دانشگاه‌ها رنجور از کیفیت آموزش

فقدان نظارت بر اساتید عضو هیات ‌علمی

یک دانشجوی قزوینی در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با بیان اینکه امروز در نظام آموزشی کشور شاهد ایجاد و ریشه دواندن نوعی الیگارشی (حاکمیت طبقه محدود) هستیم، گفت: به هر حال در چند سال اخیر شاهد رقابت عجیب و غریب و گاهی ناجوانمردانه اقشار با تحصیلات عالی برای رسیدن به کرسی هیات ‌علمی بودیم.

افشین مصیبی اضافه کرد: به هر حال انتصاب اعضای هیات علمی هم با توجه به سیاست‌های متفاوت دولت‌ها تا حدود زیادی رنگ‌وبوی سیاسی به خود گرفت و جای پای رانت در بسیاری از این انتصاب‌ها دیده شد که زمینه حضور بسیاری از اساتید کم‌سواد و با تخصص پایین در دانشگاه‌های دولتی فراهم شد.

وی ادامه داد: یکی از علت‌های اصلی پایین بودن سطح تخصص و مهارت، تحصیلکرده‌های ما نیست بلکه نبود ارزیابی و نظارت دقیق بر کیفیت کار اعضای هیات‌های علمی است و در شرایطی که استادان و مدرسان حق‌التدریس زیر ذره‌بین می‌روند که عمدتا هم کار خودشان را خوب انجام می‌دهند، اما اعضای هیات‌علمی‌ها با خیال راحت به زندگی و دغدغه‌های شخصی خود می‌رسند.

این دانشجوی قزوینی با انتقاد از رهاشدگی ارزیابی و نظارت استادان عضو هیات ‌علمی تصریح کرد: اینکه فردی تصور می‌کند چون در هیات علمی حضور دارد، از هر گونه رصد و نظارتی دور شده و می‌تواند با خیال راحت با اتکا به زحمات دانشجویانش برای خود مقاله ثبت کند و امتیاز بگیرد، روند فاسد و معیوبی است که در آموزش عالی ما به شدت نمایان است.

دانشگاه‌‌ها جولانگاه اساتید سیاسی شده است

از سوی دیگر، یک مدرس دانشگاه هم در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با اشاره به فاصله دستمزد بین مدرسان حق‌التدریس و اعضای هیات علمی گفت:‌ این فاصله دستمزد و درآمد به هیچ‌وجه جای توجیه ندارد و یکی از مصادیق بازر عدم عدالت در نظام آموزشی و علمی کشور محسوب می‌شود.

مریم اسلام‌‌دوست با بیان اینکه در جامعه مدرسان حق‌التدریسی نوابغ زیادی پژمرده شده‌اند که یا مهاجرت کردند و یا جذب شغل‌های سطح پایین شدند، افزود: آنچه مبرهن و مشخص است، اینکه دانشگاه‌های ما بدون توجه به کیفیت و نظارت بر این کیفیت آموزشی به جولانگاه اساتید سیاسی از جریان‌های مختلف تبدیل شده است.

وی ادامه داد: اینکه استاد دانشگاه آگاه به مسائل سیاسی باشند، یک مزیت به حساب می‌آید، اما اینکه استاد در رشته تخصصی خود سواد و مهارت نداشته باشد و فقط با اتکا به کارهای سیاسی بخواهد مدارج ترقی علمی را طی کند، رویه نامبارکی است که در دهه‌های اخیر در دانشگاه‌های کشور باب شده است.

فقدان نظارت کیفی بر آموزش دانشگاهی

اسلام‌دوست با اشاره به پای لنگ نظارت بر کیفیت آموزشی دانشگاه‌ها تصریح کرد: نظرسنجی از دانشجویان در دانشگاه‌های ما یا جدی گرفته نمی‌شود و یا امری علی‌السویه است و در ضمن نوع نظارت کمی و غیرکیفی موجب می‌شود که برخی استادان مانند مدیران دولتی با یک‌سری آمار و اعداد دانشگاه را فریب دهند، بدون اینکه آورده واقعی برای علم و صنعت کشور داشته باشند.

