در بی‌فرجامی سیاست انفعالی

سیدعبدالعظیم موسوی

کسی که الفبای سیاست را می‌شناسد؛ می‌داند که سیاست انفعالی بدترین نوع موضع‌گیری در برابر وقایع روز است. نه تنها سودی ندارد و حتی خود گوینده را هم مجاب نمی‌کند؛ بلکه دست کنشگران سیاسی مقابل را برای بازیچه قرار دادن ساده‌اندیشان باز می‌گذارد.

سیاست انفعالی یعنی نداشتن تحلیل مستقل از وقایع و اظهارنظر فقط برخلاف آنچه که جبهه مقابل ادعا می‌کند.

مثلا اگر آمریکا در منطقه‌ای اقدامی کند؛ شما بدون آنکه ارزیابی مستقلی از واقعه داشته باشی، تنها به این دلیل که امریکا این اقدام را انجام داد؛ با آن مخالفت کنی. بسیاری از مخالفان برجام با آن مخالف بودند؛ تنها به این خاطر که آمریکا در ابتدا به آن تن نمی‌داد.

¨

در غیاب یک رسانه ملی معتبر در داخل، متاسفانه فضای مجازی جهت‌دهنده افکار عمومی طبقه متوسط شده است. آنانی که برنامه‌ریز جنگ رسانه‌ای هستند؛ خود به خوبی می‌دانند که سیاست انفعالی به هیچ دستاورد عملی منجر نمی‌شود. اما از بی‌اطلاعی مخاطبین سوءاستفاده می‌کنند و آنان را تلویحا به مواضعی می‌کشانند که هیچ دلیل منطقی سیاسی ندارد؛ اما از ترفند انفعالی استفاده می‌کند؛ تا باور مخاطبینش فرو نپاشد.

¨

در قضیه نسل‌کشی اسرائیل در غزه، سیاستگزاران رسانه‌ای بیگانه، با استفاده از نارضایتی طبقه متوسط از شرایط داخلی، از سیاست انفعالی( دشمنِ دشمن ما دوست ماست) استفاده می‌کند. تا آنجا که انسان‌های شریفی که هرگز میل ندارند خون از دماغ یک انسان بیگناه جاری شود؛ در مورد کشتار وحشیانه زنان و کودکان غزه، حداکثر سکوت می‌کنند. زیرا جمهوری اسلامی، حامی فلسطین است!

اگر شرافتشان آلوده باشد که از اسرائیل دفاع هم می‌کنند. در حالی که اعتراض به سیاست‌های دولت و حتی حکومت داخلی یک داستان جداست و نسل‌کشی اسرائیل در غزه، ماجرایی جداگانه و تضادی بین دو مساله وجود ندارد. می‌توان به دولت و حتی حکومت اعتراض داشت؛ اما حامی اسرائیل خون‌آشام هم نبود. یا در برابر نسل‌کشی در غزه سکوت نکرد.

آری. این سیاست انفعالی است که باعث می‌شود تا افراد متفکر و صاحب‌نظر و مستقل، از میزان منطقی که در موضع‌گیری در برابر اسرائیل وجود دارد؛ به اعتراض‌ها و مخالفت‌های داخلی هم به دیده تردید بنگرند.

¨

خط‌دهنده‌های رسانه‌ای در فضای مجازی یک روز فقر مردمان سیستان و بلوچستان و استان‌های محروم را بهانه می‌کنند. که ایران حق این مردم محروم را در آتش جنگ غزه می‌سوزاند. در حالی‌که اگر هزینه‌ای هم در نقطه‌ای خارج از ایران می‌شود؛ می‌تواند هزینه امنیت کشور باشد. کسی به آمریکا و اسرائیل نمی‌گوید چه منافعی در عراق و سوریه و یمن دارید که بودجه مردم آمریکا را در آنجا هزینه می‌کند! اما به سیاست خارجی ایران خرده می‌گیرند که چرا از امنیت ایران در کشورهای ثالث دفاع می‌کند.

¨

روزی به جمله‌ای از دکتر شریعتی استناد می‌کنند؛ که اگر درست هم بود؛ خاص زمان خودش بود: «تمام تاریخ بشر عبارت است از جنگ سربازانی که یکدیگر را نمی‌شناسند و  می‌جنگند؛ برای دو نفری که همدیگر را می‌شناسند و نمی‌جنگند.»

یک استدلال انفعالی بی‌محتوا، اما زیبا از نظر ادبی و احساسی. اگر قرار بود سربازانی که همدیگر را نمی‌شناسند با هم جنگ نکنند؛ ارتش هیتلر به هر سرزمینی که وارد می‌شد؛ سربازان آن کشور چون سربازان آلمانی را نمی‌شناختند؛ نباید از وطنشان دفاع می‌کردند و جنگ جهانی دوم و همه جنگ‌های استعماری که در طول تاریخ اتفاق افتاد و کشوری به قصد غارت منابع کشوری دیگر به آن حمله می‌کرد؛ رخ نمی‌داد. پس دفاع از وطن و منافع ملی بی‌ارزش است؛ چون حاکمان همدیگر را می‌شناسند اما سربازان نمی شناسند!

¨

یک جنبه از سیاست انفعالی این است که می‌گویند حماس ابتدا حمله کرده و از اسرائیلیان گروگان گرفت. مثل اینکه دو کشور همجوار، یکی به قصد تصرف دیگری حمله کرده است. این یعنی تغییر صورت مساله یا تغافل از آن. حماس یا مردمان غزه حکومت کشور همسایه نیستند. آنان صاحبان اصلی فلسطین هستند که از سرزمین خودشان رانده شده‌اند. این را حتی خود اسرائیلی‌ها هم می‌دانند. شورای امنیت هم می‌داند. اما بعضی استراتژیست‌‌های رسانه‌ای چنان اعتماد قشر بعضا تحصیل‌کرده اما بی‌مطالعه را به خود جلب کرده‌اند؛ که قضیه اشغال سرزمین‌های فلسطین را، جنگ رهبران در قطر نشسته حماس می‌دانند؛ با کشوری دیگر. و چون حماس با تجاوز و اشغال جنگیده، پس اول حماس شروع کرده است و محکوم است و کشتار اسراییل در  غزه، دفاع از خود است!

¨

پرده‌ای دیگر از نمایش سیاست انفعالی، افسانه فروش زمین‌های فلسطین به صهیونیست‌هاست. تو گویی فروش زمین که بخش بسیار اندکی از سرزمین اشغالی و بنا به دستور و فشار انگلیس بوده، به معنای فروش حاکمیت و وطن است.

¨

سیاست انفعالی به جایی نمی‌رسد. چون غیرمنطقی و غیرمستقل است و وابسته به کنش سیاسی جبهه مقابل. اما بهانه‌ای است تا بعضا حتی انسان‌های شریف و تحصیل‌کرده، به بهانه آن، چشم بر جنایت‌های بی‌سابقه‌ای که در غزه اتفاق می‌افتد؛ ببندند.

¨