فرجام تاریک خلاصهنویسی و شکستهگویی
- شناسه خبر: 4456
- تاریخ و زمان ارسال: 23 آبان 1401 ساعت 08:00
- بازدید :
ـ ایجاد گسست بین زبان محاوره‌ای و زبان ادبی
یک زبان‌شناس در گفتوگو با خبرنگار ولایت با بیان اینکه خلاصه‌گویی و مختصرنویسی چیز بدی نیست و حتی در بعضی جاها الزامی است به کاربردهای این فن ادبی در جاهای مختلف اشاره کرد و گفت: از خلاصهنویسی در نوشتن چکیده و مقدمه مقاله‌ها، رساله‌ها و حتی در روزنامه‌نگاری و خبرنویسی استفاده می‌شود و هدف از آن این است که بخش‌های مهم یک موضوع یا مطلب به دور از زیاده‌گویی و پرحرفی نوشته شده و به مخاطب یا خواننده انتقال یابد.
میرمحمد سیدزاده افزود: در این فن زبان‌شناسانه، عصاره مضمون یا محتوا گفته و نوشته می‌شود و برای کسی که آن را می‌شنود یا می‌خواند، کمتر وقت‌گیر است و آنجا که به اصل و اساس مطلب اشاره می‌کند، نوعی حالات تأکیدی، هشداری و آگاه کننده را به شخص منتقل می‌کند و یکی از مثال‌های خوب این مختصرنویسی تیترنویسی در روزنامه‌نگاری و خبرنگاری است که قصد آن انتقال مهمترین بخش یک خبر، گزارش یا مصاحبه در قالب یک عنوان جذاب و گیراست.
وی با بیان اینکه در گذشته‌های نسبتاً دور مختصرنویسی یا خلاصه‌گویی به عنوان یکی از فنون و مهارت‌های ادبی که نزد افرادی خاص و بامعلومات بود مطرح می‌شد، افزود: در روزگاران قدیم یکی از تفریحات جدی مردم در جمع‌های خانوادگی و یا زمانی که در محیط‌های جمعی مثل قهوه‌خانه حضور داشتند، مشاعره و بازی با کلمات و نشان دادن هنرهای ادبی بود که داشتند.
سیدزاده ادامه داد: در میان این ابراز وجودهای ادبی، بعضی‌ها از برخی دیگر می‌خواستند که عبارت طولانی را خلاصه کنند و به مختصرترین شکل ممکن بیان کنند و یا نثری را که مطوّل بود در قالب یک شعر یا نظم به صورت موجز بیان کنند که فن ایجاز در نظم و نثر از همین جا شکل گرفت و امروز هم به عنوان یکی از فنون ادبی مهم به ویژه در نثر‌نویسی و نویسندگی مطرح است و فنی که مخالف آن است، فن اطناب یا همان زیاده و مفصل گفتن و نوشتن است.
این زبان‌شناس با ذکر اینکه امروز این خلاصهنویسی و مختصرگویی به طور عجیبی وارد نوشتار و گفتار مردم شده، به اثرات فناوری‌های روز ارتباطی در این زمینه اشاره کرد و گفت: پس از ورود وسایل جدید ارتباطی مانند تلفن همراه یا شبکه جهانی اینترنت و شکل ارتباطی که این وسایل و رسانه‌ها به مردم در تمام نقاط دنیا تحمیل کردند، امروزه شاهد نوع جدیدی از زبان و ادبیات مختص این وسایل و ابزار هستیم که کاربران خود را بی‌حوصله و آنها را مجبور کرده به طوری کاملاً موجز و به اختصار پیام خود را منتقل و دریافت کنند.
سیدزاده اضافه کرد: به نظر من عامل کمبود زمان یا وقت عاملی است که به شکل یک توهم در انسان‌های عصر ما ایجاد شده است، چرا که دیده می‌شود فرد ساعت‌ها پای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی آن نشسته و به ردوبدل کردن پیام‌های خلاصه می‌پردازد، در حالی که اگر این ارتباطات در دنیای واقعی شکل بگیرد، با وجود اینکه شخص توضیحات زیادی را در گفته‌هایش ارائه می‌کند، وقت او کمتر گرفته می‌شود.
ـ شکست گفتاری به شکست ادبی می‌انجامد
همچنین یک شاعر و کارشناس ادبیات فارسی در گفتوگو با خبرنگار ولایت زبان خلاصه‌گویی را که در فضای مجازی شکل گرفته، زبان مضری برای ادبیات و زبان ملی هر کشوری دانست و گفت: املای خیلی از کلمات برای خلاصه‌تر شدن آنها در نوشتارهایی که در شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان ردوبدل می‌شود، به شدت تغییر یافته و تحریف می‌شود و حتی برای یک شخص امروزی که با این محیط‌های ارتباطی مجازی آشنا است، نامفهوم و گنگ جلوه می‌کند.
