حقوق خانواده: خشونت خانگی، ضرب و جرح همسر

مهناز اسماعیلی ـ پژوهشگر حقوقی و اجتماعی

جمله معروف «انسان موجودی مختار است و متعقل» را همه شنیده‌ایم. جمله‌ای زیبا و پر معنا و صد البته برای اهل آن، متعقلان در طیف انسانی در رده اخلاقی بالاتری قرار دارند زیرا با خصیصه منحصر به فرد انسانی خود، زندگی را می‌گذرانند اما اَمان از انسان نمایان که یا انکار تعقل دارند یا انکار اختیار و مصیبت بارتر، زمانی است که اشرف مخلوقات، خود را متعقل بداند و دست به هر کاری زند که از انسانیت عدول می‌کند. حیوان در این خصوص هیچ حقی ندارد مگر اینکه همین انسان متفکر و خردورز برای او حقی قائل شود که برای خود حیوان یا صاحب اسوت. اما گاهی انسان مدعی عقل با کنار زدن انسانیت از حیوان نیز نازل‌تر می‌گردد.

با پیشرفت کنونی علم و فن‌آوری و زندگی امروز هنوز هم هستند افرادی که از هر شرایط سواستفاده کرده به دیگران ستم روا می‌دارند مانند مردانی که برای زنان ارزش انسانی قائل نبوده و یا اینکه زن (همسر) خود را مملوک خود دانسته و هر گونه هتک حرمت و یا آسیب جسمی و روحی را به او وارد می‌کنند.

خشونت و کتک زدن زنان

طبق آماری که در سال 1393 توسط سخنگوی حقوقی و قضایی مجلس اراده شد مرگ ناشی از خشونت به زنان بین سنین 15 تا 44 ساله، با میزان مرگ ناشی از سرطان برابری می‌کند. متاسفانه کمتر از 35درصد از خشونت‌های خانگی در ایران به پلیس مراجعه می‌کنند و سایرین به دلایل متعدد گزارش نمی‌دهند و از این میان 52 درصد زنان در زندگی خود دچار خشونت روانی و کلامی شده و 37 درصد در معرض خشونت فیزیکی قرار گرفته‌اند. در حال حاضر شاهد افزایش 8/5 درصد مراجعه مدعیان همسر آزادی تا سال 95 بوده‌ایم. این آمار به طور نسبی در سال‌های اخیر به 46 درصد رسیده است.

گاهی اوقات مرد فراتر از ایراد ضرب و جرح رفته و اقدام به کشتن همسر خود می‌کند این عمل خشونت‌بار، بیشترین آمار مربوط به قتل‌های خانوادگی را دارد که بیشترین دلایل آن مربوط به خیانت زن، عدم تمکین زن، مشکلات مالی و یا نداشتن تعادل روانی می‌باشد.

بسیاری از زنان هستند که سختی‌های ضرب و جرح از سوی شوهر خود را تحمل کرده و دم نمی‌زنند اما این مشقت‌ها نیز زمانی دارد و پس از آن که کاسه صبرشان لبریز شد اقدام به شکایت می‌کنند البته آمار و ارقام در این زمینه‌ها دقیق نیست زیرا بسیاری از همین زنان هیچ‌گاه به دادگاه مراجعه نکرده و اقدامات قانونی را پیشه نمی‌کنند که عواملی چون حفظ آبرو و بی‌پناهی زن از جمله این موارد است.

منظور از ضرب و جرح همسر چیست؟

ضرب عملی است که عوارض آن باعث ورم و کبودی بدون خونریزی باشد و جرح عملی است که باعث از هم گسیختن بافت‌های بدن شده و پارگی و بریدگی در بدن ایجاد می‌شود، نقض یا قطع عضو و شکستن استخوان نیز از مصادیق جرح است.

طبق مواد 386 و 614 قانون مجازات اسلامی اگر کتک زدن و صدمه بدنی به صورت عمدی باشد و آسیب آن کمتر از قتل باشد یعنی نقص عضو، شکستن و یا از کار افتادگی عضو باشد شامل حق قصاص شده در غیر این صورت قانون دیه و احکام تعزیری خود را اعمال می‌کند. در احکام تعزیزی کتک زدن زن حکم حبس تعزیزی 2 تا 5 سال نیز وجود دارد.

