سعدالسلطنه؛ موزه‌ای زنده یا بازاری خاموش؟
- شناسه خبر: 53777
- تاریخ و زمان ارسال: 1 اسفند 1403 ساعت 07:30
- بازدید :
آرزو سلخوری
سعدالسلطنه، این کاروانسرای باشکوه که زمانی نبض تجارت و تعاملات اجتماعی در قزوین بود، امروز در میانه‌ی تصمیمات مدیریتی، مزایده‌ها و تغییر کاربری‌ها، سرنوشت مبهمی دارد، آیا این مجموعه قرار است همچنان به عنوان یک بازار زنده و پویا به حیات خود ادامه دهد یا تنها به ویترینی برای گردشگران و قاب‌های اینستاگرامی تبدیل خواهد شد؟
وقتی تاریخ از نفس می‌افتد بازار، تنها با سقف‌های بلند و دیوارهای آجری زنده نمی‌ماند، بلکه جریان زندگی، خرید و فروش، و تعاملات اقتصادی است که آن را سرپا نگه می‌دارد؛ سعدالسلطنه اما سال‌هاست میان هویت دوگانه‌ی «بازار سنتی» و «جاذبه‌ی گردشگری» سرگردان است، حالا با تصمیم شهرداری و مزایده‌ی حجره‌ها، زمزمه‌هایی از تخلیه‌ی برخی کسبه شنیده می‌شود؛ از طرفی متروک ماندن برخی فضاها و واگذاری رایگان برخی شبستان‌ها و افراد خاص؛ باعث ایجاد مشکلاتی شده است که هم حجره‌داران، هم شهرداری، هم میراث فرهنگی و هم افرادی که می‌خواهند در سعدالسلطنه غرفه داشته باشند از این شرایط ناراضی هستند.
یکی از حجره‌داران که بیش از هفت سال در سعدالسلطنه فعالیت داشته، با ناراحتی می‌گوید: حالِ دل سعدالسلطنه خوش نیست، این مجموعه هرگز تا این حد بی‌رونق نبوده است؛ شهرداری به دنبال درآمدزایی از این فضاست و نگاه فرهنگی و هنری ندارد.
اما در مقابل، محمد نوذری، استاندار قزوین، تاکید دارد که هدف، رونق گردشگری و معرفی سعدالسلطنه به عنوان یک ظرفیت فرهنگی است و می‌گوید: نگاه ما این است که این مجموعه را زنده کنیم و گردشگران بیشتری به آنجا بیاوریم.
حجره‌دار یا متصدی فرهنگی؟
امروز سعدالسلطنه در دوگانگی «بازار زنده» و «مجموعه گردشگری» گرفتار شده است؛ از یک‌سو، حجره‌داران قدیمی نگران از دست دادن کسب‌وکار خود هستند و از سوی دیگر، مدیران شهری به دنبال تبدیل این مجموعه به قطب گردشگری استان‌اند، اما این تغییرات تا چه حد به رونق سعدالسلطنه کمک می‌کند و آیا این بازار تاریخی به سرنوشت موزه‌ای بی‌روح دچار خواهد شد؟
در طرح جدید، واگذاری غرفه‌ها به هنرمندان صنایع دستی استان در دستور کار قرار گرفته است؛ در نگاه اول، این ایده جذاب به نظر می‌رسد، اما آیا می‌توان یک بازار اقتصادی را به فضایی صرفاً فرهنگی تبدیل کرد؟ یکی از کسبه‌ی سعدالسلطنه با انتقاد از این روند می‌گوید: ما نیاز به گردشگر داریم، اما نه به عنوان تماشاچی؛ اینجا بازار است، نه موزه؛ اگر گردشگر فقط بیاید، بگردد، عکس بگیرد و دست خالی برود، بازار از رونق می‌افتد.
برخی از کسبه معتقدند این تغییرات بیش از آنکه به رونق بازار کمک کند، آن را به یک موزه تبدیل می‌کند؛ اما یکی دیگر از حجره‌داران می‌گوید: رفتار با گردشگران در این مکان بسیار زننده است. سعدالسلطنه که همه از آن به عنوان نگین گردشگری قزوین یاد می‌کنند، نیاز به پلیس گردشگری دارد تا نحوه تعامل با مسافران را بداند. ما به حجاب‌بان نیاز نداریم ما به گردشگر نیاز داریم، اما نباید با آن‌ها مثل مردم عادی رفتار شود.
علیرضا خزائلی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قزوین، در واکنش به این نگرانی‌ها تصریح می‌کند: ما موظف هستیم از هنرمندان صنایع دستی حمایت کنیم، مزایده‌ها بر اساس قانون برگزار می‌شوند و این روند در راستای حفظ هویت فرهنگی سعدالسلطنه است.
وی ادامه می‌دهد: میراث فرهنگی در قزوین فضاهایی دارد که ما می‌توانیم آن‌ها را به سایر فعالیت‌های تجاری اجاره دهیم که سود کلانی به همراه داشته باشد، اما با توجه به وظایف ما، این فضاها به صنعتگران و هنرمندان واگذار شده است و هدف ما صرفا حمایت از صنعتگران صنایع دستی و هنرمندان است.
