عصای جادویی فروش اینترنتی کالا در شرایط جنگی

آرش صالحی ـ با شکل‌گیری جنگ میان ایران و اسرائیل وضعیت کشور به حالت جنگی در آمد. در چنین مواقعی مانند هر کشور دیگری در جهان توزیع منابع به ویژه اقلام خوراکی و اساسی مورد نیاز مردم به طور طبیعی با مشکل روبه‌رو خواهد شد. از سوی دیگر، نحوه مدیریت بحران در صورت رخداد حوادث تلخ و غیرمترقبه‌ای همچون سیل، زلزله یا جنگ، تا حد زیادی بر میزان تاب‌آوری و پایداری دولت و نیروهای نظامی در شرایط جنگی تأثیرگذار خواهد بود. بدیهی است که در زمان بروز بحران، دولت می‌بایست تمامی ظرفیت خود را به مدیریت فضای بحران تخصیص داده و در عمل از بسیاری کارویژه‌های عادی و طبیعی خود باز می‌ماند. به همین خاطر نحوه مدیریت توزیع منابع می‌تواند نقشی کلیدی در نحوه خدمت‌رسانی دولت‌ها در دوران بحران ایفا کند. توجه داشته باشیم که نحوه مدیریت بحران توسط دولت، نخستین فاکتوری خواهد بود که در دوران پسابحران به عنوان معیار سنجش عملکرد دولت در فضای عمومی جامعه مطرح خواهد شد. این در حالی است که دولت نمی‌تواند از مسئولیت‌های خود در این بخش شانه خالی کرده و صرفاً مدیریت فضای نظامی جنگ را به عنوان کارویژه اصلی خود تعریف کند.

نیاز راهبردی به توزیع کارآمد کالا در شرایط بحران

یک کارشناس ارشد اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با بیان اینکه طی روزهای گذشته از جنگ نحوه مدیریت بحران توسط نهادهای دولتی بار دیگر به عنوان مساله روز مردم مطرح شده است، گفت: بزرگ‌ترین مشکلی که دولت‌های ما طی سال‌های اخیر در مواجهه با بحران‌های مختلف با آن مواجه بوده‌اند، نحوه «توزیع عادلانه» کالاهای اساسی میان مردم بوده که همواره در دولت‌های مختلف و متفاوت هم انتقادات فراوانی را در پی داشته است.

مسعود کثیری‌فر اضافه کرد: در حالی که دولت از توزیع کالاهای اساسی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای یا مراکز معرفی شده ویژه خبر می‌دهد، به نظر می‌رسد این شیوه قدیمی از کارایی لازم برخوردار نباشد؛ چرا که حتماً برای همه ما پیش آمده است که هنگام مراجعه به فروشگاه‌ها آن هم تنها ساعاتی پس از آغاز توزیع کالاهای اساسی تنها با قفسه‌های خالی مواجه می‌شویم.

وی ادامه داد: این معضلی است که همواره طی سال‌های اخیر گریبانگیر مردم و دولت‌های ما بوده که می‌بایست نسبت به رفع آن فکر جدی کرد. اگرچه با گذشت روزهای ابتدایی جنگ بار فشار روانی حاکم بر جامعه نیز تا حد زیادی فروکش کرده و دیگر خبری از صفوف طولانی آن روزها نیست، اما بدیهی است که این نحوه مدیریت پیامدی جز شکل‌گیری صفوف طولانی توزیع کالا در پی نخواهد داشت.

