فضای مجازی؛ چالش پدر و مادرهای نسل جدید

نفیسه کلهر

همیشه منتظر بودیم که میهمانی خانوادگی پیش بیاید تا بچه‌های فامیل دور هم جمع شویم و بازی کنیم. بچه‌های خاله و دایی، عمه و عمو و حتی چند درجه دورتر فرقی نمی‌کرد؛ مهم نشاطی بود که با دیدن همسن و سال‌ها پیدا می‌کردیم. معمولا میزبان، فضایی را در اختیار بچه‌ها قرار می‌داد تا هرچقدر می‌خواهند سر و صدا و بازی کنند و صدایشان مزاحم بزرگترها نشود. این‌طوری همه راضی بودند.

حالا اما اگر هم چند کودک به اصرار پدر و مادرشان یا به خاطر اینکه جایی نبوده بمانند، در میهمانی‌ها حضور داشته باشند، سرشان در گوشی تلفن است. حتی ممکن است کنار هم ننشینند. هر کدام از اول تا آخر سرگرم بازی و یا فضای مجازی باشند. بگذریم از بزرگترهایی که در خانه و میهمانی هم دل از فضای مجازی نمی‌کنند که در حال حاضر موضوع این گزارش کودکان هستند.

قانون یا خلا قانونی؟

اخیرا ایسنا به نقل از یورونیوز مطلبی منتشر کرد که مبنی بر آن نمایندگان مجلس فرانسه لایحه‌ محدودیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای کاربران زیر ۱۵ سال را تصویب کرده‌اند.

بر اساس مصوبه نمایندگان مجلس این کشور، دسترسی کودکان زیر ۱۵ سال به شبکه‌های اجتماعی منوط به رضایت والدین شده است.

این مصوبه همچنین به والدین اجازه می‌دهد که حساب‌های کاربری کودکان زیر ۱۵ ساله‌ خود را در شبکه‌های اجتماعی به حالت تعلیق درآورند.

مجلس فرانسه در مصوبه خود، این الزام را برای پلتفرم‌هایی مانند «اسنپ‌چت»، «تیک‌تاک» یا «اینستاگرام» در نظر گرفته است.

پس از تصویب لایحه محدودیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای کاربران زیر ۱۵ سال در مجلس ملی فرانسه، مجلس سنا هم به آن رأی مثبت داد.

بنا بر این گزارش نمایندگان فرانسه این لایحه را با هدف مبارزه با هرزه‌نگاری، آزار و اذیت سایبری و فرآیندهای اعتیادآور برای جلب توجه در بین کودکان زیر ۱۵ سال تصویب کردند.

در حالی که در کشور ما هنوز قانونی برای نظارت والدین بر فعالیت‌های کودکان در فضای مجازی وجود ندارد و این به خود خانواده واگذار شده است که فرزندانشان چقدر برای حضور در فضای مجازی اختیار عمل داشته باشند.

زورمان نمی‌رسد

آروین کودکی 12 ساله است که برای خودش یک گوشی تلفن همراه دارد با دسترسی به اینترنت. اغلب اوقات هم سرش در گوشی تلفنش هست. مادر آروین درباره داشتن تلفن همراه در سن کم توضیح می‌دهد: «راستش در زمان کرونا که مدارس، کلاس‌ها را به صورت مجازی برگزار کردند مجبور شدیم برای آروین گوشی تلفن با دسترسی به اینترنت بگیریم.» او در مورد اینکه علی‌رغم میلشان این تلفن حتما باید هوشمند می‌بود توضیح می‌دهد: «برنامه شاد هم نیاز به اینترنت داشت و هم نیاز به گوشی هوشمند. در واقع همه پدر و مادرها به خاطر همین برنامه بود که مجبور شدند برای بچه‌ها گوشی هوشمند بخرند. تا قبل از آن اگر آروین می‌خواست در کلاسی خارج از مدرسه حضور داشته باشد گوشی من را با خودش می‌برد تا ما از رفت و آمدش خبر داشته باشیم و خیالمان راحت باشد. هرچند همان هم دردسرهای خودش را داشت. گاهی من به گوشی نیاز داشتم یا خودم می‌خواستم بیرون بروم و آروین نمی‌توانست گوشی من را ببرد و تا به خانه برسد و از تلفن خانه به من زنگ بزند دلم هزار راه می‌رفت. تا اینکه تصمیم گرفتیم برایش گوشی همراه بخریم و کرونا و برنامه شاد هم باعث شدند تا این گوشی هوشمند باشد و به اینترنت دسترسی داشته باشد. وگرنه من خودم هم دوست نداشتم پسرم در این سن و سال درگیر فضای مجازی باشد.» از مادر آروین می‌پرسم نمی‌شد از او بخواهند که برنامه‌هایی مثل اینستاگرام را نصب نکند؟ و او توضیح می‌دهد: «البته یک سال است که اینستاگرام نصب کرده. اما راستش را بخواهید اصلا قابل کنترل نیست. این فقط نظر من نیست، مادر و پدر بقیه دوستانش هم همین نظر را دارند. حتی دوستی دارم که بدون اینکه بفهمد دختر13ساله‌اش با گوشی او حساب اینستاگرام ساخته بود و برای خودش پست هم می‌گذاشت و حتی سر یک قرار با فردی که مجازی آشنا شده بود هم رفته بود. تا پدر و مادرش بفهمند و بخواهند حساب اینستاگرامش را پاک کنند خیلی طول کشیده بود.» او ادامه می‌دهد: «نصب کردن یا نکردن این نرم‌افزارها روی گوشی بچه‌ها که واقعا اصلا در کنترل ما نیست. من دیده‌ام اگر بچه‌های این زمانه بخواهند مخفی‌کاری کنند ما هیچ جوره حریفشان نمی‌شویم. راهش را خوب بلدند چطور سر پدر و مادر شیره بمالند! به خاطر همین ما تصمیم گرفتیم از در دوستی و روی خوش وارد شویم.» مادر آروین همینطور اشاره می‌کند به رشوه دادن: «گاهی هم با خرید هدیه و جایزه مجبوریم ارتباطمان را خوب نگه‌داریم و شاید اینطوری بتوانیم بچه را وادار کنیم که رفتار غلطی نکند وگرنه واقعا در کنترل ما نیست. تا بخواهیم حرف بزنیم بچه افسرده می‌شود که پدر و مادر بقیه مهربانند و آزادی می‌دهند و اعتماد دارند و… نخواهیم هم حرفی بزنیم که باید هر روز بترسیم از هر رفتارش.» مادر آروین معتقد است که شاید پدر و مادرهای بچه‌های کلاس باید با هم گروه مشترک داشته باشند و هماهنگ کنند و یک میزان سختگیری اعمال کنند تا بچه‌ها از مقایسه خود با دوستانشان ناراحت نشوند.

