شناسایی ۲۸ نوزاد مبتلا به کم‌کاری تیروئید طی سال گذشته

کمبود یا تولید بیش از حد این هورمون‌ها باعث اختلالات تیروئید شده و می‌تواند عوارضی را در پی داشته باشد.

کارشناس مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین در گفت‌وگو با ولایت از عوامل موثر در بروز اختلالات غده تیروئید، راه‌های پیشگیری، تشخیص و همچنین درمان این اختلالات مطالبی را عنوان کرد.

زهرا رضایی گفت: غده تیروئید یک غده کوچک در نزدیکی قاعده گردن است. این غده پروانه‌ای شکل دو هورمون‌های تیروکسین و تری یدوتیرونین را تولید می‌کند.

وی ادامه داد: اگرچه تیروئید یک غده کوچک است، اما تاثیر قابل توجهی بر سلامت فرد دارد.

نقش اصلی تیروئید، تنظیم متابولیسم بدن است

کارشناس مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین با بیان اینکه نقش اصلی تیروئید تنظیم متابولیسم (سوخت و ساز) بدن است؛ یادآور شد: هنگامی که فردی به بیماری تیروئید مبتلا می‌شود، در فعالیت‌های مهم بدن مانند رشد و تکامل جسمی و عصبی، سوخت‌وساز مواد غذایی، حفظ دمای بدن، تولید انرژی، عملکرد طبیعی مغز و سلول‌های عصبی اختلال ایجاد می‌شود.

وی با بیان اینکه کم‌کاری و پرکاری تیروئید به عنوان دو اختلال مهم غده تیروئید شناخته می‌شوند؛ افزود: پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که بدن شما مقدار زیادی هورمون تیروئید تولید می‌کند و اما در کم‌کاری تیروئید، بنا به دلایلی بدن، هورمون تیروئید ناکافی تولید می‌کند.

ضرورت تشخیص زودهنگام اختلالات غده تیروئید برای پیشگیری از بروز عوارض آن

رضایی با تاکید بر اینکه هر دوی این اختلالات خطرناک هستند و باید توسط پزشک معالجه شوند؛ تصریح کرد: شناخت علائم تیروئید کم کار برای تشخیص زودهنگام آن مهم است؛ این بیماری در گروه‌های سنی مختلف می‌تواند علائم مختلفی نشان دهد.

وی با بیان اینکه در ابتدا ممکن است نشانه‌ها بسیار خفیف و سبک باشند؛ یادآور شد: علائم ابتدایی که احتمالا در شخص بروز می‌کند، خستگی و افزایش وزن هستند. شاید فرد تصور کند که این نشانه‌ها به بالا رفتن سن ارتباط دارند اما با کاهش بیشتر سرعت متابولیسم و واکنش‌های سوخت‌و‌سازی، علائم شدت بیشتری پیدا می‌کرده و واضح‌تر می‌شوند.

کارشناس مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین؛ خستگی، افزایش حساسیت نسبت به سرما یا عدم تحمل سرما،   یبوست، خشکی پوست، افزایش وزن، صورت پف‌کرده و ورم‌کرده، صدای خش‌دار و کلفت، ضعف عضلانی، افزایش کلسترول خون، حساسیت و خشکی عضلات، خشکی و ورم در مفاصل، پریودهای نامنظم و خونریزی‌های شدیدتر در دوران قاعدگی، نازک‌شدن موها، کاهش سرعت ضربان قلب، افسردگی، اختلال حافظه و بزرگ شدن غده‌ی تیروئید(گواتر) را از نشانه‌های ابتلا به کم‌کاری تیروئید عنوان کرده و افزود: هرچند کم‌کاری تیروئید در کودکان چندان شایع نیست اما کم‌کاری تیروئید در کودکان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های غده تیروئید در این گروه سنی است؛  به‌ طورکلی کودکان و نوجوانانی که به تیروئید کم‌کار مبتلا می‌شوند، علائمی مشابه بزرگسالان از خود نشان می‌دهند.

وی ادامه داد: در کنار علائمی که به تبع ایجاد این اختلال برای بزرگسالان ایجاد می‌شود و گفته‌ شد، ممکن است نشانه‌هایی همچون رشد کم که باعث کوتاه قدی می‌شود، تاخیر در بیرون‌زدن دندان‌های دائمی، بلوغ دیررس و رشد ذهنی کم نیز در کودکان مشاهده شود.

