دو سالانه خوشنویسی قزوین فرصتی است برای رقابت هنرمندان

محمدرضا مقدم

دو سالانه خوشنویسی قزوین پس از هفت دوره برگزاری، تبدیل به مهم‌ترین رویداد هنری خوشنویسی کشور شده است. این رویداد هنری با حضور استادان تراز اول و صاحب نام کشور اعتبار خاصی یافته است. جدا از حضور داوران و خوشنویسان مطرح کشور در دوسالانه خوشنویسی قزوین، این رویداد فرصتی شده است برای هنرجویان و هنرمندان خوشنویسی که به دنبال فرصتی هستند تا آثارشان مورد ارزیابی قرار گیرد و پس از داوری به معرض نمایش گذاشته شود. شرکت در دوسالانه خوشنویسی قزوین را مغتنم می‌دانند و با اشتیاق در این رویداد مهم هنری شرکت می‌کنند.

در گزارش پیش رو مصاحبه‌ای داشته‌ایم با چند نفر از استادان خوشنویسی ایران تا نظر آنها را در مورد برگزاری دوسالانه خوشنویسی قزوین جویا شویم و همچنین تلاش کردیم تا نقطه نظرات این افراد صاحب‌نظر را در مورد تاثیرگذاری دوسالانه خوشنویسی قزوین بر فضای هنری کشور به سمع و نظر شما فرهیختگان برسانیم.

استاد محمد شهبازی:

دوسالانه خوشنویسی سبب جنب و جوش هنرمندان جوان می‌شود

دور قبل نخستین بار بود که افتخار داوری در دوسالانه خوشنویسی قزوین را داشتم؛ دوسالانه خوشنویسی جزو مهم‌ترین و معتبرترین رویدادهای فرهنگی و هنری کشور است. چنین جشنواره‌هایی در ایجاد انگیزه برای افرادی که به هنر خوشنویسی اشتغال دارند خیلی موثر است و باید از برگزارکنندگان و عوامل آن تقدیر و تشکر کرد.

یکی از ویژگی‌های مهم دوسالانه این است که هنرمندان را تشویق می‌کند تا کارشان را به طور جدی ارائه دهند و اثر هنری خلق کنند، ایجاد این شور و انگیزه، قطعا در بین جوانان بیشتر خواهد بود و آنها را به فعالیت حرفه‌ای‌تر تشویق می‌کند. البته از یک جهت هم باید حواسمان باشد تا هدف از خلق اثر خوشنویسی، فقط برنده شدن در جشنواره‌ها نشود. یعنی طوری نباشد که بگویند این هنرمند، خوشنویس جشنواره‌ای است و فقط برای جشنواره‌ها فعالیت می‌کند.

بهتر است بودجه جشنواره‌های هنری در بخش اهدای جوایز بیشتر شود یا برگزارکنندگان تسهیلات ویژه‌ای را برای نفرات برتر در نظر بگیرند. تسهیلاتی مانند خرید اثر، پرداخت وام جهت تاسیس آموزشگاه و برپایی نمایشگاه‌های انفرادی می‌تواند به آینده خوشنویسی کمک کند و در نهایت سبب شود که هنرمندان با کیفیت بیشتری به راهشان ادامه بدهند.

خوشبختانه خوشنویسان خوبی در قزوین هستند و به نسبت شهرهای دیگر فعالیت بیشتری دارند. قسمت عمده‌ای از این جنب و جوش هنری به برگزاری همین دوسالانه‌ها بر می‌گردد. از میان بزرگان نستعلیق، میرعماد و عمادالکُتاب هر دو از قزوین برخاسته‌اند و هر دو جزو ستون‌های خوشنویسی ایران هستند. دوره پیشین دوسالانه خوشنویسی قزوین به نام عمادالکتاب نامگذاری شد که گویای جایگاه او در هنر خوشنویسی است. عمادالکتاب دارای مقام رفیعی در خوشنویسی است که ضمن صاحبِ سبک بودن، خدمات مهم و ارزنده‌ای را به جامعه خوشنویسی ارائه کرد. خط عمادالکتاب حتی بدون امضا هم برای اهالی فن قابل تشخیص است.

استاد علی شیرازی:

در دوران طلایی خوشنویسی هستیم

خوشبختانه ششمین دوسالانه خوشنویسی با کیفیت بالایی برگزار شد و یکی از ویژگی‌های آن تنوع آثار بود. آثار از تنوع و سبک‌های مختلفی برخوردار بودند. این تنوع باعث شد جشنواره سطح بالایی داشته باشد. در خط شکسته، آثار خوبی به دبیرخانه رسید که به نسبت دوره‌های گذشته کیفیت بالاتری داشت.

