جایگاه نخبگان در حل بحران‌های اجتماعی

وحید حاج سعیدی

بدون تعارف و مقدمه باید پذیرفت صرف‌نظر از برنامه‌ریزی‌های خصمانه و چهل ساله دشمنان نظام در تضعیف جایگاه و موقعیت جمهوری اسلامی ایران، ریشه بسیاری از بحران‌های اجتماعی، اقتصادی، اجتماعی و … در کشور، در بستر سوء‌مدیریت، ناکارآمدی و فساد برخی مدیران نهفته است. سوگمندانه با وجود ادله و بینه قوی در خصوص ناکارآمدی این افراد و انجام آزمون و خطاهای متعدد از جانبشان، کماکان تعدادی از آنها در بزنگاه‌های مدیریتی در سطوح خرد و کلان به زعم خودشان مشغول مدیریت بر امور و به زعم مشاهدات میدانی در حال آسیب‌زایی و ایجاد بحران در درجات مختلف هستند. هر چند در این مقال فرصتی برای شمارش این دست مدیریت‌های آسیب‌زا نیست ولی نمونه بارز این ناکارآمدی‌ها در اقتصاد، اظهر من‌الشمس است که با وجود منابع طبیعی خدادادی فراوان و نیروی انسانی حاضر به یراق، همچنان کمیت اقتصاد مملکت لنگ است تا جایی که در سال 96 رئیس اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: ۷۰ درصد اقتصاد در اختیار کسانی است که جز ضرر چیزی برای اقتصاد نداشته‌اند!

در حقیقت این مدیران ناکارآمد که در قاموسشان عمدتا بازنشستگی  هم معنی خاصی ندارد و پس از بازنشستگی هم با عناوینی چون مشاور، عضو هیات مدیره، عضو هیات علمی و … به جایگاه‌های تصمیم‌سازی باز می‌گردند، خواسته یا ناخواسته، عمدی یا سهوی، برنامه‌ریزی شده یا بدون برنامه،  سنگ بنای بحران چالش‌هایی را تدارک می‌بینند که حقیقتا دفع و مدیریتشان زمان‌بر، هزینه‌زا و در مقاطعی با تبعات و گرفتاری‌های عدیده همراه است.

در چنین شرایطی هیجان، نگرش از روی احساسات و عدم توجه کافی و صادقانه به موضوع «کارآمدی مسئولان پاکدست» و تحولات و پیشرفت‌های حاصل شده در بسیاری از امور، باعث شده تا تصور افراد جامعه نسبت به تمام کارکرد‌های حاکمیتی غیر کامل، مخدوش و کمرنگ باشد و به نوعی سایر خدمات دولت و پیشرفت‌های حاصله زیر سوال برود.

دردمندانه در حل مشکلات به وجود آمده نیز کماکان برخی مدیران «ناکارآمد» و «فرسوده»، در جای مدیران «کارآمد» و «بروز» تصمیم‌گیری کرده که گاهی اوقات با ارائه نسنجیده و دور از منطق بر آتش بحران نیز می‌دمند.

به عقیده بسیاری از کارشناسان، بحران ناکارآمدی از جمله بحران‌های پیشران و آوانگارد در شکل‌گیری ناآرامی‌های اجتماعی است. چرا که این بحران باعث ایجاد نوعی بحران مشروعیت می‌گردد و خود به خود زمینه‌ساز مشکلات بعدی می‌شود در حالیکه بسیاری از مشکلات کشور را می‌توان با طرح‌ها و نقشه‌های به‌روز و نوین برطرف ساخت و کارآمدی را در امورات مختلف عیان ساخت.

بدون تردید چاره اساسی مشکلات امروز کشور تنها و تنها گردش نخبگان و ایجاد سونامی کارآمدی و تحول با رهبری مدیران جوان و پر انرژی است.

موضوعی که رهبر انقلاب سال‌ها پیش نسبت به این امر متذکر شده بود. ایشان در سال ۱۳۸۳ در دیداری درباره موضوع کارآمدی، نکته مهمی را بیان نمودند با این مضمون که: «مشروعیت همه‌ی ما بسته به انجام وظیفه و کارایی در انجام وظیفه است. هر جا کارآمدی نباشد، مشروعیت از بین خواهد رفت»؛ بدون‌شک در کنار ارائه راهکارهای حل بحران‌های پیش رو در سطوح مختلف، باید به امر «کارامدی و روزآمدی» نگاه ویژه و اختصاصی داشت و با ساختار شکنی در اداره امور جاری مملکت، علاوه بر حل مشکلات جاری در کشور، از بروز بحران‌های جدید نیز پیشگیری کرد.