‌کارشناس بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین در ادامه از علائم کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری گفته و اظهار داشت:  عوامل مختلفی می‌تواند باعث ایجاد کم‌کاری تیروئید در بارداری شوند. در اکثر موارد، مادران قبل از بارداری به کم‌کاری تیروئید دچار هستند و فقط وضعیت آن در این دوران حساس‌تر می‌شود. کم‌کاری تیروئید در بارداری می‌تواند اثرات مخربی بر جنین بگذارد و به همین دلیل است که خانم‌‌ها پیش از این دوره با انجام آزمایش‌ها باید آن را تشخیص بدهند و درمان کنند.

وی در ادامه خشن‌شدن صدای مادر، از‌ دست‌ دادن قدرت تمرکز و گیجی مادر، افزایش وزن غیرطبیعی، بروز مشکلات خواب،          خستگی مفرط در بارداری، درد مفاصل و ضعف عضلات،    ورم صورت و افتادگی پلک چشم، ایجاد یبوست، کندشدن ضربان قلب و نبض، خشک‌شدن پوست، منقبض‌شدن عضلات بدن، خستگی، حساسیت به سرما، افزایش وزن از علائم اولیه تیروئید کم کار هستند.

لزوم شناخت نشانه‌های اختلالات تیروئید و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده این نشانه‌ها

رضایی تاکید کرد: مادران باردار در صورت مشاهده این علائم بهتر است به متخصص غدد مراجعه کنند.

کارشناس مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت قزوین بخش دیگری از سخنانش را به بیان علائم پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) اختصاص داد.

وی گفت: این اختلال زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید می‌کند.

کاهش وزن و نامنظم شدن یا افزایش ضربان قلب از نشانه‌های پرکاری تیروئید است.

به گفته رضایی هایپرتیروئیدیسم، متابولیسم بدن را بالا برده و باعث کاهش وزن و نامنظم ‌شدن یا افزایش ضربان قلب می‌شود.

وی ادامه داد: امروزه درمان‌های موثری برای هایپرتیروئیدیسم در دسترس است؛ اغلب پزشکان از داروهای کاهنده‌ی فعالیت غده‌ی تیروئید و ماده‌ی ید رادیواکتیو برای کاهش تولید هورمون‌های تیروئید استفاده می‌کنند اما در مواقع ضروری ممکن است درمان هایپرتیروئیدیسم شامل جراحی (به منظور برداشتن تمام یا قسمتی از غده تیروئید) باشد.

راه‌های متعدد برای تشخیص اختلالات تیروئید وجود دارد

این کارشناس مرکز بهداشت قزوین، اولین راه در تشخیص پرکاری تیروئید را معاینه فیزیکی عنوان کرده و اظهار داشت: شاید تصور شود که بزرگ‌ شدن غده‌ی تیروئید یا گواتر تنها زمانی رخ می‌دهد که تیروئید پرکار باشد، اما این تصور درست نیست. هنگامی‌که تیروئید کم‌کار باشد هم ممکن است گواتر رخ دهد. پزشک در معاینه‌ی فیزیکی اندازه‌ی غده تیروئید را بررسی می‌کند. از طرفی رطوبت یا خشکی پوست، جنس موها، صورت پف‌آلود و سایر علائمی که به آنها اشاره شد در معاینه‌ی فیزیکی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

وی آزمایش تیروئید را به عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌های تشخیص اختلالات تیروئیدی یاد کرده و افزود: در کم‌کاری تیروئید، هورمون تحریک‌کننده‌ی غده‌ی تیروئید، TSH از حد طبیعی بیشتر می‌شود و سطح هورمون‌های تیروئیدی یا T3 و T4 کاهش پیدا می‌کند. این موارد نشان‌دهنده‌ی تیروئید کم کار است و باید کمبود هورمونی جبران شود. در صورت نیاز پزشک آزمایش‌های تخصصی‌تر را هم درخواست خواهدداد.

