شهر سالمند محور؛ چالش‌ها و نیازها

شیما زرآبادی‌پور کارشناس حوزه شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری در گفت‌وگو با ولایت با اشاره به شهر مناسب سالمندان، تصریح کرد: شهر مناسب سالمندان شهری است که نیازها و توانایی‌های آنها را شناسایی کرده و بر اساس آن طراحی و اجرا شود؛ البته شهرهایی که براساس توانمندی سالمندان طراحی می‌شوند؛ برای کودکان، افراد کم‌توان و عموم مردم نیز مناسب هستند.

وی افزود: برنامه‌ریزی در این خصوص باید به گونه‌ای باشد که زمینه مشارکت موثر و افزایش حضور اجتماعی آن‌ها با برنامه‌ریزی‌های فرهنگی، اجتماعی و ورزشی فراهم و در طراحی معابر، مبلمان شهری، حمل و نقل و ساختمان‌ها  به توان جسمی و آسیب‌پذیری آنها دقت شود.

زرآبادی‌پور اظهار کرد: کیفیت فضاهای عمومی مثل پارک‌ها، ایستگاه‌های حمل و نقل و پیاده‌روها باید به گونه‌ای باشد که برای سالمندان هم امنیت و هم آرامش و راحتی استفاده را با توجه به توان جسمی و حرکتی آنها فراهم کند. به طور مثال در این خصوص می‌توان به مناسب‌سازی معابر پیاده و تعبیه رمپ علی‌الخصوص در محل اتصال به معابر سواره رو و گذرگاه‌های مناسب عرضی در معابر سواره رو، وجود نیمکت در مسیرهای پیاده و مناسب‌سازی ایستگاه‌های حمل و نقل با توجه به ارتفاع اتوبوس‌ها و قابلیت تغییر ارتفاع در ناوگان حمل و نقل برای راحتی ورود سالمندان اشاره کرد.

وی تاکید کرد: از آنجا که در سالمندی توان جسمی و حرکتی افراد کاهش پیدا می‌کند؛ نیاز بیشتری به تامین ایمنی و امنیت و آرامش وجود دارد، لذا از نگاه دسترس‌پذیری و ایمنی،  معابر و سیستم‌های حمل و نقل و اماکن باید به گونه‌ای طراحی شود که تامین‌کننده این شاخص‎ها باشد.

چالش حمل و نقل سالمندان

این کارشناس بیان کرد: حتی جزئی‌ترین موضوعات مانند نوع کفپوش در معابر، نوع ناوگان حمل و نقل و فواصل ایستگاه‌ها نیز در طراحی باید مد نظر قرار گیرد. برخی از مواردی که در این حوزه در شهر قزوین قابل مشاهده است و البته نیاز به توسعه و بازبینی دارد مناسب سازی معابر پیاده و لحاظ رمپ اتصال، تعبیه نیمکت، سطل زباله و مبلمان شهری مناسب در اکثر مسیرهای پیاده است که در طول سال‌های گذشته به این موضوع توجه ویژه شده است.

وی تصریح کرد: فواصل کوتاه ایستگاه‌های حمل و نقل، جانمایی مناسب سرویس‌های بهداشتی، توزیع مناسب فضای سبز و پارک‌های محلی، خدمات شهری و مراکز تفریحی در شهر و ایجاد حمل و نقل یکپارچه از جمله راهکارهای افزایش دسترسی سالمندان به خدمات و امکانات عمومی است. هرساله با پایش و رصد نقشه GIS شهر در بخش های مرتبط با این موضوع  و مشخص شدن کاستی‌ها به فراخور و به تناسب هزینه‌ها و درآمدها، در فصول برنامه‌ریزی و تدوین بودجه این موارد باید در نظر گرفته شود.

زرآبادی پور در ادامه با اشاره به حمل و نقل مناسب سالمندی تاکید کرد: برنامه‌ریزی در راستای ایجاد شبکه حمل و نقل یکپارچه و تعریف فواصل ایستگاهی مناسب و نوع ناوگان مناسب و نحوه سرویس‌دهی و زمان سرویس‌دهی و هزینه‌های آن از جمله مواردی است که با بهبود آن در تمامی ابعاد به بهبود دسترسی سالمندان به نقاط مختلف شهر کمک کند.

اقدامات شهرداری قزوین

وی اظهار کرد: در قزوین نیز این برنامه‌ریزی وجود دارد اما متاسفانه با توجه به شرایط اقتصادی کشور و در بخشی عدم تولید ناوگان مناسب، تحریم‌ها و سیاست‌های در پیش گرفته شده، اجرای موارد برنامه‌ریزی شده را با چالش‌های زیادی روبه‌رو کرده است. سیستم حمل و نقل از جمله سیستم‌هایی است که به شدت از شرایط اقتصادی تاثیر می‌پذیرد و تصمیمات و سیاست‌های اتخاذ شده در این بخش مستقیم بر شرایط اقتصادی نیز تاثیر می‌گذارد.

