فیلترینگ حبابی؛ جنگ شناختی مدرن برای تسخیر ذهن‌ها

آرزو سلخوری

در عصر دیجیتال، فیلترینگ حبابی به‌ عنوان یکی از پدیده‌های پنهان و تاثیرگذار، نقش مهمی در شکل‌دهی جهان‌بینی و رفتار کاربران ایفا می‌کند.

این فیلترینگ به واسطه‌ی الگوریتم‌هایی که علایق، جستجوها، و تعاملات ما را ردیابی و تحلیل می‌کنند، ما را در دایره‌ای از اطلاعات مشابه و متناسب با نظراتمان قرار می‌دهد در نتیجه از مواجهه با دیدگاه‌های متفاوت و چالش‌برانگیز محروم می‌شویم و دیدگاه‌هایمان را به شکلی ثابت و بسته نگه ‌می‌دارد.

اما این موضوع تنها به کاهش تنوع اطلاعات ختم نمی‌شود؛ بلکه بخشی از یک جنگ شناختی مدرن است که، بی‌آنکه متوجه شویم، ذهن و نگاه ما را به شکلی خاص هدایت می‌کند.

جهت‌دهی به افکار عمومی و تقویت تعصبات

پلتفرم‌های بزرگی مانند شبکه‌های اجتماعی و موتورهای جستجو از الگوریتم‌هایی استفاده می‌کنند که هدفشان افزایش تعامل کاربران است. در واقع، این پلتفرم‌ها تلاش دارند کاربران هرچه بیشتر به محتوای پیشنهادی خود وابسته شوند و با افزایش تعاملات روزانه به درآمدزایی خود کمک کنند. اما نگاهی عمیق‌تر به کارکرد این الگوریتم‌ها نشان می‌دهد که این فرآیند چیزی فراتر از ایجاد جذابیت و جلب توجه است.

فیلترینگ حبابی به تدریج دیدگاه کاربران را محدود و یک‌طرفه می‌کند، و آنها را در حبابی از نظرات مشابه و هم‌سو با عقاید خود محصور می‌کند.

این ابزار همان جنگ شناختی است که قدرت‌های جهانی از آن برای کنترل و جهت‌دهی به افکار عمومی استفاده می‌کنند. به بیان دیگر، فیلترینگ حبابی در حال تبدیل‌شدن به ابزاری موثر برای جهت‌دهی به افکار عمومی و تقویت تعصبات است.

این وضعیت، به مرور، جامعه را به شکافی عمیق‌تر می‌کشاند، چرا که هر گروه با اطلاعات و باورهای خاص خود محدود شده و از گفتگو و درک متقابل فاصله می‌گیرد. چنین وضعیتی بستری ایده‌آل برای مدیریت و کنترل جامعه در راستای اهدافی خاص فراهم می‌کند.

از دست دادن تفکر انتقادی و گسترش تعصبات

یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات فیلترینگ حبابی، کاهش توانایی تفکر انتقادی در کاربران است. وقتی افراد به‌ طور مداوم با اطلاعاتی مواجه می‌شوند که باورهای موجود آنها را تقویت می‌کند، تمایل کمتری به تحلیل و ارزیابی دقیق خواهند داشت و به تدریج اعتماد به ‌نفسشان در مورد نظراتشان افزایش می‌یابد.

این وضعیت باعث تقویت تعصبات و از بین بردن تنوع فکری می‌شود. چنین افرادی از تعامل با دیدگاه‌های مخالف پرهیز کرده و جامعه را به مجموعه‌ای از گروه‌های متخاصم و فاقد همدلی تبدیل می‌کنند که هر گروه تنها خود را صاحب حقیقت می‌داند.

رسانه‌ها و نقش آن‌ها در حفظ و تقویت فیلترینگ حبابی

رسانه‌های بزرگ و شرکت‌های فناوری که این الگوریتم‌ها را مدیریت می‌کنند، از این فرایند نفع مستقیم می‌برند. آنها می‌دانند که با قرار دادن کاربران در حباب اطلاعاتی، می‌توانند رفتار و عادات آنها را در جهت‌های خاصی هدایت کنند.

شبکه‌های اجتماعی به دلیل ساختار اقتصادی‌شان، محتوای پرجنجال و هم‌جهت با علایق کاربران را بیشتر ترویج می‌دهند و به‌طور غیرمستقیم کاربران را به مصرف اطلاعات مشابه تشویق می‌کنند. این روند حتی می‌تواند به تدریج اثرات بیشتری در سطح فرهنگی و اجتماعی بگذارد و جامعه را به سمت تفکر محدودتر و غیرانتقادی سوق دهد.

مقابله با فیلترینگ حبابی و خروج از دام شناختی

با توجه به اثرات مخرب فیلترینگ حبابی و نقش آن در جنگ شناختی مدرن، آگاهی‌بخشی و ایجاد ابزارهایی برای مقابله با آن ضروری است. کاربران باید اهمیت تعامل با دیدگاه‌های متنوع را درک کرده و از منابع مختلف اطلاعاتی استفاده کنند. همچنین، رسانه‌ها و پلتفرم‌های دیجیتال می‌توانند متعهد شوند به ایجاد فضایی بازتر و متنوع‌تر، تا کاربران بتوانند به شکلی آزادانه‌تر به اطلاعات دسترسی داشته و از حباب‌های اطلاعاتی خارج شوند.

***

فیلترینگ حبابی بیش از آنکه یک پدیده فناوری باشد، مسئله‌ای اجتماعی و فرهنگی است که به تدریج تاثیرات عمیقی بر نگرش‌ها و رفتارهای عمومی می‌گذارد. در این جنگ شناختی پنهان، آگاهی و تقویت تفکر انتقادی نقش مهمی در خروج از این وضعیت دارند. تنها با هوشیاری و دستیابی به اطلاعات متنوع و بی‌طرفانه می‌توانیم از دام‌های شناختی این عصر دیجیتال رهایی یافته و به سوی جهانی بازتر و منصفانه‌تر گام برداریم.