فقر و رانت، اعتماد اجتماعی را در کشور تضعیف کرد
- شناسه خبر: 2962
- تاریخ و زمان ارسال: 26 مهر 1401 ساعت 08:00
- بازدید :
مقدمه:
در یک ماه گذشته در کشور با سیل گسترده مطالبات مدنی روبرو شده‌ایم؛ مطالباتی که ابتدا به نظر می‌رسید نسبت به مرگ دختر جوان سقزی باشد اما ادامه این اعتراضات نشان داد مشکلات موجود در کشور چون بیکاری، فقر، اختلاس‌های متعدد، تورم و گرانی که مردم از آن به تنگنا آمده‌اند به گستردگی این جنبش مدنی دامن زده است. به منظور آسیب‌شناسی وقایع اخیر از منظر اقتصادی برخورد لازم دیده‌ایم تا در روزنامه ولایت با فرشاد فصاحت از اساتید اقتصاد دانشگاه‌های استان به گفتگو بپردازیم که با هم آن را می‌خوانیم …
¢ به نظر شما اقتصاد و معیشت زندگی چه جایگاهی در مطالبات مدنی ایجاد شده دارد؟
فقر گسترده در کنار رانت‌های بزرگ، همراه با کاهش قابل توجه مشارکت سیاسی طی سال‌های اخیر، اعتماد را به‌عنوان مولفه اصلی سرمایه اجتماعی به‌شدت تضعیف کرده و بدبینی و ناامیدی را جایگزین انتظارات مثبت گذشته کرده است. در این میان یکی از بدترین جلوه‌های نابرابری که در اقتصاد کشور رخ داده، آن بوده که همه اقشار در شیب نزولی قرار داشته‌اند؛ اما قشر کم‌درآمد با آهنگی بسیار تندتر به عمق فقر رانده شده است؛ اینها زمینه ساز ایجاد اعتراضات شد.
¢ لطفا از ضعف‌های اقتصادی که در کشور با آن روبرو هستیم و منجر به بی اعتمادی شده است؛ برایمان بگویید.
در حوزه اقتصاد، اعتقاد به کافی بودن اقدامات مربوط به خنثی‌سازی تحریم‌ها و ساده انگاشتن روند مذاکرات و بی‌اهمیت دانستن احیای برجام، به همراه مجموعه‌ای از تصمیمات ناهماهنگ، متناقض و پر‌هزینه، منجر به تداوم تحریم‌های ظالمانه، از دست رفتن فرصت استفاده از قیمت بالای نفت، تداوم قطع ارتباطات بانکی و مالی کشور، ادامه تورم کمر‌شکن و بی‌ثباتی اقتصاد کلان شده است. علاوه بر اینها انتشار اطلاعات مربوط به فسادهای مالی در مقیاس‌های باورنکردنی، شرایط رفاهی تعدادی از مسئولان، اقامت فرزندان برخی مسئولان در کشورهای خارجی و به‌طور مختصر، برخورداری از رانت‌های بزرگ در شرایط گستردگی فقر، به‌طور طبیعی، وضعیت کلان کشور را با بحران مواجه کرده است.
¢ آیا این ضعف‌ها برای مردم ملموس است؟
جمعیت امروز کشور، بسیار شهری‌تر، تحصیل‌کرده‌تر و در بازه سنی اثربخشی و برخورداری آنها از انرژی اجتماعی، بیشتر از گذشته است. به همه اینها می‌توان دسترسی غیرقابل اجتناب به اطلاعات را به‌عنوان یک عنصر کلیدی و تحول‌آفرین اضافه کرد. امروز بدون تردید با وجود فضای مجازی، آحاد مردم به صورت بهنگام از هرگونه اطلاعی که مایل باشند بهره‌مند هستند. برخورداری از سطح تحصیلات بالا و گستردگی زیاد در سطح کشور نیز باعث شده است که سطح آگاهی عموم مردم بالا رود.
¢ آیا تنگناهای اقتصادی که مردم با آن روبرو هستند می‌تواند در ایجاد و ادامه اعتراضات فعلی نقش داشته باشد؟
در پی اتفاقی که برای شادروان خانم مهسا امینی به وقوع پیوست، موجی از اعتراض‌ها در جامعه به راه افتاد که هنوز هم ادامه دارد. قبل از آن هم در آبان 1398 حرکت گسترده دیگری به دنبال افزایش قیمت بنزین به وقوع پیوست و پیش از آن هم در دی 1396 اتفاقات مشابهی رخ داده بود. بدیهی است چنانچه جامعه در شرایطی قرار داشت که رضایت عمومی در آن برقرار می‌بود عرصه بروز نارضایتی‌های موردی، محدود به موضوعاتی می‌شد که توسط نهادهای متعارف سیاسی و مدنی با شیوه‌های کم‌هزینه قابلیت حل‌وفصل داشت؛ اما فشار سنگین اقتصادی به طبقات متوسط و پایین جامعه به تدریج خود را در قالب اعتراضات خیابانی جوانان، زنان و سایر اقشار ظاهر کرده است. در جریان این‌گونه اعتراضات، طبیعی است که افرادی مغرض نیز بخواهند با ایجاد اغتشاش، بلوا و تخریب اموال عمومی، مسیر خواسته‌های مدنی مردم را منحرف کنند و دولت‌های بیگانه هم از فرصت‌های به وجود آمده بهره‌برداری کنند. در کل می‌توان گفت که وجود نارضایتی‌ها در اقشار مختلف از وضعیت نابسامان اقتصادی، بی‌عدالتی‌ها و عدم رعایت حقوق شهروندی، زمینه‌ساز اصلی اعتراضات و تجمعات فعلی است.
