سمن‌ها در برزخ سیاست‌گذاری و کارگزاری

آرش صالحی ـ یکی از شعارهای محوری دولت سیزدهم در حوزه تحول حکمرانی مردمی‌سازی فعالیت‌های دولت و دوری از تصدی‌گری و میدان دادن به سمن‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد غیردولتی است که با وجود اقدامات صورت‌گرفته در یکی 2 سال اخیر همچنان به نظر می‌رسد چرخ میدان دادن به این تشکل‌ها در استان قزوین روغن‌کاری نشده و اندک فعالیت‌های صورت‌گرفته در این حوزه هم بیشتر مصداق کار هیاتی را دارد که در پرتو برخی ارتباطات بین مسئولان استانداری و مدیران چنین تشکل‌هایی رخ داده که بهترین مصداق آن همیاری تشکل‌های مردمی و هیات‌های مذهبی در برپایی مراسم بزرگ اربعین بود که البته امسال به لطف حضور به موقع دستگاه‌های دولتی مانند راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای نظم بهتری به خود گرفت و با وجود افزایش راه‌پیمایان اربعینی این رویداد بزرگ مذهبی با کمترین ناهماهنگی نسبت به سال‌های قبل رقم خورد. با این همه امروز سازمان‌های مردم‌نهاد و انجمن‌های مردمی انتظار دارند به عنوان نهادهایی ایده‌مند شناخته شوند و از چارچوب مجری صرف برنامه‌های ابلاغی خارج شده و به نوعی سیاست‌گذار باشند و نه کارگزار.

لزوم تشکیل بانک اطلاعاتی سازمان‌های مردم‌نهاد

مسئول قرارگاه تحول اجتماعی استان قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با اشاره به ضرورت تشکیل بانک اطلاعاتی جامع درباره سازمان‌های مردم‌نهاد استان گفت: ایجاد این بانک اطلاعاتی برای ثبت نوع و میزان فعالیت و خدمات و همچنین منطقه فعالیت مجموعه‌های مردم‌نهاد می‌تواند برای ساماندهی طرح‌های اجتماعی استان قزوین کارگشا باشد.

زهرا بیگدلی افزود: تشکیل این بانک اطلاعاتی می‌تواند در سطح اول منجر به ‌هم‌افزایی و بهره‌مندی از ظرفیت‌های مشترک این سمن‌ها برای ارائه خدمات موثرتر شود. همچنین ایجاد این بانک از تمرکز چندین مرکز و مجموعه مردم‌نهادی در یک منطقه و موازی‌کاری آنها جلوگیری می‌کند. در ضمن در این صورت سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند از تجربیات هم استفاده کنند.

وی ادامه داد: به این ترتیب هیچ سازمان مردم‌نهادی مجبور به صرف هزینه‌های مادی و معنوی در مسیرهایی نیست که منتج به نتیجه نمی‌شوند و به این شکل می‌توانیم مجموعه‌های مردم‌نهاد پویا و کارآمدی در استان قزوین داشته باشیم.

مالیات‌گیری از سمن‌های حوزه آسیب‌های اجتماعی عادلانه نیست

مدیر یکی از تشکل‌های مشاوره و درمان آسیب‌های اجتماعی هم در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت بیان کرد: در حال حاضر تشکل‌های حوزه آسیب‌های اجتماعی که درآمدی ندارند، مجبور شده‌اند که 25 درصد اجاره مکان در اختیار خود را به عنوان مالیات بپردازند که این موضوع یک ظلم به تشکل‌های مردم‌نهاد حوزه آسیب‌های اجتماعی است.

گیتا حسین‌‌پور افزود: با توجه به اینکه موسسه خود را در اداره‌کل اجتماعی استانداری قزوین ثبت کرده‌ایم، به ما پیشنهاد دادند که آدرس منزل را به عنوان مکان مؤسسه مشخص کنیم، در حالی که ما برای فعالیت خود به مکانی نیازی نداریم و کلاس‌های آموزشی مشاوره و درمان را در پایگاه‌های بسیج و سایر اماکن عمومی مانند مدارس و مساجد برگزار می‌کنیم.

