جوانان امروزی اطلاعی از هنر تذهیب ندارند

محمدرضا مقدم

مقدمه

جشنواره فجر امسال با موفقیت هنرمندان قزوینی همراه بود. از تئاتر گرفته تا سینما و همچنین موسیقی و هنرهای تجسمی با حضور موفق و درخشش هنرمندان قزوینی به پایان رسید. در بخش هنرهای تجسمی و در رشته تذهیب، «ستاره قنبری» به مقام نخست رسید و توانست با شایستگی نشان طوبای زرین جشنواره را دریافت کند. علاقمندان به هنرهای تجسمی می‌دانند با حضور هنرمندان مستعد از سرتاسر کشور، رقابت بسیار نزدیکی بین هنرمندان در جشنواره فجر وجود دارد. کسب رتبه نخست در بخش تذهیب افتخار بزرگی بود که به واسطه هنر دستان و تلاش‌های بی‌دریغ این بانوی تذهیب‌کار قزوینی برای این کهن شهر به ارمغان آمد. امید است با بها دادن به هنر و هنرمندان شاهد ادامه موفقیت‌های هنرمندان قزوینی در عرصه‌های مختلف هنری باشیم. گپ‌وگفت پیش رو با هدف معرفی بیشتر «ستاره قنبری» هنرمند تذهیب‌کار به شما فرهیختگان تهیه شده است که در ادامه از خاطرتان می‌گذرد.

n در ابتدا خودتان را بیشتر برای مخاطبان معرفی کنید.

من در قزوین متولد شدم و دوران تحصیلی را از دبستان تا دبیرستان در همین شهر پشت سر گذاشتم و بعد در رشته نرم‌افزار کامپیوتر دانشگاه دکتر معین شهر رشت تحصیل کردم.

n علاقه به هنر از چه زمانی در شما شکل گرفت؟

از اواخر فارغ‌التحصیلی از دانشگاه، هنر خوشنویسی (شکسته نستعلیق) ذهنم را با جاذبه خاصی به دنیای خطوط جادوییِ منحنی‌های سحرانگیزِ خود کشاند. نمونه‌های آثار هنرمندان خوشنگارِ این رشته از خوشنویسی، مرا با دنیای جادویی و چشم‌نواز این هنر آشنا کرد. از اساتید این فن شریف مدد گرفتم و با شاگردی و تلمذ در محضر اساتید محترم، آقایان: احمد پیله‌چی قزوینی و سیدعلی فخاری، خطوط نستعلیق و شکسته نستعلیق را فراگرفتم و تکمیلِ خط شکسته- نستعلیق را تا اخذ درجه‌یِ فوق ممتازی نزد جناب استاد ملک‌زاده شاگردی کردم که از خداوند مهربان سلامتی آنان را خواهانم.

اما گرایش به تذهیب و استغراق در این هنر با درکِ این موضوع که تذهیب، زیبایی اثرِ خوشنویسی را دوچندان می‌کند آغاز شد.

چون سفارش‌های متعددی از داخل و خارجِ کشور دریافت می‌کردم و قاعدتا می‌بایست برای زیباییِ بیشتر تابلوهایم از هنرِ تذهیب استفاده می‌کردم. اما به علت دریافت کثرثِ سفارش، تذهیبِ تابلوهای خط به موقع و مطابق وعده‌ تذهیب‌کاران انجام نمی‌شد. لذا به این فکر افتادم خودم هم دست به کار شوم و زحمتِ آن عزیزان را برای تذهیب تابلوهایم کمتر کنم.

n هنر تذهیب را از چه کسی آموختید؟

از آنجا که جوینده، یابنده است، خداوند یاری‌ام کرد و نزد استاد بزرگوار، سرکار خانم زهرا دوستی، که خدواند رحمان سلامت بداردش، به شاگردی پذیرفته شدم. در اینجا و از این تریبون و هرجا که توفیقِ ادایِ دین برایم فراهم شود، از این استادِ فداکار و دلسوز و محترم، یاد خواهم کرد. زیرا ایشان با شکیبایی، مرا به رموز یادگیریِ این شاخه‌ زیبا و ظریفِ نگارگری یعنی؛ تذهیب، آشنا، ترغیب و تشویق نمود. به طوری که عاشق زیبایی‌های این هنر شدم. پس از آن بود که نه تنها تمام خوشنگاری‌های خودم را تذهیب می‌کنم، بلکه این اعتماد به نفس را هم در من ایجاد کرد تا در نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های داخلی و خارجی نظیر هند و ترکیه و امارات متحده عربی هم حضور داشته باشم.

n نگارگری جزو هنرهایی است که امروز در طیف جوان مخاطب چندانی ندارد؛ دلیل این موضوع را چه طور ارزیابی می کنید؟ چه راهکاری برای بهتر شدن این موضوع پیشنهاد می کنید؟

در ارتباط با نداشتن مخاطب جوان در هنر تذهیب، بنده تصورم بر این است که هنر تذهیب به درستی به طیف جوان شناسانده نشده. جوان امروز چه اطلاعی ازین هنر دارد؟ وقتی در دوران دانش‌آموزی حتی بطور نظری و یا دیدن ِآثار زیبا و فاخر کمترین آشنایی از آن ندارد، چه انتظاری از وی باید داشت؟ خب طبیعی ا‌ست برپاییِ مستمر نمایشگاه‌های مختلف با تجلیل و اهدایِ جوایز ارزنده به هنرمندانِ آن همراه با تبلیغات گسترده در سطح شهرها نظرها را به خود جلب می‌کند.

n به نظر شما اقتصاد هنر و به ویژه هنر نگارگری در قزوین چه وضعیتی دارد؟

یک هنرمند قبل از خلق یک اثر هنری، انسانی است و دارای احتیاجات انسانی! خورد و خوراک و پوشاک و مسکن و فراغت. یعنی نیازهای اولیه و کاملا لازم!

