دم غنیمت دان که دنیا یک دم است…

ترجمه: ا. امیردیوانی

لحظه‌ای که در آن به سر می‌بریم، بدون کمترین رمز و رازی پیشِ دیدگانمان نقش بسته است، ولی قاعدتا ندانسته آن دَم‌های ارزنده را به باد فراموشی می‌سپاریم. طبق معمول یا دلواپس آینده‌ایم یا به گذشته که چه بر ما رفته است، می‌اندیشیم. به راستی بین یورش خاطرات دیرین و دل‌مشغولی‌های آتی دست و پا می‌زنیم و مدام از این شاخه به آن شاخه می‌پریم. در نتیجه، اوقات ارزشمند زیستمان را، که محتملاً آرامش‌بخش دل و جانمان باشند، از دست می‌دهیم. عوض این که ذهن خویش را در ید اختیارمان بگیریم، این ذهن است که مهار زندگیمان را به کف گرفته و «می‌کشد هرجا که خاطرخواه اوست!» جهت رهایی از این وضع نابهنجار، باید آنی مکث کرده، ‌سکوت پیشه کنیم و صرفا «بدون» را کانون توجهمان قرار دهیم. مردم عمدتا اهمیت قرار گرفتن در لحظه را می‌دانند، لیکن ناآگاهاند چه‌سان بدان دست یابند. در حقیقت چگونه می‌شود؟

بدون داوری عنایت کنید

به منظور رهایی از چیرگی ذهن باید توجهتان را افزون سازید. به دیگر سخن قصد از توجه، همان شیوه پوینده، فعال، آشکار و عمدی به زمان حال است. به جای اینکه کنش‌ها (کارایی) که پندارهای دستور به کار بستنشان را می‌دهد، فردی باشید که آن اندیشه‌ها را بی‌هیچ‌گونه داوری به آن مشاهده می‌نماید. با کاربرد چنین طریقی نه فقط دورشان نمی‌ریزید که زیستتان را وامی‌دارید بدون دخالت بحث‌پندارهایتان به سهولت جاری باشد، بدین‌صورت دلهره‌های روزمره‌تان کاهش یافته و دستگاه (سیستم) ایمنی بدنتان بهبود می‌یابد. عنایت به زمان حال دردهای مزمن را تقلیل داده، میزان فشار خون را می‌کاهد و از خطر امراض قلبی کم می‌کند. آنانی که عنایتشان به زمان حال است، سرمست‌تر و دلشادتر از دیگرانند، ایمن‌تر و از اتکا به نفس بیشتری برخوردارند. نقاط ضعف خویشتن را نکوتر می‌پذیرند و در ارتباطشان با سایرین مخصوصا در روابط زناشویی، کردار بهتری از خود می‌نمایانند.

اقدام بورزید

به جای این که بی‌حد راجع به امری که قصد انجامش را دارید، بیندیشید و آنگاه جامه عمل بپوشانید به این ترتیب اندکی از خودآگاهی‌تان کم شده و بیشتر بر سر مسائلی که از وجود خویش خارج است تمرکز پیدا می‌کنید. در این قبیل موارد، بی‌آنکه ناچار باشید منش و عملکردتان را ارزیابی نمایید، می‌توانید از تلاشتان لذت ببرید و نیز فشارهایی را که از طرف این و آن به شما تحمیل می‌شود، تاب‌آوری کنید. عوض این که پیاپی به کاری که می‌خواهید صورت دهید، فکرتان را رها سازید و از زندگی لذت ببرید.

گذشته رفته و آینده هنوز نیامده است

زیاد به آینده فکر نکنید و گذشته را رها سازید زیرا که دیگر وجود خارجی ندارد. تا به حال برایتان پیش آمده است محلی زیبا پیش رویتان ببینید و با خود بگویید اینجا خیلی قشنگ است. یقینا به اینجا برمی‌گردم و چند روز می‌مانم؟ در اینگونه مواقع از یاد می‌بریم، همین حال آنجاییم، حتی چنانچه لحظه‌ای کوتاه باشد. بنابراین از بودن در آن نقطه باید غرق لذت شویم. اکثر مواقع چنان گرفتار آینده می‌شویم یا به گذشته می‌اندیشیم که تجربه در لحظه را از دست می‌دهیم. وقتی سرگرم نوشیدن چای هستیم، با خود می‌گوییم به خوش‌طعمی چای قبلی نیست یا هنگام خوردن کلوچه نگران هستیم تمام شود. به جای این تصورات بهتر است از طعمی که در لحظه احساس می‌کنیم لذت ببریم و به چیز دیگری نیندیشیم.

