شهرداران، مدیران پر تلاش استان قزوین

ولی‌ا… حسین‌زاده

قانون شهرداری‌ها برای نخستین بار 11 اردیبهشت ماه سال 1286 به تصویب رسید و به تدریج نهادی به نام شهرداری در شهرهای ایران تاسیس شد، اما شهر تبریز اولین شهر در ایران است که صاحب شهرداری شد.

بلدیه و قوانین از آن تاریخ تاکنون فراز و نشیب‌‌های بسیار زیادی را با توجه به تغییرات و سبک زندگی شهروندان تجربه کرده و تغییرات و پیشرفت شهرداری‌ها در کشورهای مختلف متفاوت بوده است.

اما شاه‌بیت و هدف مشترک همه شهرداران در تمام ادوار تاریخ و کشورهای مختلف تلاش برای بهبود شرایط زندگی شهروندان در حوزه مدیریت شهری با توجه به وظایف و اختیارات بوده است.

در طول تاریخ و در همین عصر کنونی و در شهرهای استان نیز برخی از کلیدداران شهر در انجام وظایف موفق بوده‌اند و همچنان از دوران حضور و فعالیت آنان شهروندان به نیکی یاد می‌کنند؛ و برخی نیز موفقیت رفیق راهشان نبوده است.

تاریخ تاسیس شهرداری در استان به بیش از یکصدسال پیش بازمی‌گردد که در آن تاریخ از شهرداری با عنوان انجمن بلدیه یاد می‌شد و اولین انجمن بلدیه در قزوین در سال ۱۲۸۶ خورشیدی تشکیل شد و در آن تاریخ، دو سال از طلوع مشروطیت در ایران گذشته بود.

اینک تعداد شهرداری‌های استان به ۳٠ عدد رسیده؛ این بدان معنا است که خدمت‌رسانی به بیش از هشتاد درصد جمعیت استان بر عهده شهرداران که در خط مقدم خدمت‌رسانی قرار دارند واگذار شده است.

تا قبل از استقرار و فعالیت رسمی نهاد شورا در جمهوری اسلامی انتخاب شهرداران بر عهده وزیر کشور و استانداران بود که با استقرار پارلمان شهری این مسئولیت بر عهده اعضای شورای شهر و تایید استانداران و در سطح شهرهای بزرگ وزیر کشور واگذار شده است؛ البته در خصوص ویژگی،  شرایط و انتخاب شهرداران ضعف‌هایی در قوانین وجود دارد که باید اصلاح شود، همچنین خود قوانین شهرداری مربوط به چند دهه پیش است و نیازمند اصلاح و به‌روزرسانی می‌باشد.

قانون نزدیک به ۴٠٠ ماموریت و مسئولیت را بر عهده شهرداران گذاشته است؛ یعنی شهرداران، قبل از تولد یک نوازد و بعد از فوت هر یک از شهروندان در قبال آنها دارای مسئولیت و ماموریت هستند و این میزان مسئولیت نشان‌‌دهنده اهمیت و جایگاه شهرداران (که مسئولیت مدیریت شهرداری را بر عهده دارند) است. در کمتر دستگاه و نهادی که از قدرت و اعتبارات بیشتری نسبت به شهرداری‌ها برخوردار می‌باشند، می‌توان چنین حجم گسترده و متنوع از مسئولیت را در برابر مردم و حاکمیت دید.

اما این سوال مطرح است که آیا شهرداران به عنوان مدیران پر مسئولیت در برابر انجام وظایف و مسئولیت از اختیارات و امنیت شغلی مناسب برخوردار هستند یا خیر؟ به نظر می‌رسد در کشور ما شهرداران آنچنان که باید مورد حمایت و پشتیبانی قرار نمی‌گیرند و از امنیت کافی نیز برخوردار نیستند و به نوعی شهرداران امروز بر لبه تیغ و میدان مین گام برمی‌دارند که با کوچکترین اشتباه، امکان هر اتفاق ناخوشایندی برایشان متصور است.

این در حالی است در کشورهای توسعه یافته با اجرای قانون جامع خدمات، شهرداران در برابر مسئولیت‌های خود از اختیارات و قدرت کافی برخوردار هستند و شهردار، مدیر شهر در تمام بخش‌ها محسوب می‌شود و تمام دستگاه‌های خدمات‌رسان و حتی انتظامی با هماهنگی شهردار فعالیت خود را انجام می‌دهد، ولی در ایران حتی اداره برق و آب نیز با عدم هماهنگی موجب بروز چالش در مدیریت شهری و  کندی  در ارائه خدمات به شهرداران می‌شوند.