مراحل شکایت ضرب و جرح:

اگر زنی از سوی همسرش مورد ضرب و شتم قرار گرفت در ابتدا باید:

1ـ با پلیس تماس بگیرد

2ـ در کلانتری صورتجلسه نوشته شود

3ـ سپس مراحل دادگاه کیفری و ارجاع به پزشکی قانونی را انجام دهد

4ـ می‌تواند به دادسرای محل زندگی مراجعه و شکوائیه تنظیم نماید

5ـ مدارک و مستندات آماده گردد.

موضع قانون درخصوص کتک زدن و خشونت علیه همسر

* ـ یکی از مواردی که در حمایت از زنان در قانون تعبیه شده، صدور حکم طلاق به درخواست زن می‌باشد. در کنار این قانون زن می‌تواند از حکم حبس، قصاص و دیه نیز یاری جوید. طبق ماده 311 قانون مجازات اسلامی بند 4 در صورت ضرب و جرح زن توسط شوهر، امکان ارائه دادخواست طلاق برای زن وجود دارد و اگر ادله کافی برای این کار فراهم باشد حتی یک بار کتک زدن شوهر می‌تواند موجب طلاق از طرف زن باشد.

همچنین با استناد به مواد 1129 و 1130 قانون مدنی و ماده 1130 می‌توان اقدامات قانونی در این زمینه انجام داد. در صورتی که زوجه بتواند عسر و حرج را ثابت نماید زوج مجبور به طلاق دادن زوجه می‌شود و در صورتی که اجبار ممکن نباشد زوجه به اجازه حاکم شرع طلاق داده می‌شود.

در تبصره همین ماده قانونی می‌توان به مصداق کتک زدن و ضرب و شتم زوجه توسط زوج اشاره نمود.

گذشته از بحث قانونی و قضایی کتک زدن زنان به دلایل این معضل می‌پردازیم؛

دلایل ضرب و جرح زنان

ـ برخورداری از سطح فرهنگی پایین و اعتقاد به مردسالاری

ـ شخصیت‌های نابالغ در این مردان

ـ ناتوانی در مهارت کلانی و ارتباطی

ـ ناتوانی در کنترل خشم

ـ فشار روانی

ـ اختلالات مازوخیسم، سادیسم و تجربه آزارهای روانی در دوران کودکی

ـ سوء مصرف الکل و موادمخدر

ـ فقر و فشار اقتصادی

تاثیرات منفی و ابعاد ناخوشایند کتک زدن همسر

زنانی که از همسران خود کتک می‌خورند دچار عوارضی چون: کمبود اعتماد به نفس، ناتوانی در دفاع از خود، عدم احساس امنیت، افسردگی، اضطراب، غمگینی، تعارض شخصیتی، منزوی شدن، ترس از برملا شدن این مساله، عدم ارتباطات خانوادگی و اجتماعی به دلیل حفظ غرورشان، تاثیر منفی روی فرزندان این خانواده‌ها و … می‌شوند.

بسیاری از زنان هستند که به دلایلی که اشاره شد متحمل آزار و اذیت‌ها و همچنین خشونت همسر خود می‌شوند و این مساله برای آنان گران تمام شده و سلامت جسمی و روانی و یا آینده خود را قربانی خشونت همسر خود می‌کنند که این مدارای اشتباه برای زندگی آنان زیانبار است. بهترین کار مقابله با مردانی است که عادت به آزار و اذیت زوجه کرده و این کار را رویه عادی تلقی می‌کنند. قانون در چنین مواردی می‌تواند کمک‌رسان خوبی باشد البته به‌موقع نه زمانی که دیگر دیر شده و کاری از کسی برنمی‌‌آید.

با عنایت به موارد فوق‌الاشعار، می‌توان گفت که خشونت علیه زنان دارای گستردگی خاصی بوده و کتک زدن زوجه از بدترین نوع آن خشونت‌ها به شمار می‌رود که از جنبه انسانی خارج شده است و شکلی حیوانی و غیرعقلایی به خود می‌گیرد. چنین مردانی آسیب‌زننده، خسته‌کننده، خشونت بار خالی از هر گونه مهر و علاقه خواهند بود اگر این عمل تکرار گردد زندگی را غیرقابل تحمل کرده آسیب‌های غیرقابل جبرانی را به بار خواهد آورد، بنابراین با کمک قانون قبل از آن که دیر شود باید کاری کرد، زیر این خشونت‌ها باوجود آسیب به زنان از نظر روحی و جسمی و گرفتن سلامتی و حتی جان آنان، آسیب‌های زیادی به فرزندان و سپس جامعه وارد خواهد کرد.