جایگاه مامایی در نظام سلامت کشور

محبوبه ماندگار کارشناس مامایی

نقش ماما در دوران بارداری فراتر از یک نقش درمانی است و ارتباط روانی، فرهنگی، عاطفی و مراقبتی ماما با فرد  باردار، از مهمترین رویکردهای حمایت در این دوران حساس محسوب می‌شود.

مامایی را می‌توان رشته‌ای به قدمت تاریخ و عمر آن را مصادف با تاریخ حیات بشر قلمداد کرد. نوع بشر همواره برای تداوم زنجیره حیات نیازمند به رابطان موالید و فعالان حوزه مامایی بوده و هست. جالب اینکه در گذشته یا همین چند دهه قبل، شغل مامایی یا قابلگی عمدتاً بی‌ارتباط با دانش‌های بشری حتی پزشکی بوده است و آموزش این مهارت نیز به شیوه سنتی و موروثی انجام می‌شد. اما با توسعه علم و گذار از قابلگی سنتی و باز شدن افق‌های نوین در امر مامایی، این رشته نیز جایگاه و اعتبار ویژه‌ای یافت تا جایی که نقش ماما در بسیاری از فرآیندهای دوران مراقبت پیشا و پسا بارداری مشهود است.

امروزه در دنیا مامایی به عنوان «مراقبت ماهرانه، آگاهانه و دلسوزانه برای زنان باردار، نوزادان تازه متولد شده و خانواده‌ها در سراسر دوره قبل از بارداری، بارداری، تولد، پس از زایمان و هفته‌های اولیه زندگی» تعریف و این رشته در دانشگاه‌ها تا مقاطع عالی تدریس می‌شود.

ارائه مشاوره‌های تخصصی، آموزش مراقبت‌های بهداشتی به زنان، مراقبت از مادر و جنین، آماده‌سازی جهت زایمان طبیعی، پیشگیری از بیماری‌های مراقبتی، کنترل مادر باردار و معاینات دوره‌ای قبل از زایمان، تلاش در جهت افزایش زایمان‌های طبیعی، توضیح درباره انواع زایمان مثل زایمان در آب، زایمان فیزیولوژیک و در یک کلام ارتقاء سلامت بانوان و فرآیند باروری و در نهایت ارتقاء شاخص توسعه در جامعه از جمله نقش‌های اساسی ماما در جامعه کنونی محسوب می‌شوند.

در ایران نیز رشته مامایی از دیرباز مورد توجه نظام سلامت قرار داشته و پیشینه رشته مامایی و تحصیلات دانشگاهی آن در ایران به بیش از 80 سال قبل باز می‌گردد.

اما در سال‌های اخیر نیز به دلیل افزایش شیب کاهش نرخ باروری و موالید در جامعه و ضرورت فرزندآوری، استراتژی حضور جدی‌تر و پررنگ ماماها در فرآیند فرزندآوری و زایمان مورد توجه مسئولان نظام قرار گرفت و این مهم قانون جوانی جمعیت به صراحت بارها مورد تاکید قرار گرفته است.

از سویی در تمام دنیا کمتر از 10 درصد موارد زایمان‌ها ممکن است نیاز به مداخلات جراحی داشته باشند و بیش از 90 درصد زایمان‌ها به صورت فیزیولوژیک و کاملا طبیعی می‌تواند توسط ماما در بهترین شرایط انجام ‌شود؛ به خصوص در کشور ما با وجود ماماهای کارآزموده و آکادمیک در کل کشور این امر امکان‌پذیر است. بر همین اساس در ماده 49 قانون جوانی جمعیت، در خصوص جذب و بکارگیری ماما در اتاق زایمان زایشگاه‌‌ها تاکید شده است و قید شده که باید به ازای هر دو مادر در حال زایمان یک ماما حضور داشته باشد.

امید که در راستای افزایش کیفیت خدمات مامایی و سلامت باروری در جامعه، حمایت‌های لازم از این فداکاران عرصه سلامت صورت پذیرد تا در کنار شعار سال وزارت بهداشت با مضمون «هر ماما یک سفیر جوانی جمعیت»، ضمن آگاهی‌بخشی به مادران باردار، پیشگیری از مخاطرات دوران بارداری و توسعه شاخص‌های سلامت به سمت ایجاد جامعه‌ای شاد، سالم و پویا حرکت کنیم.