ساماندهی کودکان کار، خواسته بجای مردم از مسئولان
- شناسه خبر: 17519
- تاریخ و زمان ارسال: 9 مرداد 1402 ساعت 08:00
- بازدید :

به گزارش ایرنا، معضل کودکان کار، امروز به عنوان یک پدیده جهانی شناخته میشود. این پدیده چندسالی است که در کشور ما و استان قزوین به چشم میخورد و حل آن به عنوان یکی از دغدغههای مسئولان و دستگاههای ذیصلاح تبدیل شده است.
کودکان کار از نظر جامعهشناسی به افرادی گفته میشود که به صورت مستمر، مستقل یا به اجبار خانواده به کار گرفته میشوند و این فعالیت مانع از آن میشود تا مانند دیگر کودکان بتوانند تجربه این دوران را به صورت عادی و معمولی سپری کنند.
کودکان کار و خیابانی، افرادی بیدفاع هستند و در بسیاری از موارد به صورت ساماندهی شده وادار به کار میشوند.
کودکانی که التماس میکنند تا چیزی از آنها بخریم، کودکان کار، همان کودکانی هستند که کودکیهایشان را در سنگفرش خیابآنها دفن کردند و قدمهای کوچکشان را بر آن کوبیدند تا یادشان برود روزی کودک بودند و باید کودکی کنند.
جامعهشناسان معتقدند فعالیت کودکان کار، زنگ هشداری را به صدا در میآورد که نهادهای حمایتی، رفاهی و مسئول در امور خانواده باید برای خاموش کردن آن به طور جدی به تکاپو بیافتند.
خبرگزاری ایرنا مرکز قزوین به همین منظور با توجه شروع فصل تابستان و افزایش روزافزون کودکان کار و خیابانی در چهارراهها و معابر شهری با برخی از کارشناسان و مسئولان پیرامون این معضل اجتماعی به گفتوگو نشست.
کودکان کار و حقوقی که نادیده گرفته میشود
یک روانشناس تربیتی و مدرس دانشگاه در قزوین در گفتوگو با ایرنا گفت: کودکان کار محصول فقر و شرایط بد اقتصادی هستند.
اقدس اعرابیان افزود: اعتیاد، بیکاری، بیماری، از کارافتادگی سرپرست خانواده و یا فوت وی از عوامل دیگری بوده که باعث میشود کودکان وارد چرخه کار شوند.
وی با بیان اینکه کودکان کار و خیابان یکی از معضلاتی است که گریبانگیر اکثر شهرهای بزرگ شده و در برخی از کلانشهرها به وفور مشاهده میشود، افزود: این مساله به دلیل مغایرت با بحث حقوق کودک و پیامدهای آن به عنوان یکی از مسائل مهم جوامع امروزی تبدیل شده است.
وی با اشاره به اینکه کودک کار به کودکی اطلاق میشود که به صورت مداوم به خدمت گرفته میشود و این امر موجب ترک تحصیل و تهدیدات روحی و جسمی آنها میشود، اظهار کرد: اغلب این کودکان وابسته به خانواده هستند و در صورت کار نکردن آنها خانواده قادر به تامین نیازهای ضروری خود نیست.
این روانشناس بالینی تاکید کرد: کودکان کار به لحاظ شرایط تغذیه و بهداشت در وضعیت نامساعدی به سر میبرند و به راحتی میتوانند بازیچه دست بزهکاران حرفهای مانند باندهای توزیع مواد مخدر یا سارقین قرار بگیرند، بیشتر این افراد از تحصیل نیز محروم هستند.
وی با بیان اینکه البته بین کودکان کار و خیابانی باید تفاوت قائل شویم، تصریح کرد: کودکان خیابانی افراد بیخانمانی هستند که دورهای از زندگی خود را در خیابان سپری کرده و این پدیده هم البته یک ناهنجاری اجتماعی است، بر اساس ماده یک پیماننامه حقوق کودک به افرادی اطلاق میشود که زیر ۱۸ سال بوده و در خیابان زندگی و کار میکند، خانواده ندارد یا امکان دسترسی به خانواده در او وجود ندارد.