خودش موبایل خریده بود

سیمین هم مادر دانش‌آموز دیگری است به اسم مستعار مهرسا. سیمین می‌گوید مدتی قبل متوجه شده که دختر 15 ساله‌اش بیشتر از قبل پول توجیبی درخواست می‌کند. او توضیح می‌دهد: «وقتی از مدرسه می‌رسید گرسنه بود می‌گفتم مگر خوراکی نخوردی؟ گرسنگی عصبی داشت. هر روز بیشتر از قبل پول می‌خواست. گاهی وسط ماه پول تو جیبی‌اش تمام می‌شد. خیلی گذشت تا فهمیدم با کمک دوستانش از دایی دوستش که موبایل‌فروشی دارد یک گوشی تلفن هوشمند خریده و به فضای مجازی دسترسی پیدا کرده. یک اسپیکر و هدفون که پدرش برای تولدش خریده بود و یک تکه طلایش را فروخته و موبایل خریده و بقیه پولش را هم قسطی می‌پرداخته.» سیمین البته قبول دارد که سختگیری بیش از اندازه روی حضور دخترش در فضای مجازی داشته است: «تا قبل از آن اگر کاری داشت گوشی من یا پدرش را می‌گرفت. ما هم طوری رفتار می‌کردیم که دخترمان خیلی به فضای مجازی دسترسی نداشته باشد. خودمان کنترل می‌کردیم کجا می‌رود و از چه برنامه‌ای استفاده می‌کند. معمولا گلایه می‌کرد ولی ما باورمان نمی‌شد کمی نظارت بتواند کار را به اینجا بکشاند که دور از چشم ما گوشی موبایل بخرد. ظاهرا در گروهی هم با پسری آشنا شده بود و با هم چند قرار هم گذاشته بودند. واقعا اگر روانشناس نبود ما نمی‌دانستیم چطور این مشکل را حل کنیم. چندین جلسه من و پدرش پیش مشاور رفتیم و در این مورد حرف زدیم و خود مهرسا هم با آگاهی‌بخشی‌های روانشناسش خیلی تغییر کرد و با راهکارهایی که مشاور داد ما توانستیم از این معضل بگذریم وگرنه بد دردسری می‌شد برای همه‌مان.»

*

بسیاری والدین سواد و یا اطلاعات کافی برای کنترل حضور کودکشان در فضای مجازی را ندارند اما بعضی از سر بی‌خیالی فکرش را هم نمی‌کنند که حضور کودک در فضای مجازی باید کنترل شود. از طرف دیگر بعضی به خاطر سختگیری و نظارت بیش از حد کار را به جایی می‌رسانند که نباید می‌رسید.

شاید اگر تکنولوژی به اندازه اکنون در نسل‌های گذشته هم بود، حالا راهکارهای مادربزرگ و پدربزرگ‌ها بیشتر به کار می‌آمد؛ اما انگار اینطور نیست و پدر و مادرهای نسل جدید با چالشی متفاوت روبرو هستند. شاید اطلاع‌رسانی به والدین توسط مدارس و برگزاری جلسات و حتی مشورت کردن با روانشناس و مشاور خانواده روش‌های خوبی باشند برای آگاهی دادن از خطرات و مشکلات حضور کودک در فضای مجازی این خانواده‌ها.