سعید عاشقی ادامه داد: این تحریف و تغییر در شکل این واژگان حتی معنای آنها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و از ارزش‌هایی که در بعضی از این لغات مطرح می‌شود، می‌کاهد و نوعی گسست و فاصله را بین شکل و مفهوم آنان در رسانه‌های مجازی و ارتباطی با شکل و معنای آنها در کتب و نوشتارهای ادبی و علمی ایجاد می‌کند.
وی در پایان سخنانش به صدمه‌هایی که زبان فارسی از این مساله خواهد خورد، اشاره و تصریح کرد: شکست کلمات به شکست گفتاری، شکست گفتاری به شکست زبانی و شکست زبانی به شکست ادبی خواهد انجامید و زبان ما که به اندازه کافی از ترجمه‌های نادرست، گرته‌برداری‌های ادبی و هجوم واژگان و اصطلاحات بیگانه ضربه خورده، با این شکسته‌گویی‌ها ضربه آخر را خواهد خورد و چیز زیادی از آن باقی نخواهد ماند.
ـ لزوم رعایت اعتدال در خلاصه‌گویی و مختصرنویسی
از سوی دیگر، یک کارشناس روان‌شناسی در گفتوگو با خبرنگار ولایت از شیوه‌های مواجهه با خلاصه‌گویی و مختصرنویسی صحبت کرد.
تهمینه محمدخانی با طرح این پرسش که اگر این خلاصه‌گویی‌ها نباشد، باید چه کار کنیم؟ گفت: قطعا این مختصرنویسی‌ها یکی از الزامات دنیای امروزی است و به انجام سریع‌تر کارها و پیشبرد روابط اجتماعی به ویژه در حوزه کاری کمک زیادی می‌کند، اما مسئله‌ای که اینجا مطرح می‌شود این است که ما چقدر و تا کجا باید از این نوع خلاصه‌‌نویسی‌ها استفاده کنیم و در واقع حد بهره‌برداری از خلاصه‌گویی و مختصرنویسی چه‌قدر است؟
محمدخانی افزود: طبیعتا افراط در هیچ کاری مفید و به نفع ما نیست و در مورد استفاده از فن خلاصه‌گویی هم به همین شکل است و اگر شما این نوع زبان که در آن همه عبارات، جملات و کلمات به طور کوتاه و اصصلاحاً تلگرافی منتقل می‌شوند را همه جا و در همه حال به کار بگیرید، نه تنها باعث موفقیت و رشد شما نخواهد شد، بلکه ضربات جدی را به ویژه در حوزه مسائل ارتباطی دوستانه و خانوادگی به افراد وارد خواهد کرد.
وی با بیان اینکه وقت گذاشتن و تکلیفی برخورد نکردن یکی از موارد مهم در ارتباطات دوستانه و خانوادگی است، گفت: تصور کنید اگر مردی با همسرش خیلی سریع و خلاصه صحبت کند یا بخواهد خیلی مختصر علاقه‌اش را به او انتقال دهد، چه قدر باعث رنجش و آزردگی خاطر او خواهد شد.
محمدخانی ادامه داد: در مسائل کاری یا تجاری هر چه قدر مجمل و موجز صحبت کنیم و این توانایی ارتباطی را در خود تقویت کنیم، کارها سریع‌تر پیش خواهد رفت؛ ولی در روابط عاطفی و خصوصی هر چه با تفصیل و پرحوصله‌تر برخورد کنیم، نتیجه بهتری از ارتباطات عاطفی و احساسی خود خواهیم گرفت.
ـ نمود خلاصهنویسی و شکستهگویی به صورت فاصله بین نسل‌ها
با این همه به نظر می‌رسد که خلاصهنویسی و شکستهگویی نمود برخی فواصل نسلی و طبقاتی در جامعه هم شده است؛ چرا که خلاصهنویسی به ویژگی بارز اقشار جوان در مقابل تمایل نسل‌های گذشته به پرگویی و بیان تفصیلی تبدیل شده است. از طرفی هم امروز در مجالس و محافلی که مسئولان در آن حاضر هستند، شاهد زیاده‌گویی‌ها و توضیح تکراری بسیاری از واضحات هستیم که به نظر می‌رسد اگر خلاصهنویسی به شکل خلاصه‌گویی در کلام مدیران و مسئولان ظهور کند، پیامدهای منفی ازجمله صرفه‌جویی در وقت مسئولان و طرح شفاف‌تر نقطه‌نظرات را خواهد داشت که هر کدام می‌تواند در گره‌گشایی از مشکلات مردم اثرگذار باشد.
