توسعه شهرهای کوچک با مشارکت‌های مردمی

محمد میرعرب ـ دکترای مدیریت

چالش توسعه شهرهای کوچک در سال‌های اخیر به یکی از معضلات این حوزه تبدیل شده است. در حال حاضر میانگین امتیاز مولفه‌های پایداری اجتماعی ـ اقتصادی در شهرهای کوچک و کمتر توسعه یافته بسیار کم است و این ناپایداری موجب کاهش ثبات اقتصادی و کیفیت زندگی افراد می‌شود.

در حقیقت وابستگی پایدارسازی ابعاد اجتماعی ـ اقتصادی زندگی در شهرهای کوچک و دارای جمعیت بین 50 تا 150 هزار نفر به بودجه و درآمدهای ملی و استانی به دلیل درآمد کم این شهرها، باعث شده تا روند توسعه به شدت کند و فرسایشی باشد.

کمبود و عدم پایداری منابع مالی و درآمدی، عدم مشارکت و  سرمایه‌گذاری شهروندان در اداره امور شهر، نبود تخصص یا اراده کافی در جذب سرمایه‌گذار غیربومی، پائین بودن سطح توقع مردم، عدم بهره‌گیری از مشاوران توانمند و … را می‌توان از دیگر دلایل عدم توسعه شهرهای کوچک قلمداد کرد.

از سویی جذب بودجه‌های کلان و اجرای پروژه‌های ملی طبیعتا نیاز به هم‌افزایی در سطح نهاد و سازمان‌های مختلف و توجیه طرح در سطح کلان دارد و اعتبار بخشی به چنین طرح‌هایی نیز عمدتا با کندی و قطره‌چکانی صورت می‌گیرد که به اطاله ساخت پروژه‌ها منتهی می‌شود. وجود چندین هزار طرح و پروژه نیمه‌کاره در سطح شهرهای کشور، حجت این مدعاست.

در چنین شرایطی برای رسیدن به اهداف توسعه‌ای تقویت سه عنصر شناخت ظرفیت‌ها، بهره‌مندی از پتانسیل مشاوران حوزه‌های مختلف و جذب سرمایه‌گذار بومی و غیربومی چاره کار است. در غیر این صورت این شهرها نخواهند توانست نقش خود را در توسعه منطقه‌ای و ملی به خوبی ایفا نمایند.

هر چند متولیان امر نباید از تلاش برای جذب بودجه‌های ملی و استانی غافل شوند ولی باید اذعان داشت در شرایط کنونی توجه خاص و ویژه به طرح‌هایی که وابستگی به بودجه دولتی ندارند، از غنا و قوام بیشتری برخوردارند. در حقیقت مثلث ظرفیت شناسی، مشاوره تخصصی و جذب سرمایه‌گذار کلید توسعه در شهرهای کوچک است که کمترین وابستگی به بودجه دولتی در این رویکرد متصور است.

از سویی معرفی و شناساندن شهر و ظرفیت‌های آن به گردشگران با چاپ و انتشار کاتالوگ، انتشار در نشریات و سایت‌های معتبر و نصب بیلبوردهای استانی و شهری، طراحی و احداث یک المان خاص در شهر یا تلاش در جهت اختصاص یک نماد معنوی برای شهر ( شهر انجیر، شهر توت فرنگی، پایتخت والیبال، پایتخت منبت و …) می‌تواند در توسعه شهر تاثیر بسزایی داشته باشد. گاهی اوقات خرق عادت در احداث یک پروژه منجر به توسعه، شهرت و چه بسا جذب گردشگر در سطح وسیع می‌شود. به عنوان مثال پهن‌ترین خیابان جهان با نام خولیو در بوینوس آیرس (Buenos Aires) آرژانتین با عرض 200 متر احداث شده است!

برندسازی در بخش تولیدات منطقه‌ای، احداث خیابان پاک، موزه بومی، اتاق مشاهیر شهرستان، تقویت انجمن‌های مردم نهاد، تقویت تیم‌های ورزشی، دعوت از مشاهیر بزرگ کشور، برگزاری فستیوال و جشنواره‌های بومی و … از دیگر طرح‌هایی هستند که در صورت تداوم در اجرا، علاوه بر چرخاندن چرخ اقتصاد شهری و پیشگیری از بسیاری آسیب‌های اجتماعی می‌توانند در توسعه نوین شهری موثر باشند و زمینه برای سرمایه‌گذاری در سایر بخش‌ها نیز فراهم شود. توسعه شهرهای کوچک را جدی بگیریم.