلتر، عامل نفوذ بدافزارها به حریم خصوصی مردم
برخی تحلیلگران نیز بر این عقیده‌اند که بدافزار بودن خاصیت وی‌پی‌ان نیست و این موضوع در مورد همه اپلیکیشن‌ها صدق می‌کند و حتی یک اپلیکیشن ماشین حساب هم ممکن است بدافزار باشد؛ اما محدود کردن بعضی از پلتفرم‌ها مانند تلگرام در سال‌های گذشته مردم را با این خطر مواجه کرد و باعث شده اکثرا به وی‌پی‌ان‌ها و اپلیکیشن‌های ناشناس روی بیاورند؛ این درحالی است که این اپلیکیشن‌ها ممکن است دسترسی‌های غیرمتعارفی مثل مکان و لیست مخاطبان را بگیرند و از این اطلاعات سوء‌استفاده کنند.
بررسی امنیتی و دسترسی اپلیکیشن‌ها دو قسمت است؛ یک مورد، مدل وی‌پی‌ان‌هایی هستند که مثل سایفون به عنوان اپلیکیشن روی موبایل نصب می‌شوند و هنگام نصب به کاربر نشان داده می‌شود که چه دسترسی‌هایی می‌خواهد کاربر بگیرد؛ فیلترشکن و وی‌پی‌ان برای عملکردش فقط باید به اینترنت دسترسی داشته باشد و هیچ دسترسی غیر از اینترنت نباید از کاربر بگیرد و اگر بگیرد قطعا می‌خواهد کار دیگری انجام دهد و در آن صورت کاربر نباید آن را نصب کند. نکته مهمی که وجود دارد این است یک سری از وی‌پی‌ان‌ها از رمزنگاری استفاده می‌کنند و این اطلاعات در رفت و برگشت قابل شنود نیست، اما بعضی از آنها از رمزنگاری استفاده نمی‌کنند و کسی که این سرور وی‌پی‌ان را راه انداخته، می‌تواند از اطلاعات شما سوء‌استفاده کند.
ـ ضرورت قطع وی‌پی‌ان هنگام استفاده از سایت‌های داخلی
وقتی وی‌پی‌ان کاربر وصل است و وارد یک درگاه پرداخت می‌شود و شماره کارت و رمز خود را وارد می‌کند، در واقع اسم کاربری و رمز خود را به سرور وی‌پی‌ان می‌فرستند و سرور وی‌پی‌ان، آن را به بانک می‌فرستد. اگر طرف مقابل بخواهد سوء‌استفاده کند و وی‌پی‌ان رمزنگاری نباشد، می‌تواند این کار را به راحتی انجام دهد؛ به همین دلیل توصیه شده حتما اگر نیاز به استفاده از وی‌پی‌ان وجود دارد، زمان پرداختن و رفتن به سایت‌های داخلی مثل سایت یارانه، کنکور و دانشگاه که اطلاعات حساسی دارند، وی‌پی‌ان قطع شود.
اما طی سال‌های گذشته روی موضوع لزوم اقدام برای ساماندهی VPN در کشور از طریق مرکز ملی مجازی تاکید شده بود به گونه‌ای که رئیس مرکز ملی فضای مجازی گفته بود استفاده از VPN مقوله پیچیده‌ای است و بسیاری از نظام‌ها از آن استفاده می‌کنند مانند بانک‌ها در فعالیت‌های اقتصادی، مکاتبات اداری و تعیین هویت. بنابراین نمی‌توانیم به سهولت نسبت به تعطیلی یا ممنوعیت قانونی VPN صحبت کنیم به همین دلیل به دنبال این هستیم که این فضا ساماندهی شود.
وی همچنین تاکید کرده بود باید شرکت‌هایی که VPN صادر می‌کنند و یا نحوه‌ی استفاده از VPN توسط ارائه‌دهندگان اینترنت را ساماندهی کرد، به نحوی که استفاده از VPN برای کسانی که باید استفاده کنند، مشکلی نداشته باشد و در مواردی که به ضرر است، اتفاق نیفتد. ما نمی‌توانیم عوارض VPN منفی را به صفر برسانیم، اما می‌توانیم آن را کاهش دهیم.