موقعی که می‌کوشیم از امور جزئی لحظه لحظه زندگی خود همانند استحمام، قدم زدن زیر نور ملایم خورشید، خوردن یک تکه پاستیل و … لذت ببریم، خود به خود از زیستنمان و لحظات با ارزشش لذت برده و شادمان می‌گردیم تا آنجا که احساسات مثبت دیگری به سوی خویشتن جذب می‌کنیم و کمتر دچار سرماخوردگی روانی (افسردگی) می‌گردیم. به راستی بیشتر اندیشه‌های منفی و آزارنده مربوط به مسایل آینده و گذشته است. ما مضطرب معضلات احتمالی آینده که امکان دارد هیچ گاه روی ندهد، هستیم. هنگامی که به فکر این مسایل نباشیم، آسیمگی‌مان (پریشانی) خود به خود پایان می‌یابد. گذشته هم که سپری گشته است و بعد از گرفتن درس‌های ضروری باید آن را به تاریخ بسپارید.

رفت آنچه رفت، آمد آنچه آمد

بود آن چه بود، خیره، چه غم داری

رودکی

تنفس عمیق را از یاد نبرید

در لحظه زیستن به آدمی یاری می‌کند که رفتارهای تهاجمی کمتر از وی سر زند. کسانی که هوشیارانه با لحظات زندگیشان رویارو می‌شوند، موقع روبرویی با رویدادهای گوناگون، شخصیت خویشتن را مورد تردید قرار نمی‌دهند و قادرند روی کردارشان چیره بوده و با سایرین به درستی دمخور باشند.

یک راهکار مفید برای اینکه هرجا و تحت هر شرایطی بر خود مسلط بر جا بمانید، تنفس عمیق است. هیچ شیوه‌ای بهتر از این نیست که شما را از روی زمان حال متمرکز نماید؛ چراکه موجب می‌شود به چیزی که در لحظه در حال رخ دادن است، توجه نشان دهند. چه بسار افراد از طریق تنفس عمیق سریعا از عهده برمی‌آیند مهار ذهنشان را به دست گرفته و به لحظه‌ای که در آنند، متمرکز شوند.

جریان لحظه‌های زندگی

کامل‌ترین تجربه در لحظه به سر بردن زمانی است که شما به کلی مجذوب چیزی شده‌اید. روان‌شناسان بدین‌حالت «جریان لحظه‌ها» گویند و آن هنگامی اتفاق می‌افتد که سرتا پا غرق انجام کاری شده و اطرافتان را از یاد برده‌اید، لکن چطور می‌توان از لحظه شادمان شد در حالی که حتی متوجه حضورش نیستید؟ ژرفای پرداختن با کار مورد دلخواهتان چنان قدرتی دارد که مدد می‌کند حواستان به جای دیگر و مخصوصا موضوعات ناراحت‌کننده منحرف شود.

در جریان کاری به این شکل قرار گرفتن خیلی سخت است و به منظور نیل به این میزان تمرکز، ضرورت دارد پیش از هر چیز برای خود هدفی برگزینید که دستیابی بدان چالش و تلاش می‌طلبد و مسلما دور از دسترس نیز نباشد. هدفتان باید کاملا روشن و آشکار بوده و یارای آن را داشته باشید که گام به گام وظایف خود را برنامه‌ریزی نمایید. بکوشید برنامه‌تان به نحوی باشد که در پی انجام هر وظیفه، بازخورد مناسبی نصیبتان گردد تا هر آینه نقطه ضعفی مشاهده کردید فورا آن را مرتفع سازید. با بهره‌مندی از این شیوه می‌توانید به سادگی در جریان لحظه‌ی زندگی واقع شده و بدون دلواپسی از کوششتان در لحظه غرق لذت گردید.