¢ لطفا درباره قطعی اینترنت و آثار سوء آن برکسب و کارهای مجازی توضیحاتی بفرمائید.
از اواخر شهریور ماه در پی رویدادی که رخ داد؛ اینترنت همراه در نقاط مختلف ایران، قطع شد. علاوه بر این، انواع مختلف اتصال‌های اینترنت ثابت نیز با محدودیت‌های زیادی روبرو هستند که انواع سرویس‌های خارجی مورد استفاده کسب و کارهای اینترنتی و کاربرانشان را با اختلال روبرو کرده است و به صراحت می‌توان گفت اتفاقات اخیر باعث افت شدید بازار کسب و کارهای اینترنتی شده است.
¢ آماری از کسب و کارهای اینترنتی دارید؟
بر اساس گزارش سال گذشته مرکز آمار ایران، معادل 11 میلیون نفر از طریق شبکه‌های مجازی، کسب درآمد می‌کنند از این میزان حدود 9 میلیون نفر یعنی 83 درصد از طریق اینستاگرام در حال کسب درآمد هستند. طبق آمار موجود هم اکنون 2 میلیون و 400 هزار واحد صنفی مجازی در کشور تنها در اینستاگرام فعال است که نشان می‌دهد فعالیت اقتصادی متصدیان این مشاغل در این فضا از تعداد واحدهای صنفی حقیقی کشور بیشتر است. پر واضح است که توسعه کسب و کار و فعالیت‌های اقتصادی، نیاز به فضای امن و آرام دارد. کسب و کارهای خردی که در شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند در پی این اغتشاشات و ناآرامی‌ها و کندی اینترنت به‌شدت ضرر خواهند کرد به‌طوری که مشخص نیست در آینده چه اتفاقی می‌افتد.
¢ کسب و کارهای بزرگ هم از این بستر استفاده می‌کنند؟
امروز کسب و کارهای بزرگ‌تر هم به شبکه‌های اجتماعی وابسته هستند و تعدادی از مشتریان خود را در آن پیدا می‌کنند. کسب و کارهای بزرگ در شبکه‌های اجتماعی بازاریابی می‌کنند و سرمایه‌گذاری‌هایی برای گسترش فعالیت خود در این فضا ایجاد کرده‌اند؛ اگر این ناآرامی‌ها ادامه‌دار باشد ضرر هنگفتی را متحمل خواهند شد. اما چنین اختلالات عمده‌ای در اتصال به بستر اینترنت جهانی، به معنای محدود شدن دسترسی به بسیاری از ابزارهای دیجیتال و حفظ و نگهداری سامانه‌های داخلی است. امری که دارایی‌های کاربران نزد کسب و کارهای اینترنتی و همین‌طور امنیت داده‌های آنها را به‌طورجدی تهدید می‌کند و روی دادن چنین رخدادهای ناگواری در اکوسیستم استارت‌آپی و فضای کسب و کار دیجیتال کشور، نتیجه‌ای جز تضعیف نیروهای متخصص و فعالان این حوزه نخواهد داشت.
¢ لطفا درباره ضرورت امنیت در سرمایه‌گذاری برایمان توضیحاتی بفرمائید؟
امنیت کسب و کار و سرمایه‌گذاری موضوعی است که نه تنها شاخص‌های رشد اقتصادی و پیشرفت اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد بلکه معیشت مردم، خانوارها و فعالان اقتصادی از جمله اصناف و تجار و در مجموع تمام کسانی که در فضای حقیقی و مجازی فعالیت اقتصادی دارند را تحت تأثیر قرار می‌دهد. یکی از نقاط مشترک و مورد تفاهم بین دولت و بخش خصوصی تأکید بر فضای امنیت اقتصادی برای فعالیت کسب و کارها است. به گفته وزیر کشور تا پایان یافتن اغتشاشات، محدودیت‌های اینترنتی ادامه دارد و این اغتشاشگران هستند که موجب اعمال چنین محدودیت‌هایی می‌شوند و هرگاه دستگاه امنیتی و اطلاعاتی مطمئن شود که دیگر چنین موضوعیتی نیست این محدودیت‌ها برداشته می‌شود.
¢ دولت و نظام با اجرای طرح‌های زودبازده اقتصادی می‌تواند اعتماد مردم را بازگرداند؟
دولت باید از طریق بسته‌های حمایتی کسب و کارهای آسیب دیده را حمایت کند. تصویب بسته‌های حمایتی برای حمایت از کسب و کارهای آسیب‌دیده از ناامنی‌های اخیر بر اثر اغتشاشات می‌تواند خبر خوبی برای فعالان اقتصادی طی روزهای آینده باشد.
