ضرورت واکنش سریع و مسئولانه در حفاظت از آثار تاریخی

آرزو سلخوری

در دنیای امروز، حفاظت از آثار تاریخی به‌ویژه بناهای مذهبی که نمایانگر هویت و تاریخ یک کشور هستند، مسئولیتی جدی و غیرقابل‌اغماض است؛ مسجد جامع عتیق قزوین، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی و فرهنگی ایران، نه تنها از نظر معماری بلکه از جنبه‌های فرهنگی و مذهبی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.

این مسجد که قرن‌هاست در دل تاریخ قزوین ایستاده، شاهد تغییرات و تحولات فراوانی بوده است و این امر بر اهمیت مراقبت دقیق از آن تاکید می‌کند. به همین دلیل، هرگونه اقدام که تهدیدی برای حفظ اصالت و سلامت این اثر تاریخی باشد، باید با حساسیت و واکنش فوری همراه باشد.

متاسفانه در روزهای اخیر، خبرهایی مبنی بر آسیب دیدن دیوار مسجد جامع عتیق قزوین در پی فیلم‌برداری سریال «بامداد خمار» منتشر شد، این اخبار هرچند که به‌سرعت از سوی مسئولان میراث فرهنگی رد شد، اما نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که آسیب به این آثار تاریخی نه تنها باید سریعا اصلاح شود، بلکه لازم است که در هر مرحله از فرآیندهای فیلم‌برداری یا بازسازی، حفاظت از این آثار در اولویت قرار گیرد.

یکی از مسائل مهمی که نباید نادیده گرفته شود، اقداماتی است که در گذشته برای حفظ ساختار مسجد جامع انجام شده است. باید توجه کرد که هرگونه آسیب‌دیدگی به بنای تاریخی باید با دقت و سرعت اصلاح شود و این موضوع نه‌فقط در سطوح فنی، بلکه در سطوح نظارتی و مدیریتی نیز باید به‌شکل جدی پیگیری شود.

در این راستا، واکنش مسئولان میراث فرهنگی استان قزوین به‌ویژه حجت‌الاسلام حسینی باید در ابعاد جدی‌تر و مسئولانه‌تر مورد توجه قرار گیرد، هرچند که وی توضیح داده است که «آسیب وارده به دیوار مسجد تنها دوده‌ای بوده که در طول فیلم‌برداری پاشیده شده بود،» اما این اظهارات به هیچ‌وجه از اهمیت نظارت دقیق و فوری بر چنین پروژه‌هایی نمی‌کاهد. در واقع، جلوگیری از هرگونه آسیب احتمالی به این گونه آثار تاریخی باید در اولویت قرار گیرد و در چنین مواقعی، حضور و واکنش سریع مسئولان می‌تواند از وقوع مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری کند.

اهمیت این موضوع، به‌ویژه زمانی برجسته می‌شود که بدانیم مسجد جامع عتیق قزوین نه تنها از نظر تاریخی و معماری بلکه از نظر مذهبی نیز به‌عنوان یک نماد فرهنگی شناخته می‌شود. هرگونه تهدیدی برای سلامت این اثر تاریخی به‌ طور مستقیم بر هویت فرهنگی و مذهبی مردم این منطقه تأثیرگذار خواهد بود؛ بنابراین، ضروری است که نهادهای مسئول در زمینه حفاظت از میراث فرهنگی با دقت و پیگیری بیشتر نظارت بر پروژه‌های مختلف را به‌ویژه در مناطق حساس و تاریخی انجام دهند.

مسجد جامع عتیق قزوین، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین بناهای تاریخی ایران، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ معماری و فرهنگی این سرزمین دارد، این مسجد که قدمت آن به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد، نه ‌فقط از نظر معماری، بلکه از حیث فرهنگی و مذهبی نیز از ارزش‌های بسیاری برخوردار است. مسجد جامع عتیق در واقع گواهی زنده بر تاریخ و تمدن اسلامی ایران است که در گذر زمان، از آن به‌عنوان مرکزی برای تجمع مردم و برگزاری مراسم مذهبی استفاده شده است. موقعیت خاص این مسجد در قلب شهر قزوین، آن را به مکانی فرهنگی و معنوی برای مردم منطقه و حتی زائران تبدیل کرده است. در کنار ابعاد مذهبی، مسجد جامع عتیق نماد پیوندی است که میان تاریخ، هنر و هویت ملی مردم ایران وجود دارد. بنابراین، حفظ سلامت این بنا نه‌فقط به‌عنوان یک اثر تاریخی، بلکه به‌عنوان یادگاری زنده از یک دوره مهم از تاریخ ایران ضروری است.

حفظ آثار تاریخی نه‌فقط وظیفه‌ای فرهنگی است بلکه مسئولیتی اجتماعی و ملی نیز محسوب می‌شود. آثار تاریخی نمایانگر هویت یک ملت و تمدن هستند و آسیب به آن‌ها می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری برای نسل‌های آینده به همراه داشته باشد. هرگونه بی‌توجهی به حفاظت از این بناها، به‌ویژه در شرایطی که تهدیداتی مانند ترافیک زیاد، پروژه‌های ساخت‌وساز یا فیلم‌برداری در مجاورت آن‌ها وجود دارد، می‌تواند به تخریب این میراث‌های ارزشمند منجر شود.

در این میان، نظارت دقیق و واکنش سریع در برابر تهدیدات احتمالی، از جمله مواردی است که باید به‌طور جدی و مسئولانه پیگیری شود. به‌ویژه در شرایطی که این آثار هم از لحاظ معنوی و مذهبی برای مردم اهمیت دارند، ضرورت حفاظت از آن‌ها دوچندان می‌شود. حفظ مسجد جامع عتیق قزوین و مشابه آن‌ها تنها به عملیات فنی و مرمت محدود نمی‌شود، بلکه باید تمامی مراحل مرتبط با این آثار تاریخی، از طراحی پروژه‌ها گرفته تا اجرای آن‌ها، با دقت و حساسیت بسیار بالا انجام شود. در غیر این صورت، خطراتی جدی می‌تواند این آثار را تهدید کند و این نقصان‌ها شاید دیگر قابل جبران نباشد.

در نهایت، مسئولان میراث فرهنگی و نهادهای ذی‌ربط باید بدانند که وظیفه آن‌ها تنها نظارت بر مرمت‌ها و تعمیرات نیست، بلکه باید از همان ابتدا و در تمامی مراحل، تمامی اقدامات مربوط به این آثار را تحت نظر داشته باشند. بدون تردید، میراث تاریخی استان قزوین و کشور باید به‌طور جدی حفاظت شوند و در برابر هرگونه تهدیدی ایمن نگه داشته شوند.