نگریزید

هرگاه از موضوعی در رنج و عذابید، عوض گریز از آن با آن رویارو گردید. در دنیا فردی نیست که دچار دردمندی و پریشانی نباشد. در صورتی که این قبیل آزرده‌خاطری‌ها را حل نشده رها کنیم، قادرند مانع لذت بردن از حال شوند. موثرترین طریقه واکنش در مقابل موضوعات، متمرکز شدن پیکارجویی با آنهاست. گفتنی است که ذهن طبعا از مواجهه شدن با معضلات طفره می‌رود و با این عمل موجب می‌شود درد آن موضوعات ناراحت‌کننده شدت یابد. در حقیقت در هر غم و اندوهی افزون بر نابسامانی اولیه سبب عذاب‌های ثانویه چون اضطراب و افسرده‌دلی می‌شود. پس باید هر رنج و محنتی را ریشه‌کن کرد.

عنایت به زمان حال، تلاشی پیگیر می‌طلبید و برای این کار باید روزانه وقتی اختصاص داد و تمرین کرد. بعد از مدتی می‌توانید از مزایای آن نهایت فایده را به چنگ آورید و کمتر گرفتار روحی شوید و با اندیشه‌ای راحت‌تر از همیشه به اهدافتان دست یابید.

دم غنیمت دان که دنیا یک دم است

آن که با دم همدم است، او آدم است

(صفی علیشاه)

چند روش عملی و ساده برای زندگی در لحظه

1ـ گوش کنید: چند لحظه بی‌حرکت بمانید و به صداهای اطرافتان گوش دهید. آنچه می‌شنوید، جریان زندگی است. سعی کنید محدوده چیزی را که می‌شنوید، خیلی کم کرده، نهایتاً روی صدایی حساس همچون آوای پرنده، صدای باد یا گام‌های عابری تمرکز کنید.

2ـ ببینید: هرچند توجه به وجود خویش یاریگر است که نقاط ضعفتان را بشناسید و برای از میان برداشتنشان تلاش ورزید، ولی هرگاه مایلید در لحظه زندگی کنید و خود را به بوته فراموشی بسپارید و چیزهایی غیر از خودتان را ببینید.

3ـ احساس کنید: به محیط پیرامونتان توجه کنید و آن را با تمام وجود احساس کنید. کنار پنجره بایستید و خشکی هوا را از روی پوستتان تجربه کنید. با حس کردن محیط اطراف می‌توانید از لحظه لحظه زندگی آگاه شوید.

4ـ بو کنید: ریه‌هایتان را از بوی خوش هوای روزی پاک، پر کنید. رایجه‌های دلنشین و مطبوع مثل باران و عطر گل بخشی از جریان زندگی هستند که می‌توانید با بوییدنشان خود را در جریان لحظه و زندگی قرار دهید.

5ـ لمس کنید: در صورتی که نگران آینده هستید و گذشته‌تان آنی رهایتان نمی‌کند، دور و بر خویش را انباشته از وسایلی کنید که با دست زدن به آنها حس خوبی می‌یابید، مانند لمس گلبرگ گل‌ها یا برگ درختان.

6ـ بچشید: جهت دور شدن از افکار اضطراب‌آور هیچ چیز به قدر یک ماده خوراکی خوشمزه، شما را روی زمان حال متمرکز نمی‌کند.

7ـ نوآوری کنید: هر آینه دوست دارید لحظه‌های زیبای زندگیتان را به سهولت از دست ندهید، نوآوری کنید. البته قرار نیست کار خاصی انجام دهید. می‌توانید با درست کردن یک عروسک یا پخت نوعی غذای جدید و تمرکز روی آن در لحظه زندگی کنید.

8ـ بخندید: ذهن خویش را بی‌حد در بند موضوعات، جدی نکنید و بکوشید برنامه‌های طنز تماشا کرده و یا لطیفه بخوانید و از این که همانند کودکی بخندید، خجالت نکشید.

9ـ فعالیت جسمی انجام دهید: ورزش کنید و بگذارید ذهنتان از نگرانی رها شود.

10ـ در ارتباط باشید: یکی از بهترین شیوه‌هایی که کمک می‌کند بار افکار منفی را از خود دور کنید، رابطه با دوستان و آشنایان است. پس با دیگران رفت و آمد کنید.

11ـ یاری دهید: کمک به دیگران موجب می‌شود لحظه‌ای هم که شده از خودتان دور شوید و آرامش بیابید.

پی‌نوشت:

ماهنامه‌ انگلیسی زبان روانشناسی: Psychology to day