واقعیت این است به هر دلیل و قوانین نانوشته بسیاری از دستگاه‌ها و نهادها و شخصیت‌های حقوقی و …. از شهرداران انتظار نهایت همکاری و همراهی در انجام وظایف ذاتی خود  را دارند، اما کمترین همکاری و تعامل را با شهرداران دارند و به نوعی می‌توان گفت تعامل بین شهرداری‌ها و دیگر دستگاه‌ها جاده یک‌طرفه و از نگاه بالا به پایین است و گویا شهرداری‌ها و شهرداران باید همانند گاو شیرده بدون کوچک‌ترین اعتراض به دیگران شیر بدهند.

هر چند همه شهرداران در زمینه ارایه خدمات یک طرفه به نهادها و دستگاه‌ها دارای چالش هستند اما این مشکلات برای شهرداران شهرهای متوسط و کوچک به مراتب بیشتر و شکننده‌تر است؛ چراکه با کوچک‌ترین مقاومت و برآورده نشدن درخواست، شخصیت‌ها و نهادها با استفاده از ابزار و تربیون‌های در اختیار، شهرداران را مورد حمله و تخریب قرار می‌دهند.

در ماه اخیر در استان شاهد بودیم که مدیری شهری به دلیل عدم تمکین در برابر یک درخواست، باوجود عملکرد موفق و رضایت شهروندان، از ادامه خدمت او در حوزه مدیریت شهری جلوگیری به عمل آمد.

اگر شهرداران برخی از انتظارات و درخواست‌های درست و نادرست دستگاه‌ها، نهادها و شخصیت‌های حقوقی و حتی شهروندان را که با منافع شهرداری در تضاد  است، اجابت کنند سر بریدگی برای شهرداران به همراه دارد و شهرداران باید منتظر گشوده شدن پرونده و دادن پاسخ به دستگاه‌های نظارتی باشند و اگر نیز با توجه به قوانین و مقررات و محدودیت منابع به درخواست حضرات پاسخ ندهند، در  مسیر خدمت تحت فشار، چالش، حاشیه و بحران قرار می‌گیرند.

این میزان خدمت و تحمل فشارها و استرس در حالی است که بر اساس اطلاعات صاحب قلم، حقوق و مزایای بسیاری از شهرداران شهرهای استان نسبت به برخی از کارکنان و پرسنل خود نیز کمتر است.

برخی از کم‌توجهی‌ها و نامهربانی بعضی از مسئولین که خود باید اصلی‌ترین و اولین پشتیبان شهرداران باشند انگیزه مدیران شهری را برای تلاش مضاعف کمتر می‌کند و آنان را به سمت روزمرگی و فعالیت‌های بدون ریسک و خلاقیت سوق می‌دهد.

باوجود توصیه و تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه اعضای شورا و شهرداران نباید امور سیاسی را در مدیریت شهری و خدمت‌رسانی به شهروندان دخالت دهند، اما گاهی می‌بینیم بخشی از جابجایی شهرداران و یا نوع تعامل و همکاری برخی از نهادها و شخصیت‌های حقوقی استان با شهرداران  متاثر از نگاه‌ها و رویکردهای سیاسی است.

به نظر می‌رسد که شهردارانی که در شرایط سخت کنونی مسئولیت هدایت شهرداری‌های استان را بر عهده دارند مدیران توانمند اما مظلومی هستند که با تحمل همه مشکلات و استرس‌های روزانه، همچنان نجیبانه مسیر خدمت‌رسانی به شهروندان و توسعه و عمران و آبادی شهرها را پیش می‌برند.

البته آنچه که بیان شد بدان معنا نیست که بر برخی از ناکارآمدی‌ها و تخلفات احتمالی تعدادی از شهرداران که در راستای منافع شخصی بوده است چشم‌پوشی کنیم؛ بلکه چکیده سخن این است که باید آن دسته از شهرداران پرتلاش و موفقی که «شهید مهدی باکری» را الگوی خود قرار داده‌اند (شهیدی که سالروز شهادتش به عنوان روز شهردار نامگذاری شده است) و باوجود تمام مشکلات و کمبودها، صادقانه و شبانه‌روزی در مسیر خدمت به شهروندان و عمران و آبادی شهرها تلاش می‌کنند مورد حمایت و پشتیبانی قرار دهند.