این کارشناس شهری تاکید کرد: به جز سیستم اتوبوسرانی توجه به سیستم تاکسیرانی و در نظر گرفتن مدهای حمل و نقلی متفاوت با توجه به شرایط و توان جسمی و روحی سالمندان و تامین امنیت آنها بسیار مهم است که سیستم عملکردی تاکسی‌های بی‌سیم و با شماره تماس‌های کوتاه و به یاد ماندنی و موقعیت‌یابی مسافر از طریق شماره ثابت تماس‌گیرنده، زیر نظر سازمان تاکسیرانی شهرداری قزوین، کمک شایانی در این حوزه کرده است.

وی با اشاره به ابتکارات شهر قزوین برای تبدیل قزوین به یک شهر مناسب سالمندان؛ خاطرنشان کرد: شهرداری قزوین با برنامه‌هایی از جمله بازپیرایی پارک‌ها و فضای سبز، تعبیه نیمکت و مبلمان شهری در مسیرهای عابر پیاده و همچنین باز طراحی و اجرای مناسب‌سازی مسیرهای عابر پیاده و تقاطع‌ها و دسترسی به معابر سواره، هرساله در چند معبر اصلی و تعبیه چراغ عابر پیاده در تقاطع‌ها و لحاظ آسانسور در برخی پل‌های عابر پیاده اقداماتی در این راستا انجام داده است.

زرآبادی‌پور یادآور شد: بازنگری در طراحی نقاط و تعداد ایستگاه‌های اتوبوس به لحاظ دسترسی و نوع آن و بازسازی ناوگان حمل و نقل و نظارت بر عملکرد تاکسیرانی، تعبیه مسیرهای دوچرخه‌سواری ایمن، جانمایی و طراحی و ساخت سرویس‌های بهداشتی در سطح شهر، افزایش تعداد پارک‌های محلی، احیای حرفه‌های قدیمی در ساختار قدیمی شهر از جمله سعدالسلطنه و اجرای برنامه‌های اجتماعی، فرهنگی و ورزشی به مناسبت‌های مختلف از جمله همایش هم‌رکابی با نوه‌ها و ورزش‌های همگانی در پارک‌ها و … در راستای ایجاد مشارکت موثر اجتماعی و ایجاد نشاط در این قشر ، نقش موثری داشته است.

وی در ادامه با اشاره به ضرورت توسعه همه‌جانبه؛ افزود: در سال‌های گذشته کارگروه‌های تخصصی و متعددی برای توسعه شهر قزوین در تمامی ابعاد، با نگاه به محلات و توانمندسازی آنان و توسعه زیرساخت‌ها وجود داشت که با برگزاری سلسله نشست‌ها و استفاده از افراد صاحبنظر و ذینفوذ قدیمی در سطح شهر و مشارکت ایشان در برنامه‌ریزی برای شهر و محلات و بهره‌گیری از تجربه آنها، موضوع مشارکت بسیار پررنگ بود که از جمله این کارگروه‌ها، به کارگروه «قزوین +20» می‌توان اشاره کرد که بعدها به «شمس» تغییر نام یافت و متاسفانه این موضوع و توجه به محلات و برنامه‌ریزی بر مبنای محله‌محوری و مشارکت با این شیوه،  در سال‌های اخیر بسیار کمرنگ شده است.

زرآبادی‌پور تاکید کرد: البته مدیریت شهری تلاش می‌کند با استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعاتی، مشارکت شهروندان را در امور شهری افزایش دهد، اما این روش‌ها ممکن است برای سالمندان چندان مناسب نباشد.

وی خاطرنشان کرد: در خیلی از کشورهای پیشرفته نحوه برخورد با این قشر و نیازهای آنها به عنوان یکی از سرفصل‌های مهم آموزشی در دوران تحصیل کودکان است و در طراحی فضاهای شهری استانداردهای لازم در این خصوص لحاظ شده است. در کشور ما با توجه به آموزه‌های دینی حفظ کرامت و توجه و احترام به این قشر همواره مد نظر بوده است و در استانداردهای طراحی فضاهای شهری و معابر و ساختمان‌ها، نیازهای سالمندان و افراد کم‌توان دیده شده است ولی در اجرای مقررات و استانداردها بعضا نظارت کافی وجود ندارد.

این کارشناس یادآور شد: تغییر رویکرد و نگرش مدیران به رعایت استانداردهای موجود و تخصیص اعتبارات مناسب، می‌تواند مشکلات قشر کم توان را تا حد زیادی کاهش دهد.