به گفته این استاد دانشگاه، بر اساس تعریف یونیسف کودکان زیر ۱۸ سال که عمده وقت خود را بدون سرپرست و نظارت بزرگسالان به مشاغل رده پایین میگذرانند کودکان خیابانی گفته میشود.
وی خاطرنشان کرد: تعریف دیگر یونیسف در سال ۱۹۷۷ از کودکان خیابانی این است که به کودکانی گفته میشود که در شهرهای بزرگ جهت ادامه زندگی خود مجبور به کار و زندگی در خیابان هستند.
اعرابیان ادامه داد: سازمان بهداشت جهانی این کودکان را به چهار گروه دستهبندی کرده است، کودکانی که در خیابآنها زندگی میکنند و اولین نگرانی آنها زنده ماندن و داشتن سرپناه است، کودکانی که از خانواده خود جدا شدهاند و موقتا در مکانی مانند خانههای متروک و مخروبه، سایر ساختمآنها و سرپناه زندگی میکنند و یا از منزل دوستی به دوست دیگر میروند.
وی اضافه کرد: همچنین کودکانی که با خانواده خود در تماس هستند ولی به دلیل فقر، پرجمعیت بودن خانواده، سوءاستفاده جسمی و جنسی در برخی شبها و در طول روز در خیابان به سر میبرند و یا کودکانی که در مراکز ویژه نگهداری میشوند اما قبلا در وضعیت بیخانمانی به سر بردهاند و در معرض خطر برگشت به همان وضعیت سابق را دارند.
ضرورت توانمندسازی خانواده دارای کودکان کار
این روانشناس کودک با تاکید بر اینکه کودک خیابانی محصول خانواده آشفته و نابسامان است، گفت: کودکان خیابانی نسبت به کودکان کار به مراتب بیشتر در معرض آسیبهای اجتماعی هستند.
وی با اشاره به عوامل مختلف در به وجود آمدن کودکان کار در جامعه، افزود: عوامل اقتصادی مانند فقر، بیکاری، مشاغل کمدرآمد پدران و فاصله طبقاتی زیاد و عوامل اجتماعی مانند مهاجرت، کمبود قوانین حمایتی و عوامل خانوادگی مانند خانواده پرتنش، فوت یا جدایی والدین، اعتیاد، سابقه بزهکاری والدین، خشونت، بیماری روانی و وجود ناپدری یا نامادری است.
اعرابیان ادامه داد: همچنین عوامل زیستی روانی مانند بحران هویت و بلوغ، فرار از مدرسه و خانه، بزهکاری و اعتیاد از دیگر عوامل در کودکان کار میتوان برشمرد.
وی تاکید کرد: از آنجایی که یکی از عوامل مهم پدید ماندن کودکان کار فقر و مشکلات اقتصادی خانواده است، رویکرد اصلی در جهت پیشگیری از این پدیده باید در جهت توانمندسازی خانواده با آموزش فنی و حرفهای اعضای خانواده، اعطای تسهیلات کم بهره و حمایت از خانواده باشد.
این استاد دانشگاه افزود: کودکان کار و خیابان یک مساله چندبعدی است که نیازمند ورود نهادها و دستگاههای مختلفی همچون قوه قضائیه، شهرداری، نیروی انتظامی، اداره کار، سازمان آموزش فنی و حرفهای، بهزیستی است.
وی یادآور شد: ضروری است پس از جمعآوری این کودکان توسط نیروهای شهرداری و انتظامی، با غربالگری به عمل آمده کودکان دارای خانواده از کودکان بدسرپرست و بیسرپرست جدا شده و کودکان دسته دوم جهت حمایت همهجانبه در مراکز نگهداری سازمان بهزیستی مورد مراقبت قرار گیرند و در خصوص دسته اول ابتدا برای توانمندسازی خانواده آنان اقدامات لازم صورت گیرد و در صورت حضور مجدد کودک در خیابان از طریق قوه قضائیه با خانواده این کودکان و استثمار فرزندان برخورد قانونی به عمل آید.