رضایی یادآور شد: علاوه بر این دو راه تشخیص، با تست‌های تصویربرداری در سی‌تی‌اسکن می‌توان کم‌کاری، پرکاری و یا سایر اختلالات تیروئیدی را تشخیص داد.

کارشناس بیماری‌های غیرواگیر سونوگرافی را هم از راه‌های دیگر تشخیص‌ کم‌کاری تیروئید یاد کرد.

در صورت تشخیص دیرهنگام بیماری کم‌کاری تیروئید در نوزادان، معمولا ضریب هوشی کودک تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

وی در ادامه سخنانش با اشاره به  بروز مواردی از کم‌کاری مادرزادی تیروئید نوزادان؛ گفت: بیماری کم‌کاری تیروئید نوزادان، وضعیتی از کمبود هورمون تیروئید می‌باشد که قابل درمان است.

رضایی در ادامه به بیان علایم و نشانه‌های اختلالات تیروئید نوزادان پرداخته و اظهار داشت: در اکثر موارد، این بیماری علایم اختصاصی ندارد و علت آن عبور هورمون تیروئید مادری از جفت و ورود آن به جنین است.

وی یادآور شد: به دلیل اینکه علایم بیماری تیروئید به تدریج و در مدت سه تا شش ماه اول زندگی بروز می‌کند، تشخیص این بیماری دیر شده و معمولا ضریب هوشی کودک تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

کارشناس مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین تاکید کرد: در بسیاری از موارد ابتلا نیز شدت بیماری در حد خفیف تا متوسط بوده و علایم بیماری در اوایل تولد بارز نیستند.

به گفته رضایی برخی از نوزادان با تیروئید کم کار و یا بدون غده‌ی تیروئید متولد می‌شوند.

وی زردی (زردشدن پوست و سفیدی چشم‌ها)، زبان بزرگ و بیرون‌زده، مشکل و اختلال در نفس کشیدن، گریه‌های خشک و با صدای کلفت و خش‌دار،  بیرون‌زدگی ناف را از علائم کم کاری تیروئید در نوزادان عنوان کرده و افزود: وقتی بیماری پیشرفت کرده و درمان نشود، نوزادان به ‌خوبی غذا نمی‌خورند و در رشد دچار مشکل می‌شوند؛ همچنین ممکن است علائمی نظیر یبوست، شل‌شدن عضلات و بدن وارفته و خواب بیش‌از‌حد در آنها مشاهده شود.

عوامل متعددی در بروز کم‌کاری تیروئید در نوزادان موثر است

وی با تاکید بر اینکه در صورت عدم درمان، عوارضی گریبانگیر این کودکان می شود؛ عقب‌ماندگی ذهنی، اختلال در رشد و نمو، مشکلات اقتصادی و اجتماعی را از عوارض کم کاری تیروئید در نوزادان عنوان کرده و افزود:                                                                                                                                                                                                                                                                                                     عوامل متعددی در بروز بیماری کم‌کاری تیروئید نوزادان موثر است؛ که اولین عوامل به عنوان عوامل مادری شناخته می‌شود.

رضایی سن مادر، روش زایمان (سزارین)، ابتلای مادر به کم‌کاری تیروئید و یا گواتر، بیماری اتوایمیون تیروئید، دیابت، بیماری‌های مقاربتی در دوران بارداری را به عنوان عوامل مادری در بروز کم‌کاری تیروئید در نوزادان عنوان کرده و یادآور شد: علاوه بر آن عوامل نوزادی همچون شانس بروز بیماری در نوزادان با وزن کم (کمتر از 2000 گرم) و وزن بالا (بیشتر  و یا مساوی 4500 گرم) در بدو تولد، حداقل دو برابر بیشتر از دیگر نوزادان است و همچنین بروز بیماری در دختران بیشتر از پسران است.

کارشناس مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین عوامل محیطی را به عنوان دیگر عوامل دیگر در بروز این بیماری در نوزادان عنوان کرده و تصریح کرد: در دنیا شایع‌ترین علت محیطی بیماری کم‌کاری تیروئید، کمبود ید است و علاوه بر آن استفاده از پرکلرات (سموم موجود در حشره‌کش‌ها) نیز به عنوان عامل دیگر عنوان می‌شود.