این اقتصاددان با بیان اینکه مشخص نیست شرایط کنونی بحرانی کشور چه زمان به پایان خواهد رسید، تصریح کرد: بنابراین دولت می‌بایست فکری جدی برای رفع این معضل کند تا از بروز بحران‌هایی بزرگ‌تر از جنگ یعنی کمبود کالاهای اساسی طی روزها و هفته‌های آتی جلوگیری کند. اما پرسش اینجاست که چگونه می‌توان این معضل را برطرف ساخت؟

توزیع امن کالا با پلت‌فرم‌های اینترنتی

کثیری‌فر افزود: آنچه مسلم است اینکه در شرایط فعلی نه مجالی برای انتقاد از سیاست‌ها و کوتاهی‌های گذشته در زمینه توسعه اقتصاد دیجیتال به عنوان سبک نوینی از اقتصاد باقی مانده و نه در شرایط فعلی امکان توسعه زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال در میانه جنگ وجود دارد. اما دست‌کم می‌توان مواهبی از این نوع اقتصاد را برشمرد که در شرایط بحران کنونی، همچنان می‌توانند یاری‌رسان دولت در زمینه مدیریت بحران قلمداد شوند.

وی ادامه داد: حتماً بسیاری از ما تاکنون نسبت به خرید اینترنتی از پلتفرم‌های فروش آنلاین اقدام کرده و احتمالاً تجربه خوبی از این نوع خرید داریم. اما نخستین بار در زمان شیوع کرونا اهمیت این پلتفرم‌ها به عنوان بازوان بالقوه و پر توان دولت در توزیع امن منابع بیش از پیش به چشم دیده و احساس شد.

این کارشناس اقتصادی یادآور شد: سهولت در خرید و عدم نیاز به خروج از منزل یا محل کار اگرچه در شرایط طبیعی، تنها ابزاری برای افزایش رفاه شهروندان و نهایتاً کاهش بار ترافیکی شهری محسوب می‌شوند، اما در دوران بروز بحران‌هایی چون شیوع کرونا یا جنگ شکل گرفته فعلی است که می‌توان اهمیت این موارد را درک کرد.

فروشگاه‌های دیجیتال؛ تنها راه توزیع عادلانه کالاهای اساسی

همچنین یک متخصص پایانه‌های فروشگاهی در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با اشاره به اهمیت برخورداری کشور و استان از فروشگاه‌های اینترنتی و دیجیتال گفت: در صورت برخورداری کافی کشور از فروشگاه‌های اینترنتی کافی همچون دیجی‌کالا و اسنپ‌شاپ امکان مدیریت بحران به وجود آمده در جنگ فعلی، به سادگی و سهولت بیشتری وجود داشت.

امیررضا ناظری تصریح کرد: علاوه بر عدم نیاز به ترددهای غیرضروری برای مراجعه به فروشگاه‌ها آن هم با وجود صفوف طولانی جایگاه‌های سوخت، نکته مهمی که در این میان باید به آن توجه داشت، اینکه امکان توزیع عادلانه کالاهای اساسی میان مردم تنها از طریق این فروشگاه‌ها حاصل می‌شود.

وی اضافه کرد: البته پیشتر نیز در کشور تجربه موفقی در این زمینه داشته‌ایم. به عنوان مثال، تنها کافی است نگاهی به بروز بحران کمبود تایر خودرو در کشور طی دولت‌های دوازدهم و سیزدهم اشاره کرد که با راه اندازی سامانه‌های فروش آنلاین شرکت‌های تایرسازی تا حد قابل توجهی مرتفع شد.

امکان احراز هویت خریدار کالا

این کارشناس پایانه‌های فروشگاهی با اشاره به تجربه بحران توزیع گوشت قرمز در سالیان اخیر گفت: تجربه در خصوص بحران گوشت قرمز طی سال‌های اخیر نیز اثبات کرد که هیچ ابزاری به اندازه فروشگاه‌های اینترنتی در دوران بروز بحران کارآمد و مؤثر عمل نخواهد کرد.

ناظری افزود: در حال حاضر و طی روزهای آتی نیز هنوز می‌توان از این ابزار مؤثر در راستای توزیع عادلانه منابع از طریق احراز هویت در پلتفرم‌های فروشگاهی آنلاین به عنوان بازوان قدرتمند برای مدیریت بحران جنگ توسط دولت بهره برده و سهم تخصیص یافته از کالاهای اساسی به هر خانوار را تنها با وارد کردن کد ملی سرپرست خانوار به صورت اینترنتی و درب منزل دریافت کرد.