وی ادامه داد: از استاندار قزوین می‌خواهم که فکری به حال ما کند، چون اگر این روند ادامه داشته باشد، باید کارهای خود را تعطیل کنیم. چون توانایی مالی ندارم که 25 درصد اجاره مکان را به عنوان مالیات بپردازم. در ضمن خود مسئولان مالیات هم اعتقاد دارند که اجرای چنین قانونی غیرعادلانه است. ضمن اینکه هیچ خیری هم از ما حمایت نمی‌کند.

حسین‌پور یادآور شد: خیلی از فعالیت‌ها را رایگان انجام می‌دهیم و چرا باید چنین مبلغی را به اداره مالیات بپردازیم؟ در ضمن به ما گفته‌اند که باید موسسه شما به خیریه تغییر پیدا کند و به همین خاطر خواستار کمک استانداری در این حوزه هستیم.

صدور 15 روزه مجوز تشکل‌ها

از سوی دیگر آخرین گزارش مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین به عنوان متولی اصلی ساماندهی تشکل‌های غیردولتی و سازمان‌های مردمی نشان می‌دهد که تحولاتی هرچند اندک در این حوزه رخ داده است.

محمد خورشیدی از کاهش زمان صدور مجوز و پروانه فعالیت این تشکل‌ها در استان قزوین خبر داد و گفت: فرآیند تشکیل جلسات برای رسیدگی به درخواست تشکل‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) هم اکنون طی مدت 15 روز انجام می‌شود؛ این در حالی است که حداقل زمان در دولت‌های قبل 50 روز در نظر گرفته می‌شد.

محمد خورشیدی اضافه کرد: با توجه به سرعت گرفتن کار روند ثبت و صدور پروانه فعالیت تشکل‌ها نیز از سرعت مناسبی برخوردار است، به نحوی که از ابتدای سال گذشته تاکنون تعداد 43 مجوز فعالیت تشکل‌های مردم نهاد صادر شده و با درخواست تعداد 112 سمن موافقت اولیه به عمل آمده است.

وی تصریح کرد: تلاش ما این است که  دوره‌های آموزشی تشکل‌ها بر مبنای موضوع مسئله‌شناسی و حل مسئله باشد، در این راستا سال گذشته رویداد «همراه» با حضور 250 نفر از سمن‌ها و مجموعه‌های مردمی برگزار شد، همچنین تا پایان سال جاری نیز دوره‌های آموزشی دیگری برگزار می‌شود.

خورشیدی ادامه داد: به منظور ایجاد تعاملات و همکاری‌های بیشتر، بازدیدهایی به صورت مستمر از دفتر تشکل‌ها صورت می‌گیرد، در این بازدیدها نظرات و پیشنهادات مدیران تشکل‌ها شنیده می‌شود و جهت حل مسائل آن‌ها پیگیری لازم صورت می‌گیرد.

ابطال پروانه فعالیت 10 سمن متروکه

دبیر شورای توسعه و حمایت از تشکل‌های مردم‌نهاد استان با اشاره به موضوع نظارت بر تشکل‌های مردم نهاد، گفت: با همکاری دستگاه‌های تخصصی، نظارت عمومی بر سازمان‌های مردم نهاد از اسفندماه سال گذشته آغاز شده است، تقاضای ما این است که تشکل‌ها نهایت همکاری را با نمایندگان دستگاه‌ها داشته باشند، همچنین شورای نظارت بر تشکل‌های مردم نهاد از ابتدای سال جاری با حضور دستگاه‌های نظارتی متولی تشکیل و در این زمینه مصوبات خوبی اخذ شده است.

وی خاطرنشان کرد: همچنین در راستای اجرای بخشی از این مصوبات پروانه فعالیت 6 تشکل مردم نهاد که بیش از 10 سال هیچگونه فعالیتی نداشته‌اند، باطل شد.