باید بگویم خوشنویسی رشد چشمگیری داشته است تا حدی که می‌توانیم دوره حاضر را، دوره طلایی نامگذاری کنیم. در دوره پهلوی، خوشنویسی جنبه کاربردی داشت و در دوره معاصر علاوه بر کاربردی، جنبه هنری هم دارد که این موضوع نوید ابداع و خلاقیت را می‌دهد. در خوشنویسی کاربردی، ما تابع یک نوع کاربرد هستیم یک سری کارهای خلاقانه را نمی‌توانیم انجام دهیم؛ چون خواندن خط، بیشتر برای ما اهمیت دارد ولی در خوشنویسی هنری، دست خوشنویس کاملا باز است تا هرگونه ترکیب بندی هنری و هرکاری که نوعی خلاقیت می‌باشد را انجام دهد. لذا کسانی که آثارشان در سطح استادی است حتی اگر کاری را انجام بدهند که من نپسندم به این معنی نیست که کارشان خوب نیست. نظر شخصی من یا هرکسی در حین اینکه محترم است ولی ملاک داوری نیست چون مسیر خلاقیت از آزمون و خطا عبور می‌کند و ما باید اجازه دهیم هرگونه کار خلاقانه‌ای را در آثارشان انجام دهند. منتهی در جشنواره‌هایی مثل دوسالانه، یک سری محدودیت‌ها وجود دارد چون یک چهارچوب و قاعده‌مندی هست که در فراخوان منتشر می‌شود لذا همه کسانی که شرکت می‌کنند باید رعایت کنند و داوران هم بر همین اساس داوری می‌کنند لذا این قاعده‌مندی ملاک کار ماست.

بی‌شک جشنواره‌ها باعث می‌شوند خوشنویسی حرفه‌ای‌تر، هنری‌تر و خلاقانه‌تر شود  و آثار کسانی که برجسته هستند به جشنواره می‌آید و کسانی که جوان‌تر هستند در کنار هم قرار می‌گیرند و در واقع هر دو، از هم می‌آموزند لذا جشنواره دو سالانه خوشنویسی را به سمت حرفه‌ای شدن سوق می‌دهد. از ابتدای جشنواره این افتخار را داشتم که به عنوان یکی از داوران در بخش نستعلیق حضور داشته باشم و آثار دیگر رشته‌ها را هم می‌بینم. می‌بینم که سال به سال کیفیت آثار بالاتر می‌رود. انتقادی که وارد است باید بتوانیم مقدار و میزان جوایز را در سطح جشنواره و به نسبت جشنواره تعیین کنیم. فعلا سطح جشنواره بالاتر است از میزان جوایز جشنواره. گرچه کسی که بتواند در این جشنواره با حضور این داوران تراز اول هستند حائز رتبه شود، افتخار بزرگی به دست آورده است.

من امروز را یک دوران طلایی در خوشنویسی معاصر می‌دانم. به لحاظ هنری واقعا در دروه طلایی هستیم. مشکل اقتصاد هنر؛ فقط مربوط به خوشنویسی نمی‌شود مربوط به اقتصاد کل کشور است. تا زمانی که اقتصاد جامعه نتواند خودش را ترمیم کند هیچ هنری نمی‌تواند در جایگاه واقعی خودش قرار بگیرد و به همین دلیل هنرمندان ما سعی می‌کنند آثارشان را به خارج از کشور ببرند.

استاد امیر احمد فلسفی:

خوشنویسی رکن اصلی فرهنگ ایران است

رویکرد جوان‌ها به شیوه سنتی خوشنویسی یکی از نکات حائز اهمیت دوسالانه ششم بود. خوشبختانه در سال‌های گذشته خوشنویسان جوان پیشرفت قابل توجهی در ارائه خوشنویسی به دست آورده‌اند. امروز خوشنویسان خیلی خوبی داریم که در سطح کشور پراکنده هستند؛ برگزاری دوسالانه‌ها فرصتی است که خوشنویسان مدتی را با انگیزه و اشتیاق تمرین کنند تا بتوانند بهترین آثارشان را ارائه دهند. خوشبختانه میزان استقبال خوشنویسان در دوره قبل نشان داد که علی‌رغم شرایط اجتماعی و اقتصادی، هنوز جوان‌ها به هنرهای سنتی علاقه‌مند هستند.

ایجاد انگیزه، نکته مهم دیگری است که اهمیت دوسالانه خوشنویسی را به خوبی نشان می‌دهد. خوشنویسان جوان تلاش می‌کنند تا آثارشان بهتر شود و خوشنویسان جاافتاده‌تر هم تلاش می‌کنند که آثارشان پخته‌تر شود. وقتی آثار هنرمندان کنار هم قرار می‌گیرد ناخودآگاه یک رقابت سالم ایجاد می‌شود و این فرصت پیش می‌آید که هنرمندان از همدیگر بیاموزند. مجموع این فرآیند سبب پویایی و تحرک جامعه خوشنویسی کشور می‌شود.