شناسایی و پذیرش ۱۲۴ کودک خیابانی در قزوین
معاون اجتماعی بهزیستی استان قزوین درباره آخرین آمار کودکان کار و خیابان گفت: در سال گذشته در مراکز شبانهروزی ۷۱ نفر و در مراکز روزانه حمایتی آموزشی ۱۲۴ نفر شناسایی و پذیرش شدند؛ همچنین تا پایان اردیبهشت سال جاری در مراکز شبانهروزی ۱۰ نفر و در مراکز روزانه حمایتی آموزشی ۹ نفر شناسایی و پذیرش شدهاند.
هدی حقیقی با اشاره به اقدامات صورت گرفته برای ساماندهی کودکان کار و خیابان، افزود: ساماندهی و حمایت از کودکان در شرایط دشوار در تمام دنیا از جمله وظایف اصلی دولتها در اداره کشور بوده و در کشور ما نیز با توجه به زمینههای مذهبی و فرهنگ غنی ایرانی- اسلامی، این مساله از مهمترین دغدغههای حاکمیت و مطالبات جامعه مدنی است.
معاون اجتماعی بهزیستی استان ادامه داد: سازمان بهزیستی کشور با مشاهده روند رو به رشد تعداد کودکان خیابانی در سطح جامعه از سال ۱۳۷۸ با کسب اجازه رسمی از سازمان برنامه و بودجه وقت اقدام به تهیه و اجرای طرح پذیرش، تشخیص و جایگزینی کودکان خیابانی در سراسر کشور در قالب مراکز دولتی، شبانهروزی و رایگان زیرمجموعه خود کرده و در استان نیز در همین راستا جهت ساماندهی این کودکان یک مرکز شبانهروزی نگهداری از کودکان کارو خیابان در شهرستان قزوین راهاندازی شده است.
وی تصریح کرد: همچنین مرکز حمایتی ـ آموزشی کودک و خانواده (خانه خورشید) در قزوین در سال ۱۳۹۵، جهت ارائه خدمات روزانه و سرپایی به کودکان کار و خانوادههای آنها به منظور جذب و شناسایی و ساماندهی تاسیس شد.
این مسئول ادامه داد: از سال ۱۳۸۴ هم ۱۱ دستگاه و سازمان دیگر موظف به همکاری با سازمان شدهاند و در سال گذشته کارگروههای متعددی در اداره کل بهزیستی مبنی بر اعلام شرح وظایف سازمآنها و بررسی موانع و چالشها برگزار شده است.
حقیقی درباره ارائه خدمات در خصوص سلامت کودکان کار نیز گفت: ارائه خدمات بهداشتی و درمانی مطابق با آئیننامه ساماندهی کودکان کار و خیابان به کودکان و خانواده آنان توسط دانشگاه علوم پزشکی با معرفی بهزیستی صورت میگیرد.
وی ادامه داد: همچنین غربالگری بهداشتی به صورت مداوم توسط شبکههای بهداشت و پوشش درمانی و خدمات مورد نیاز کودک و خانواده درجه اول در مراکز درمان و بیمارستآنهای تابعه توسط سازمان تامین اجتماعی انجام میشود و این افراد تحت پوشش بیمه سلامت هم قرار میگیرند.
معاون اجتماعی بهزیستی استان با اشاره به ارائه خدمات تحصیلی اضافه کرد: وضعیت تحصیلی کودکان کار شناسایی و پذیرش شده توسط مددکار اجتماعی، مورد بررسی قرار گرفته و اقداماتی مانند پیگیری تحصیلی کودکان (معرفینامه ـ ثبتنام ـ تماس با مدرسه محل تحصیل با هدف حصول اطمینان از بهبود وضعیت تحصیلی و حضور در کلاس) و برگزاری کلاسهای آموزشی (تابستانی) برای این کودکان انجام میشود.
وی ادامه داد: برگزاری جلسات کتابخوانی با هدف افزایش سطح مطالعه و بارش فکری کودکان و برگزاری بازی رایانهای و همچنین بازیهای گروهی با هدف آموزش فعالیت گروهی و تاب آوری هم انجام میشود.
این مسئول بیان کرد: در خصوص کودکان بازمانده از تحصیل، باید شرایطی فراهم شود که کودک در مدارس عادی و در کنار همسالان خود به تحصیل ادامه دهد حتی اگر لازم باشد تسهیلاتی از قبیل کلاس خصوصی فشرده و تجهیزات خاص برای اینکار فراهم شود.