سمن‌ها با اتکای به دولت موفق نمی‌شوند

استاندار قزوین هم در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با اشاره به تنگناها و محدودیت‌های دولت تصریح کرد: اگر سازمان‌های مردم‌نهاد به دنبال این باشند که به دولت متصل شوند و به این ترتیب به موفقیت برسند، قطعاً با مسائل و مشکلاتی مواجه خواهند شد.

محمدمهدی اعلایی افزود: این مجموعه‌های مردم‌نهاد موقعی موفق‌تر هستند که بدانند از بدو تشکیل نباید به هیچ‌‌وجه روی کمک دولت حساب باز کنند. چون دولت به اندازه کافی در کشور ما عریض و طویل است و نمی‌تواند مجموعه‌های دیگری را به عنوان عائله خود بر سر سفره بیاورد. البته از ظرفیت این مجموعه‌ها برای توان‌افزایی دولت استفاده می‌کنیم و در حد امکان نیز مساعدت‌هایی را به این مجموعه‌ها داریم.

وی به مطرح شدن موضوع کمک‌های معنوی و غیرمادی از سوی برخی نمایندگان تشکل‌های مردم‌نهاد اشاره کرد و افزود: امکان تأمین مالی و اختصاص زمین به تشکل‌های مردم‌نهاد را نداریم، اما می‌توانیم تسهیل‌گری کنیم و در این راستا هم معاونت اجتماعی و هم دستیار مردمی‌سازی استانداری باید فعالانه عمل کنند.

اعلایی ادامه داد: در حال حاضر دولت سیزدهم شتاب لازم را برای پیگیری امور مربوط به خودش دارد و تلاش می‌کند تا کشور را در مسیر تحقق منافع مردم به حرکت وادارد. بنابراین این تصور که دولت شتاب ابتدای کار را از دست داده، تصور درستی نیست؛ البته هر چقدر وارد مسائل و موضوعات عمیق‌تر شویم، ممکن است سرعت رفع مسائل و مشکلات کمتر شود.

نقش سمن‌ها در رشد مشارکت انتخاباتی

اما رئیس ستاد انتخابات استان قزوین هم در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با اشاره به در پیش بودن انتخابات مهم دو مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری گفت: انتخابات امسال مانند تمامی انتخابات تاریخ انقلاب اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار است و دشمنان تمام توان خود را برای ایجاد اخلال در آن به کار گرفته‌اند.

عباس کاظمی با بیان اینکه تشکل‌ها در زمینه‌سازی مشارکت حداکثری نقش مهمی می‌توانند ایفا کنند، تصریح کرد: از تشکل‌های مردمی و نهادهای غیردولتی انتظار داریم در کنار حاکمیت پای کار فراهم کردن مشارکت حداکثری باشند و صدالبته ستاد انتخابات استان قزوین تمام تلاش خود را انجام می‌دهد تا به لحاظ مشارکت، رقابت و تضمین سلامت انتخابات دوازدهمین دوره مجلس و ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری انتخاباتی نمونه و در تراز نظام برگزار کند.

وی افزود: مجموعه بخش‌های حاکمیت در کنار مجموعه‌های مردمی در برگزاری انتخابات آمادگی کامل دارند و امیدواریم این مهم به بهترین شکل ممکن اجرایی شود.

ضرورت چرخش 180 درجه‌ای نگاه به سمن‌ها

با این همه به نظر می‌رسد مردمی‌سازی حکمرانی به معنای واگذاری سیاست‌گذاری به مجموعه‌های مردمی به ویژه سمن‌ها و تشکل‌های غیردولتی است و اگر قرار باشد سمن‌ها به کارگران برون‌سیستمی دولت تبدیل شوند، هیچ‌گاه دولت در حوزه حکمرانی دچار تحول نخواهد شد و بنابراین متحول شدن نظام حکمرانی دولتی در استان قزوین نیازمند این گردش نگاه سرنوشت‌ساز است که البته هنوز طلیعه‌ای از آن در استان قزوین مشاهده نشده است.