وی همچنین به مشکلات مدیریتی اشاره می‌کند: برای برگزاری جلسه ساماندهی و بررسی مشکلات حجره‌داران سعدالسلطنه بارها درخواست داده‌ایم، اما شورای راهبردی سعدالسلطنه هنوز تشکیل نشده است. این در حالی است که آخرین مکاتبه ما با مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی با لحنی تند بوده، اما همچنان از تشکیل این شورا خودداری می‌شود.
واگذاری حجره‌ها؛ ساماندهی یا حذف کسبه؟
بحث مزایده‌ی حجره‌ها و واگذاری آن‌ها به افراد جدید، چالش‌های بسیاری را به همراه داشته است، برخی حجره‌داران ادعا می‌کنند که در آخرین مزایده، تمامی برندگان از میان کسبه‌ی فعلی بودند، اما شهرداری ادعا دارد که افراد خارج از مجموعه نیز شرکت کرده‌اند.
از سوی دیگر، فقیهی، مشاور حقوقی شهرداری قزوین، در این باره می‌گوید: رونق سعدالسلطنه نیازمند رقابت است، مزایده‌ها باید طبق تشریفات قانونی برگزار شود و نمی‌توان انتظار داشت که افراد بیرون از سعدالسلطنه شانسی برای ورود نداشته باشند.
فقیهی، تاکید می‌کند: رونق سعدالسلطنه مستلزم آن است که تمامی بهره‌برداران در شرایط برابر و بدون تبعیض، در یک رقابت عمومی بتوانند این فضا را در اختیار بگیرند، اما در گذشته، واگذاری‌ها بدون تشریفات قانونی انجام شده است. اگر رقابت ایجاد شود، می‌توانیم شاهد رونق باشیم.
اما یکی از حجره‌داران که در سال ۱۳۹۹ غرفه‌ی خود را از طریق مزایده دریافت کرده، نسبت به این روند اعتراض دارد و بیان می‌کند: ما سه سال روی کسب‌وکارمان سرمایه‌گذاری کردیم، امسال که زمان برداشت بود، فعالیت ما را متوقف کردند در حالی که کاملا قانونی و در مزایده غرفه را دریافت کردیم.
خزائلی در این خصوص می‌گوید: بسیاری از هنرمندان ما دارای نشان ملی و نشان یونسکو هستند، در سال ۸۸ با صندوق احیا قرارداد بستیم، مهمترین موضوع این بود که قزوین مقصد گردشگری فرهنگی باشد؛ قرار نیست صنوفی که در خیابان پیغمبریه یا امام داریم را به آنجا بیاوریم، جای هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی در سرای سعدالسلطنه است. این مسئله در همه شهرها و کشورها نهادینه شده است.
وی بیان کرد: از سال ۹۲ این مجموعه را بهره‌برداری کردیم و این رویه رعایت شده است؛ هم اکنون نیز تغییر این رویه به حوزه فرهنگ و استان ضربه می‌زند و تحت هیچ شرایطی اداره کل میراث فرهنگی استان این را بر نمی‌تابد و اعتراض جدی داریم.
آیا سعدالسلطنه همچنان زنده خواهد ماند؟
حجره‌داران قدیمی معتقدند که بازار نباید از مسیر اصلی خود خارج شود و باید همچنان به عنوان یک مرکز تجاری زنده بماند. یکی از آن‌ها می‌گوید: ما در این سال‌ها چراغ این بازار را روشن نگه داشته‌ایم، با تعویض مدیریت، کسب‌وکار ما دچار مشکل شده است؛ این در حالی است که وجود ما باعث شد سعدالسلطنه در یونسکو ثبت جهانی شود.
اما استاندار قزوین نگاه دیگری دارد: اعتقاد دارم که سعدالسلطنه یکی از مهمترین بخش‌های گردشگری استان است، اما مشکل این است که در سال‌های اخیر، گردشگر کمتری به اینجا آمده است. چالش‌های شهرداری و مزایده‌ها باید حل شوند تا رونق دوباره به سعدالسلطنه بازگردد.
موزه یا بازار؟
سعدالسلطنه در یک دو راهی تاریخی قرار گرفته است، آیا این مجموعه به عنوان یک بازار زنده با حمایت از کسبه‌ی قدیمی حفظ خواهد شد، یا در مسیر تبدیل شدن به یک نمایشگاه بی‌روح از گذشته، گام برمی‌دارد؟
استاندار قزوین؛ معتقد است: باید میان گردشگری و کسب‌وکار تعادل برقرار کنیم، نمی‌توان تنها نگاه درآمدی داشت بلکه با نگاه فرهنگی حمایت از هنرمندان و صنعتگران نیز ضروری است.
حجره‌داران سعدالسلطنه اما خواسته‌ی روشنی دارند: «اولویت واگذاری غرفه‌ها باید با کسانی باشد که بیش از ۱۰ سال چراغ این بازار را روشن نگه داشته‌اند.»