وی ادامه داد: در صورت عدم تحقق وضعیت گفته شده کودک در مدارس ویژه متناسب با شرایط خود از قبیل مدارس بزرگسالان، شبانه، شبانهروزی و استثنایی، با هماهنگی سازمان آموزش و پرورش به تحصیل ادامه میدهد.
۶۰ تا ۸۰ درصد کودکان خیابانی اتباع هستند
حقیقی درباره کودکان اتباع گفت: با توجه به نتایج مطالعات و تجربیات اجرایی از کودکان گردآوری شده بین ۶۰ تا ۸۰ درصد آنها غیرایرانی، به ویژه از اتباع کشور افغانستان بودهاند و همواره ارائه خدمت به این کودکان با توجه به اینکه تعدادی از آنها فاقد کارت اقامت هستند با چالشهایی روبرو است.
وی ادامه داد: بررسی تابعیت کودک در ساماندهی آنها موثر است و احراز هویت کودک از طریق عکس برداری از عنبیه چشم از ثبت اطلاعات تکراری جلوگیری خواهد کرد و به این منظور در نظر داریم، با دریافت اعتبارات ملی این سازمان، دستگاه عکسبرداری چشم تهیه شود.
حقیقی اظهار کرد: برای مقابله با کار کودکان ایجاد بستر لازم جهت توانمندسازی فرد و خانواده وی، انجام اقدامات فرهنگی و تبلیغی، تهیه برنامهها و تیزرها برای آگاهسازی اقشار مختلف جامعه جهت کاهش حضور کودکان در خیابان و آگاهسازی خانواده و کودک یا نوجوان از منابع حمایتی جامعه ضرورت دارد.
دستگاه قضایی همواره در مقوله حمایت از کودکان و خیابانی ورود داشته است
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان قزوین نیز گفت: دستگاه قضائی استان همواره در مقوله حمایت از کودکان کار و پیگیری در اجرای صحیح آییننامه ساماندهی و حمایت از کودکان کار و خیابان ورود داشته است.
علی فولیان با بیان اینکه دستگاه قضائی در این حوزه رویکردی اجتماعی و قضائی دارد، افزود: رویکرد اجتماعی قوه قضائیه شامل سه بخش شناسایی، ساماندهی و توانمندسازی کودکان کار میباشد و حمایت از اطفال و نوجوانان به عنوان یک برنامه تحولی در دستور کار معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان قرار دارد.
وی اظهار کرد: دستگاه قضائی، مطابق ماده ۶ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان تکالیف و وظایف ۱۲ دستگاه مسئول در این حوزه را ابلاغ نموده و مسئولان امر موظفند مطابق قانون به تکالیف خود در این حوزه عمل کنند.
فولیان با اشاره به اقدامات صورت گرفته از سوی دفتر حمایت از حقوق کودکان، زنان و خانواده دادگستری استان قزوین جهت حمایت از این قشر آسیبپذیر ادامه داد: مطابق ماده سه قانون حمایت، هرگونه وضعیت مخاطرهآمیزی که طفل یا نوجوان را در معرض بزهدیدگی یا ورود آسیب به سلامت جسمی، روانی، اجتماعی، اخلاقی، امنیتی و یا وضعیت آموزشی وی قرار دهد؛ نیازمند مداخله و حمایت قانونی است.
این مقام قضایی تاکید کرد : معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم استان قزوین با پیگیری جدی از سوی دفتر حمایت از حقوق کودکان و زنان و خانواده دادگستری استان از طریق فراهم کردن موجبات ادامه تحصیل افراد بازمانده از تحصیل و حمایت از خانوادههای آنان، مشاورههای تخصصی و رسیدگی به وضعیت معیشتی آنان را پیگیر خواهد بود.
سوتیتر:
پدیده کودکان کار یا خیابانی واقعیت انکارناپذیر جامعه که سالهاست به یک معضل اجتماعی تبدیل شده و باید با چارهاندیشی دستگاههای مسئول بتوان آن را کاهش داده و کنترل کرد.