وی ادامه داد: در چنین حالتی نه تنها از میزان هجوم خریداران به فروشگاه‌ها یا شکل‌گیری صفوف طولانی کاسته خواهد شد، بلکه توزیع منابع نیز به شکل عادلانه و بر اساس بودجه‌بندی ارائه‌شده از سوی دولت انجام خواهد شد.

لزوم اعتمادسازی بیشتر برای استفاده از فروشگاه‌های اینترنتی

همچنین معاون امور بازرگانی اداره‌کل صنعت، معدن و تجارت استان قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با اشاره به ضرورت بسترسازی امن اینترنتی برای فعالیت فروشگاه‌های اینترنتی گفت:‌ باید در شرایط بحران و جنگ از یک شبکه اینترنتی امن برای استفاده مردم از این فروشگاه‌ها بهره برد.

مجید برزگر اضافه کرد: با این حال مشخص است که در فروشگاه‌های دیجیتال امکان رصد و توزیع هوشمندانه و عادلانه کالا خیلی بیشتر است و از طرفی با توجه به امکانات پلت‌فرم‌های فروشگاهی می‌توان مردم را درباره محدودیت‌های خرید محصولاتی که کمبود آنها وجود دارد، آگاه کرد.

وی ادامه داد: البته در استان قزوین با توجه به سنتی بودن فضای بازار و اصناف هنوز فروشگاه‌های اینترنتی در حوزه توزیع کالاهای اساسی به خوبی جا نیفتاده‌اند و مردم بیشتر برای سفارش غذاهای حاضری و امثال آن از فروشگاه‌های اینترنتی مانند اسنپ‌فود استفاده می‌کنند.

معاون اداره‌کل صمت استان قزوین تصریح کرد: از طرفی در زمینه توزیع ارزاق عمومی مانند میوه و سایر مایحتاج مشاهده می‌شود که پلت‌فرم‌های فروشگاهی قیمت‌های بالاتری از محصولات را ارائه می‌دهند که همین مسئله شاید علت اصلی در رایج نشدن استفاده از آنها توسط مردم است.

برزگر ادامه داد: البته تجربه‌های موفقی هم در توزیع کالاهای اساسی مانند میوه شب عید از طریق پلت‌فرم‌های فروشگاهی در استان قزوین داشته‌ایم و اگر این تجربه در سطح گسترده‌ای و برای تعداد زیادی از کالاهای اساسی ارائه شود، بدون شک نقش راهبردی در توزیع عادلانه کالاهای اساسی خواهد داشت. بنابراین برای رواج استفاده از این فروشگاه‌های اینترنتی به اعتمادسازی بیشتری نیاز داریم.

آسان‌سازی نظارت بر توزیع کالا با فروشگاه‌های دیجیتال

باید به خاطر داشت که توسعه اقتصاد دیجیتال، نه تنها کمک شایانی به تسهیل در خرید، کاهش حجم ترافیک و کاهش مصرف سوخت در شرایط عادی خواهد کرد، بلکه در شرایط بروز بحران نیز می‌تواند به عنوان قدرتمندترین ابزار دولت در کنترل ناترازی در توزیع به ویژه در بخش کالاهای اساسی به ایفای نقش بپردازد. از منظر پدافند غیرعامل هم توسعه اقتصاد دیجیتال و ترویج استفاده از فروشگاه‌های اینترنتی می‌تواند بسیاری از مخاطرات را برای مردم کاهش داده و از طرفی کار دولت برای نظارت بر توزیع عادلانه و منصفانه کالا در این شرایط بحرانی را بسیار آسان‌ کرده و حداقل انرژی و وقت را از دستگاه‌های ناظر بر بازار بگیرد.