تاثیر ۱۰ درصدی عوامل محیطی در بروز کم کاری تیروئید

وی با بیان اینکه تاثیر عوامل ژنتیکی در بروز بیماری کم‌کاری تیروئید حدود 10 درصد است؛ به بیان راه درمان بیماری کم‌کاری تیروئید نوزادان پرداخته و یادآور شد: مصرف قرص لووتیروکسین با تجویز متخصص غدد نوزادان راه درمان این بیماری است.

غربالگری در روزهای اول تولد، تنها راه تشخیص کم‌کاری تیروئید در نوزادان است

رضایی با تاکید بر اینکه راه پیشگیری از بروز بیماری، فقط با انجام غربالگری بهنگام در مراکز خدمات جامع شهری/ روستایی است؛ خاطرنشان کرد: با غربالگری به موقع شانس تشخیص زودرس بیماری فراهم می‌شود.

وی در خصوص روند غربالگری این بیماری؛ افزود: در این غربالگری  طی روزهای سوم تا پنجم پس از تولد نوزاد با مراجعه به نزدیکترین مرکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی محل سکونت، توسط کارشناسان مراقب سلامت (برای نوزادان بستری در بیمارستان‌ها توسط پرستاران بخش مربوطه)، نمونه‌گیری خون از پاشنه پای نوزاد انجام شده و به آزمایشگاه مرکزی مرکز بهداشت شهیدبلندیان ارسال می‌شود.

به گفته وی در صورت غیرطبیعی بودن نتیجه غربالگری، خانواده برای انجام مراحل تشخیصی تکمیلی و درمان به فوق تخصص غدد نوزادان ارجاع داده می‌شود.

کارشناس مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین تاکید کرد: با اجرای برنامه غربالگری نوزادان، معمولا سالانه در حدود 25 تا 35 کودک بیمار هیپوتیروئید در شهرستان قزوین شناسایی می‌شوند.

شناسایی ۲۸ نوزاد مبتلا به کم کاری تیروئید  در شهرستان قزوین طی سال گذشته

رضایی اذعان داشت: در سال گذشته نیز مرکز بهداشت شهرستان قزوین تعداد 28 نوزاد مبتلا به کم‌کاری تیروئید شناسایی کرده و هم‌اکنون تحت نظر فوق تخصص غدد نوزادان تحت درمان می‌باشند.

وی در بخش دیگری از سخنانش یکی از مواد معدنی مهم و مورد نیاز غده تیروئید را «ید» عنوان کرده و یادآور شد: ید پس از وارد شدن به بدن از طریق غده تیروئید جذب می‌شود و در ساخته شدن هورمون‌های تیروئید نقش اساسی دارد.

رضایی بر ضرورت پیشگیری از کمبود ید در بدن تاکید کرده و  تصریح کرد: در این راستا، توصیه می‌شود نمک یددار تهیه شود و مساله دیگر که باید به آن توجه شود آن است که نمک را در ظروف درب‌دار دور از نور و حرارت و رطوبت نگه داری شود.

نمک را در مراحل پایانی پخت غذا اضافه کنید تا ید آن از بین نرود

به گفته رضایی برای ماندگاری بهتر به ید نمک، بایستی توجه شود که نمک غذا را در مراحل آخر پخت غذا اضافه کرد تا ید موجود در نمک در اثر جوشیدن غذا از بین نرود.

وی اضافه کرد: مصرف مکمل‌های یدوفولیک و مولتی ویتامین مینرال در دوران بارداری جهت پیشگیری از کم‌کاری تیروئید نوزادان موثر است.

کارشناس بیماری‌های غیرواگیر مرکز بهداشت شهرستان قزوین در بخش دیگری از سخنانش به بیان چند منبع خوراکی سرشار از ید اشاره داشته و افزود: نمک یددار، سبزیجات دریایی، سیب زمینی پخته، شیر، جلبک دریایی خشک شده، میگو، آلو خشک، لوبیا سفید، سینه بوقلمون، لوبیا سبز، ماهی تن، تخم مرغ آب پز، ماست، موز، توت فرنگی، ذرت، پنیرچدار، لوبیا سبز، آناناس، ریواس و آب تره (نوعی سبزی) از منابع خوراکی سرشار از ید به شمار می‌آید.