به اعتقاد من، خوشنویسی رکن مهم فرهنگ ایرانی است. در هنر خوشنویسی ما سعی می‌کنیم که حروف را با ظاهر زیبا بنویسیم ولی حروف دارای باطنی هستند که همه فرهنگ غنی ما در آن مستتر است.

خوشنویسی یک سمبل ملی است؛ خط نستعلیق و شکسته نستعلیق حداقل هزار سال سابقه مستند دارد. خوشبختانه با این جوان‌های لایقی که به خوشنویسی اشتغال دارند دستمان از ذخایر انسانی پر است.

خوشنویسی با نام میرعماد حسنی قزوینی عجین شده است. از زمان صفویه که هنرمندان رشته‌های مختلف را در پایتخت جمع کردند گویی خوشنویسی در قزوین نهادینه شده است که ثمره آن تا امروز ادامه دارد.

عمادالکتاب قزوینی آخرین حلقه از خوشنویسان قدیم بود که خوشنویسی دوره قدیم و دوره جدید را به هم وصل کرد. عمادالکتاب هم در دوره قاجار زیسته بود و هم در دوره پهلوی و شاید بتوان گفت که به نوعی منتقل کننده خوشنویسی گذشته و به ویژه شیوه کلهر به خوشنویسان معاصر بود. به نظر من مهم‌ترین خدمت عماد الکتاب، تعلیم و تألیف رسم الخط خوشنویسی نستعلیق، نسخ و شکسته بود. عماد الکتاب از زوال و توقف خوشنویسی در آن دوران جلوگیری کرد و آموخته‌هایش را در اختیار هنرجوها قرار داد تا بعد از او نیز این راه همچنان ادامه داشته باشد.

استاد امیر اشرف صندوق آبادی:

دوسالانه خوشنویسی سبب غنای فرهنگی جامعه می‌شود

برگزاری دوسالانه خوشنویسی دو رویکرد مهم دارد. نخست اینکه سبب غنای فرهنگی جامعه می‌شود و از طرفی هم به پویایی هرچه بیشترجامعه خوشنویسی کمک می‌کند.

خوشبختانه سطح کیفی دوسالانه ششم رضایت بخش بود. در این دوره شاهد ظهور آثار خوبی از جوان‌ها بودیم و به نظر من دوسالانه سطح کیفی بالایی داشت. خوشنویسی دوران طلایی‌اش را می‌گذراند. وقتی آثار جوان‌ها را می‌بینم مسرور می‌شوم؛ بسیارمستعد هستند و آثار فاخری می‌نویسند. باید به آینده این جوان‌ها امیدوار باشیم؛ بابت انتخاب رشته خوشنویسی به آنها تبریک می‌گویم. امیدوارم با همت بیشتری به راهشان ادامه بدهند.

در سال‌های اخیر یک مقدار شور و شعف در جامعه و به ویژه جوانان کمتر شده است؛ نسل جوان از باورهای ایرانی- اسلامی فاصله گرفته است. هنر به ما کمک می‌کند تا این خلاء را برطرف کنیم. در میان رشته‌های متعدد هنری، خوشنویسی هنری است که هم ریشه ایرانی دارد و هم می‌تواند باورهای دینی جامعه را تقویت کند. خوشنویسی ویژگی‌های مهمی دارد. یک هنر اصیل ایرانی است و با میراث ماندگارِ ما یعنی ادبیات انس زیادی دارد. خوشنویسی با موسیقی، احادیث، سخنان بزرگان و اُدبا ارتباط نزدیکی دارد. یک هنرآموز ضمن اینکه مشق هنر می‌کند با سخنان و پند و اندرزهای بزررگان نیز آشنا می‌شود و معنویت را می‌آموزد. خوشنویسی روح را تلطیف می‌دهد. بیایید هم زیبا باشیم و هم زیبا بنویسم.

قزوین زادگاه میرعماد بزرگ و عماد الکتاب حسنی قزوینی است. به لطف خدا و به همت فعالان فرهنگی و با توجه به سابقه درخشانش توفیق پیدا کرده است به عنوان پایتخت خوشنویسی انتخاب شود و برگزاری دو سالانه ملی خوشنویسی را به خود اختصاص دهد. الحق و النصاف در این مدت قزوینی‌ها در برگزاری این رویداد هنری مهم همتی مجدانه داشته‌اند. ششمین دوره از دوسالانه ملی خوشنویسی قزوین، به نام عماد الکتاب نامگذاری شده بود. عمادالکتاب شاگرد برجسته میرزا رضای کلهر بود و می‌توان گفت شیوه کلهر را به کمال رساند. وی در خوشنویسی نوین ایران تاثیر بسزایی داشت تا جایی که بنیان‌گذاران انجمن خوشنویسان ایران از جمله شاگردان او بودند.