وی اضافه کرد: اگر یک همتاسنجی میان استادان دانشگاه‌های ما و استادان دانشگاه‌های کشورهای پیشرفته صورت بگیرد، می‌فهمیم که بسیاری از استادان ما صرفا با اتکا به ادبیات شبه‌علمی و قلمبه‌سلمبه صحبت کردن دانشجویان را با خود می‌کشانند، در حالی که چیزی به سواد، دانش و مهارت آنها نمی‌افزایند.

دخالت‌های بیرونی در حوزه آموزش عالی استان قزوین، بارز است

رئیس دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره) در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با بیان اینکه قزوین از استان‌های دانشگاهی ایران است و محل آمدوشد عالمان و محققان بوده و هست، گفت: قزوین به سبب نزدیکی به تهران زمینه جذب دانشجویان زیادی از تهران و کرج را فراهم آورده است.

سیدعلی قاسم‌زاده آمار دانشجویان مشغول تحصیل در این استان را 43 هزار نفر بیان کرد و گفت: 39 مرکز آموزش عالی و دانشگاهی اعم از دولتی، آزاد و غیرانتفاعی در این استان فعال است و همچنین حدود 1000 نفر عضو هیات ‌علمی در استان قزوین مشغول به خدمت هستند.

رئیس دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره) ارزیابی و نظارت را کاری چالش‌برانگیز و طاقت‌فرسا توصیف کرد و افزود: معمولا در همه استان‌ها مشکلات و موانعی وجود دارد که امکان ارزیابی و نظارت خوب را از هیات ارزیابی‌کننده می‌گیرد. در استان هم مشکلات از این دست از جمله دخالت‌ها و مقاومت‌های بیرونی (خارج از حوزه آموزش عالی) وجود دارد.

قاسم‌زاده با بیان اینکه این دخالت و مقاومت‌های خارج از حوزه آموزش عالی در استان بارز است، گفت: همین چالش گاهی‌ اوقات باعث می‌شود نتوانیم به حد مطلوب کیفیت آموزش عالی را تأمین کنیم و بعضی‌وقت‌ها مجبور می‌شویم رویکردمان در حوزه ارزیابی و نظارت را تعدیل کنیم.

وی ادامه داد: به این شکل وادار می‌شویم که از توقعاتمان بکاهیم تا کم‌کم بتوانیم زمینه بهتر شدن اوضاع و کیفیت آموزش عالی را فراهم کنیم. با این حال در بین مراکز دانشگاهی استان قزوین وفاق و همگرایی خوبی برای بهبود کیفیت آموزش عالی و تصمیم‌گیری‌ها در این حوزه وجود دارد.

نماینده وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در استان با اشاره به موضوع انحلال برخی مراکز آموزش عالی غیرانتفاعی گفت: بعضی از این موسسات به حدی نظر کارشناسی حوزه نظارت و ارزیابی وزارت علوم را قبول داشتند که داوطلبانه به سمت انحلال رفتند. چرا که عمدتا مقاومتی در چنین مؤسسه‌هایی وجود دارد، اما خوشبختانه این اتفاق اینجا به آرام‌ترین شکل افتاد.

قاسم‌زاده ابراز امیدواری کرد با حمایت‌ها و کمک‌های وزارت علوم، نظام آموزش عالی در استان قزوین به یک الگو برای کل کشور تبدیل شود.

وی اضافه کرد: زمانی که مسئولیت دانشگاه را به عهده گرفتم، یکی از گلایه‌های جدی این بود که نظارت بر آموزش عالی و جایگاه نیروی انسانی در این حوزه وجود ندارد. به همین دلیل چند نیروی کارآمد به این حوزه اضافه کردیم تا حداقل‌های این حوزه تامین شود و نظارت که وظیفه ذاتی ماست، محقق شود.