ضمن این‌که باید وسایل لازم و ضروی برای خلقِ اثر هنری را در اختیار داشته باشد. این یعنی داشتنِ پولِ کافی برای تهیه‌یِ آن‌ها. خب، این اثر هنری را حالا باید چکار کند؟ آیا فقط در نمایشگاه‌ها شرکت بدهد که صِرفا مورد تحسین و ارزیابی و تجلیل صاحب نظران قرار گیرد؟ که چه بشود؟ در گالری‌ها به فروش برسد و یا وزارت یا سازمان ذی‌ربط آن را ارزش‌گذاری کند و معادل مادی آن‌را به هنرمند بپردازد تا آثار فاخر دیگری بیافریند و به افتخارات هنریِ کشور، که اتفاقا بسیار هم مهم است، بیفزاید؟

در همین کشورهای عربی همسایه، سالانه نمایشگاه‌های هنریِ متعددی برپا می‌شود و به آثار برگزیده جوایز کلان اهدا می‌گردد، این خود یک تبلیغ ارزنده است. نام و آوازه‌ ِ با ارزشی برای کشور میزبان در سطح بین‌المللی ایجاد می‌کند. توریست زیادی جذب می‌کند. تمایلات متنوعی برای ارتباط و سرمایه‌گذاریِ خارجی با دوَلِ دیگر ایجاد می‌کند. این ارزش‌ها را مسئولینِ مملکت پاسداری می‌کنند.

n  از موفقیت در جشنواره فجر و همچنین سطح کیفی این دوره از جشنواره بگویید.

بسیار خرسندم و خدای هنرآفرین را خاضعانه سپاسگزارم که توانایی شرکت در این رویداد مهم هنری را نصیبم کرد و با حسنِ نظر داوران محترم این جشنواره، برگزیده بخش نگارگری در شاخه‌ تذهیب شدم و به جمع افتخارآفرینان این رشته‌ هنری در وطن عزیزم پیوستم .

سطح جشنواره بسیار بالا و چشمگیر بود؛ هنرمندان توانمندی در رشته‌های مختلف هنری شرکت کرده و آثار ارزنده‌ای ارائه داده بودند.

قطعا مسئولین امر تلاش و زحمات زیادی برای  برگزاری هرچه باشکوه‌تر جشنواره متحمل شده بودند. به تصور اینجانب تنها نقدی که به این جشنواره وارد است، این است که گرایش‌های مختلف در رشته نگارگری در کنار هم داوری می‌شوند که امکان تضییع حق برخی از هنرمندان وجود دارد.

n قزوین دارای جایگاه خاصی در نگارگری بوده است، آیا سبک کاری شما هم در مکتب قزوین است؟

خیر، ولی دیگر مکاتب که مربوط به تذهیب می‌شود را  کار کرده‌ام. در مکتب قزوین که از زمان انتقال پایتخت به قزوین، توسط شاه تهماسب تا دوره انتقال پایتخت به اصفهان توسط شاه عباس، را شامل می‌شود، به دلیل عدم حمایت‌های درباری و نیاز به هزینه‌های معاش، موجب گردید تا هنرمندان در جهت ِسرعت ِخلق اثر بکوشند، که با کاهش توجه به رنگ و تلاش بیشتر در طراحی و عناصر خطی در نگاره، این امر قوت می‌یافت. در نگاره‌های به جای مانده از مکتب قزوین شاهد توجه بیشترِ هنرمند به زندگی ِروزمره و پیرامونی هستیم تا نگاره‌هایی با موضوعی خاص برای کتب درباری. در این مکتب، نگارگران بر تصویر حیوانات، پرندگان، گل‌ها و درختان توجه ویژه‌ای داشتند.

n ضمن تشکر از همراهی شما، از برنامه‌های هنری‌تان در آینده بگویید.

درحال حاضر، در دانشکده معماریِ دانشگاه آزاد قزوین مشغول تحصیلم. ضمن اینکه؛ مطالعه‌ آثار هنرمندان بزرگِ سَلفِ تذهیب و خوشنویسی را دنبال می‌کنم و همزمان چند طرح در ابعاد بزرگ به سبک تیموری و صفوی را کار می‌کنم. طراحیِ یک تابلویِ نسبتا بزرگ تذهیب در ابعاد: ۱۰۰در ۷۰ سانتیمتر را برای یک مجموعه دارِ خارجی در تعهد دارم، لذا هیچگونه سفارش جدیدی را احتمالا تا انتهای سال ۱۴۰۵ نمی‌توانم بپذیرم.

با امید به خدای رحمان، در نظر دارم سال آینده در چندین نمایشگاه و جشنواره بین‌‌المللی شرکت کنم و نمایشگاه انفرادی‌ام را در گالری‌های معتبرِ هنری برپا کنم، انشاءا…