سواد سلامت رسانه در نوجوانان
- شناسه خبر: 37138
- تاریخ و زمان ارسال: 26 خرداد 1403 ساعت 07:30
- بازدید :

وحید حاجسعیدی
شب از نیمه گذشته است. نوتیفیکیشنها (اعلان) یکی پس از دیگری از ورود پیامهای جدید خبر میدهند. از خستگی و بیخوابی حالت تهوع پیدا کرده است. گوشی هم با نمایش پیام Low Battery با صاحبش همدردی میکند. با اکراه گوشی را کنار میگذارد و سعی میکند بخوابد؛ اما نمیتواند. از تخت پائین میآید و شارژر را به گوشی وصل میکند. روی زمین، کنار پریز دراز میکشد و دوباره سیر آفاق و انفس در فضای مجازی را آغاز میکند.
این روزها دل کندن از فضای مجازی و وبگردی به ویژه برای نوجوانان بسیار دشوار شده است. بر اساس گزارش کارشناسان این حوزه، هر 12 دقیقه، افراد بدون اینکه هدف یا برنامهای داشته باشند سری به گوشی هوشمندشان میزنند و پیامرسانهای مختلف را چک میکنند.
کاری که فضانوردان و دانشمندان فضایی برای بررسی اوضاع حیاتی خود و سفینهشان انجام نمیدهند!
از سویی باید پذیرفت فضای مجازی علاوه بر تغییر سبک زندگی افراد جامعه، سواد سلامت رسانه را نیز تحتالشعاع قرار داده است و اهداف رسانهای شبکههای خبررسان، کمتر محقق میشوند. چرا که سواد رسانه باید منجر به پیش تفکر و تفکر شود؛ نه اینکه قدرت اندیشیدن را از جوانان سلب کند!
سرعت انتشار اخبار و اطلاعات به قدری افزایش پیدا کرده است که مغز، امکانپردازش، دستهبندی و تجزیه و تحلیل آنها را ندارد و اساساً فرصتی برای راستی آزمایی اخبار فیک و جعلی از اخبار واقعی باقی نمیماند.
حجم بالای اخبار و اطلاعات هم داستان خودشان را دارد و بر اساس گزارش سازمانهای رسانهای، میزان اخبار و اطلاعات که در قرن 18 بین ساکنان کره رد و بدل شد، با اخباری که در عصر حاضر در یک روز منتشر میشود، برابری میکند!
بنابراین تصور اینکه در چنین فضایی، افراد به ویژه نسل جوان بتوانند سواد رسانه را درک و از آن بهره ببرند، کمی دور از ذهن و غیر منطقی است.
چرا که سواد رسانهای مفهومسازی گستردهای از سواد است که شامل توانایی دسترسی و تحلیل پیامهای رسانهای و همچنین ایجاد، بازتاب و اقدام با استفاده از قدرت اطلاعات و ارتباطات برای ایجاد تغییر در جهان است.
اما با این حجم از اخبار و اطلاعات، کلیپهای سرگرمکننده منتشر شده در فضای مجازی و اتلافوقت جوانان، خانوادهها امیدی به نظافت و تغییر اتاق و میز فرزندانشان ندارند چه رسد به ایجاد تغییر در جهان!
با این حال باید اذعان داشت آموزش سواد رسانهای که در دنیا به یک رویه نوین تبدیل شده است، اساساً تفکر انتقادی و ابراز وجود را تقویت میکند تا افراد بتوانند با قاطعیت و آگاهی از حقوق خود دفاع کنند.
اهمیت سلامت جسم و روان را بشناسند و برای حفظ و ماندگاری آن بکوشند. گفتمان عمومی را درک کنند و هنگام انتخاب افراد و راهبران جامعه تصمیمات درستی بگیرند.
یافتههای پژوهشهای متعدد بیانگر این مطلب است که استفاده از راهبردهای افزایش آگاهی در مورد مصرف روزانه رسانهها، کنشگری در مواجهه با اثرات منفی بد نیوزها و واکنشهای احتمالی مختلف نسبت به آنها منجر به بهبود قابل توجهی در رشد دانشآموزان میشود از پیشتفکر تا تفکر گرفته تا نقد و بررسی و تجزیه و تحلیل اخبار …
در چنین شرایطی میتوان انتظار تحول در چهار حوزه اصلی کیفیت زندگی داشت. در حقیقت وضعیت جسمانی و تواناییهای عملکردی، وضعیت روانی و رفاه، راهبردهای تعاملات اجتماعی و وضعیت و عوامل اقتصادی، از مهمترین حوزههای کیفیت زندگی هستند که با پروفایلهای سواد سلامت رسانه میتوان به اصلاح یا ایجاد تغییرات اساسی در آنها امیدوار بود.
یادمان باشد سواد سلامت پایین افراد جامعه، اغلب با پیامدهای بهداشتی مخرب مانند سطوح پایین خودکارآمدی، افزایش مرگ و میر، وضعیت نامناسب سلامت جسمی و در نهایت کاهش کیفیت زندگی همراه است.
تحقیقات دهههای گذشته بیانگر این مطلب است که سلامت یک عامل تعیینکننده مهم در افزایش کیفیت زندگی است و آگاهیبخشی در این مقوله دارای نقشی بسیار حیاتی و تعیینکننده است.
در حالی که تصور افراد جامعه از زندگی با کیفیت بالا متفاوت است، اما همه افراد جامعه بر اساس درک خودشان و همچنین بر اساس، نشانگرهای جهانی، سلامت را یک اصل مهم در کیفیت زندگی میدانند. البته نشانگرهای جهانی به موارد دیگری نیز توجه دارند که شامل دسترسی به مسکن مناسب، غذای سالم و مراقبتهای بهداشتی خوب، روابط عاشقانه، کار معنادار یا داوطلبانه، اوقات فراغت برای سرگرمیهایی که افراد از آن لذت میبرند، استراحت خوب، و توانایی انجام یک شکل لذتبخش از ورزش میشود.
در مجموع از منظر بهداشت عمومی و تعریف سازمانی، سواد سلامت با سلامت برابر است. برابری سلامت، به معنی دستیابی به بالاترین سطح سلامت برای همه افراد است. ما زمانی به عدالت سلامت دست خواهیم یافت که همه این فرصت را داشته باشند که تا حد امکان سالم باشند و خود مراقبتی را جدی بگیرند.
شاید گاه فرا رسیده باشد تا با بهرهگیری از تجارب بزرگان حوزه رسانه، نسبت به تغییر ذائقه جوانان در مصرف رسانهای بکوشیم و به آنها بیاموزیم جهان واقعی پیرامون ما هم زیباییها و دیدنیهایی به مراتب جذابتر، وهمانگیزتر و جالبتر از تصاویر و کلیپهای اینستاگرام و تلگرام دارد. به آنها بیاموزیم با به کارگیری درست رسانه و تجزیه و تحلیل محتوای آن، اطلاعات بیشتری در مورد سلامت خود و جامعه به دست بیاورند و آیندهای روشن برای خود و اطرافیان رقم بزنند. سواد رسانه و سلامت را جدی بگیریم.