احیای حوزه ارزیابی و نظارت دانشگاهی در قزوین

رئیس دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره) ادامه داد: خوشبختانه این اتفاق افتاد و حوزه راکد ارزیابی و نظارت بر کیفیت آموزش عالی در استان فعال شده و گزارش‌های هیات‌های ارزیاب به وزارت علوم می‌رسد که حاصل تلاش شورای ارزیابی و نظارت دانشگاهی در استان است.

قاسم‌زاده یادآور شد: امیدواریم روز به روز امکانات بیشتری در این حوزه مهیا شود، چرا که نظارت، چشم آموزش عالی کشور است و اگر این بخش تضعیف شود، آموزش عالی نمی‌تواند به اهداف متعالی خود برسد.

تعدد مراکز نظارتی در وزارت علوم مطلوب نیست

رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم هم در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت عنوان کرد: تعدد مراکز نظارتی در حوزه وزارت علوم ‌مطلوب نیست و تضمین‌کننده کیفیت بالای آموزشی و علمی در دانشگاه‌های ما نخواهد بود.

روح‌ا… رازینی اضافه کرد: تسلسل در نظارت، کیفیت آموزشی خوب را ضمانت نمی‌کند و حتی در مواردی از بازوهای نظارتی سلب مسئولیت می‌کند، اما به هر حال می‌شود با تقسیم نقش‌ها و وظایف این تسلسل را تا حدودی توجیه کرد. با این حال اصل کار ما توجه به هدف غایی ارزیابی و نظارت در حوزه علمی و دانشگاهی است.

وی با بیان اینکه بعضی از مجموعه‌های نظارتی انطباق با ضوابط و قوانین را صرفا رصد و از عدم فساد در سیستم صیانت می‌کنند، تصریح کرد: اما عدم فساد در سیستم به معنای خوب بودن یک سیستم یا نظام علمی و آموزشی نیست. یعنی نبودن نقص لزوما به معنی فضیلت و خوب بودن نیست و حتما باید نکات مثبتی هم وجود داشته باشد.

«سفر کیفیت‌سنجی» آموزش عالی به استان‌ها

رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با بیان اینکه وجه تمایز کار این مرکز توجه به کیفیت است، ادامه داد: از این منظر یکی از دستورکارهای خودمان را پررنگ کردن کیفیت در حوزه آموزش عالی قرار دادیم. عبارت «سفر کیفیت» را از عبارت سفر تعالی در ادبیات مدیریت سازمانی گرفتیم و این عنوان را بر سفرهای استانی خود گذاشتیم.

رازینی یادآور شد: بر این اساس این سفرهای کیفیت آغازگر هفته‌هایی در استان‌ها برای تمرکز روی موضوع کیفیت و کارآیی آموزش دانشگاهی است تا ما هم شناخت پیدا کنیم و مدیران استانی با رویکردهای نظارتی جدید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری آشنا شوند.

وی با بیان اینکه زحمت ارزیابی و نظارت را به هیات‌های استانی واگذاری کردیم، گفت: استان قزوین یکی از استان‌های موفق در حوزه ارزیابی و نظارت آموزش عالی است و این نظارت و ارزیابی توسط خود استان به خوبی انجام می‌شود.

تخصص و مهارت محور گزینش هیات ‌علمی‌ها شود

با این همه به نظر می‌رسد آنچه که می‌تواند منجر به رشد کیفی آموزش عالی در دانشگاه‌های کشور به طور اعم و در دانشگاه‌های قزوین به صورت اخص شود، کنار گذاشتن گزینش‌های کلیشه‌ای و محور قرار دادن تخصص، مهارت و پیشینه روشن علمی در گزینش اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها است تا هر کسی فکر نکند می‌تواند با یک مدرک دکترای دم‌دستی و کمی کار سیاسی کردن برای خود جایگاهی در هیات علمی تصاحب کند و ضمن گرفتن حقوق و دستمزد بالا از نظارت و ارزیابی کیفی هم در امان باشد.