ریاضیات و جایگاه آن در مدیریت!

وحید حاج‌سعیدی

پایه و اساس طبیعت بر مبنای حقایق علمی استوار است و مختصات علوم مختلف در شکل‌گیری طبیعت و گردش ایام بلا تغییر است. بر همین پیوست گردانندگان جوامع انسانی از شاخه‌های مختلف علوم به ویژه علم ریاضیات در برنامه‌ریزی، هدف‌گذاری، اتخاذ سیاست‌های خرد و کلان و در مجموع رساندن جامعه به آرمان‌های از پیش تعریف شده، مدد می‌گیرند.

فی‌المثل ریاضی و آمار در مدیریت بحران، تکیه‌گاه‌های مهمی هستند. به کمک آن‌ها، می‌توان زمان و میزان سیل یا گردوغبار را پیش‌بینی کرد؛ فساد اقتصادی و اداری را شناسایی و کاهش داد؛ نیروی انتظامی را در جرم‌شناسی و کاهش آسیب‌ها کمک کرد؛ میزان آب شرب و آب مورد نیاز کشاورزی را مدیریت کرد؛ رضایتمندی شهروندان در امور مختلف را رصد کرد و صدها راهبرد ریز و درشت دیگر را برنامه‌ریزی و تحلیل کرد.

با این حال به نظر می‌رسد گاهی اوقات برخی از عزیزان در تحلیل و درک و فهم مفاهیم مرتبط با ریاضیات دچار سردرگمی می‌شوند و نسبت و تناسب اعداد برایشان قابل ادراک نیست!

این ساختارشکنی به ویژه در هنگامه انتخابات به اوج می‌رسد و برخی داوطلبان نمایندگی مجلس، شوراها یا ریاست جمهوری به گونه‌ای از کاهش یا افزایش اعداد و ارقامی سخن به میان می‌آورند که بیشتر به شوخی شبیه است و جالب اینکه برخی از این اعداد دارای رقم اعشاری هستند!

کاهش نرخ تورم، کاهش آمار بیکاری، کاهش قیمت مسکن و یا افزایش نرخ اقتصادی، شاخص بهره‌وری، افزایش درآمد کشور، افزایش صادرات غیرنفتی و … نیاز به برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت دارد و رونمایی از طرح‌ها و وعده‌های کوتاه‌مدت در این مقولات تقریبا معادل همان ضرب‌المثل‌های فارسی آب در هاون کوبیدن و باد گره زدن و … است.

البته این یک طرف داستان است و از سوی دیگر اکثر برنامه‌های مد نظر دوستان در یک بازه زمانی 4 ساله طراحی می‌شوند و در حالی که هلند برای جلوگیری از خشک شدن یک دریاچه برنامه صد و پنجاه ساله در نظر گرفته است، در کشور دست‌کم چندین برنامه 4 ساله برای نجات دریاچه ارومیه اجرا شده است که نتیجه از پیش مشخص است.

اینکه در بسیاری از موارد صاحبان این وعده‌ها قصد اغواگری یا پروپاگاندا ندارند، بلکه در اوج صداقت و سادگی این وعده‌ها را اظهار می‌کنند. در حقیقت صاحبان این دست وعده‌های سوفسطایی ادراک دقیقی از مفاهیم ریاضیات، معنی واژگان و نسبت ابعاد و اعداد و تناسب آنها ندارند. در مواردی هم قادر به اندازه‌گیری و تحلیل ابعاد کمّی وعده داده شده با «کمیت» درآمد بالفعل و عدد امکانات موجود و رقم هزینه‌های واقعی اداره کشور را ندارند.

بی‌شک اینگونه اظهارات و وعده‌های فلک‌فرسا به ویژه آنها که مبنای ریاضی و اقتصادی و آماری دارند نه از روی بد سرشتی یا خدعه بلکه از روی نداشتن ادراکی صحیح از مفهوم اعداد است.

اینکه شخصیتی در تلویزیون به اصرار از مردم تقاضا می‌کند صاحب 14 فرزند شوند، بدون شک درک درستی از ارقام هزینه‌های نگهداری 14 فرزند و شرایط موجود جامعه را ندارد. چرا که در شرایط کنونی و هزینه‌های سرسام‌آور امروز، نگهداری و پرورش 14 فرزند حتی با مدیوم و الگوی زیست اجتماعی سمرقند قرن هشتم در خانه‌هایی با چندین هشتی و سرسرا و بهارخواب و …، امکان‌پذیر نیست چه رسد به آپارتمان‌هایی چند ده متری امروزی!

شاید گاه آن فرا رسیده باشد که اهمیت آمار و ریاضیات و محاسبات را  در جامعه  نهادینه کنیم و در اظهاراتمان ملاحظات راهبردی بر مبنای حساب و کتاب را فراموش نکنیم. فردا دیر است.