بیمه اشخاص یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های رفاه اجتماعی محسوب می‌شود

محمدرضا مقدم

اشاره

کتاب «بیمه‌های اشخاص» به تازگی به قلم سیده «فاطمه آصف الحسینی» تالیف و توسط انتشارات مهرگان دانش منتشر شده است.

آصف‌الحسینی مشاور و کارشناس ارشد مدیریت بیمه و مدرس دانشگاه در رشته تخصصی بیمه است. مصاحبه پیش‌رو پیرامون کتاب تازه منتشر وی انجام شده است که در ادامه از خاطر شما می‌‌گذرد.

ـ در ابتدا بگویید این کتاب با چه هدفی نوشته شده است؟

امروزه بیمه یکی از ضروریات زندگی اجتماعی و تجاری در عصر جدید بشمار می‌رود و باتوجه به مخاطراتی که جان و سلامتی انسان را تهدید می‌کند اهمیت بیمه‌های اشخاص بیش از پیش آشکار می‌شود. از طریق مطالعه کتاب‌های بیمه‌ای می‌توان سطح علم و آگاهی افراد را نسبت به بیمه در جامعه را افزایش داد. دلیل دوم: از آنجایی که بیمه‌های اشخاص به عنوان واحد درسی در رشته مدیریت بیمه در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود به دلیل کمبود و نبودن نسخه‌‌های مشابه تصمیم به تالیف این کتاب نمودم.

ـ تالیف کتاب چه قدر زمان برد و برای چه مخاطبی نوشته شده است؟

جمع‌آوری مطالب، اطلاعات و نگارش یک سال طول کشید. برای انتشار این کتاب از منابعی مانند کلیات بیمه، قوانین و مقررات بیمه، قانون اساسی، حقوق بیمه، بازاریابی و فروش بیمه‌های زندگی و … استفاده کردم. این کتاب می‌تواند برای تمامی مخاطبانی که به دنبال اطلاعاتی در مورد بیمه هستند، مفید باشد و در کنار آن دانشجویان رشته مدیریت بیمه، متقاضیان دریافت نمایندگی بیمه، بیمه‌گران و کارمندان شرکت‌های بیمه افراد عادی یا همان بیمه‌گذاران می‌تواند از آن استفاده کنند.

ـ اکثر مردم با بیمه آشنا هستند ولی به عنوان یک محقق، انواع بیمه را برای مخاطبان توضیح دهید.

بیمه‌ها به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از: «بیمه‌های اموال» و «بیمه‌های اشخاص». البته نوع دیگری از بیمه به نام «بیمه‌های مسئولیت» وجود دارد که به هر دو رشته بیمه اموال و اشخاص ارتباط دارد.

در یک طبقه‌بندی از انواع بیمه، «بیمه درمان»، «بیمه‌های حوادث»، «بیمه‌های عمر و زندگی» را در مجموع با عنوان بیمه اشخاص می‌شناسسند.

در بیمه‌های اشخاص، مورد بیمه را انسان تشکیل می‌دهد و موضوع بیمه مخاطراتی است که جان، سلامتی و روند زندگی شخص را تهدید می‌کند. ارتباط بیمه اشخاص با مسائل انسانی و اجتماعی باعث گردید که این رشته از اهمیت والایی برخوردار باشد.

ـ مختصری در مورد قانون بیمه توضیح دهید.

مسائل بیمه‌ای مربوط به تامین انسان در جامعه از اصل 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی در خصوص بیمه‌های اشخاص به شرح زیر است:

برخورداری از تامین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کار افتادگی، بی‌سرپرستی، حوادث، سوانح و نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و … حقی است همگانی، دولت موظف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایت‌های فوق را برای افراد تامین کند.

همان طور که پیداست بهره‌مند ساختن افراد از خدمات و حمایت‌های وسیعی که در این ماده قانون اساسی پیش‌بینی شده است دو امکان‌پذیر را فراهم سازد:

ـ1ـ کمک‌های دولت، بیمه‌های اجتماعی

ـ2ـ توسعه بیمه‌های بازرگانی در رشته‌های اشخاص

ـ در بیمه اشخاص، هدف و منظور از «بیمه» چیست؟

بیمه اشخاص یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های رفاه اجتماعی محسوب می‌شود و در کشور ما سازمان‌هایی نظیر تامین اجتماعی، تامین خدمات درمانی و سازمان بازنشستگی کشور بر طبق قانون، عهده‌دار خدمات درمانی، از کار افتادگی، بیماری، بازنشستگی، پرداخت مستمری به بازماندگان بیمه‌شدگان می‌باشند. خدمات بیمه‌ای سازمان‌های مذکور بر طبق قوانین و به صورت اجباری هستند. علاوه بر این شرکت‌های بیمه بازرگانی نیز به طور گسترده، انواع بیمه‌های اشخاص را به صورت اختیاری و طبق تقاضا و نیاز بیمه‌گذاران عرضه می‌نمایند. در بیمه‌های اشخاص هدف و منظور از بیمه، جبران زیان و خسارات وارده و کمیت آن مطلقا مورد نظر نیست به عبارت دیگر، بیمه‌های اشخاص تابع اصل غرامت نیست.

در قانون بیمه ایران، عدم تابعیت بیمه‌های اشخاص از اصل غرامت در ماده 23 به این صورت بیان شده است: «در بیمه عمر، نقص عضو یا شکستن عضوی از اضای بدن، مبلغ پرداختی بعد از مرگ یا نقصان عضو باید به طور دقیق در موقع عقد بین طرفین معین شود.»

ـ با توجه به اینکه به صورت تخصصی به موضوع بیمه پرداخته‌اید؛ آیا مطالب کتاب برای همه اقشار قابل درک است؟

بله مطالب کاملا قابل درک می‌باشد. با مطالعه این کتاب افراد عادی به عنوان بیمه‌گذار نیز می‌توانند با اصطلاحات مربوط به بیمه‌های اشخاص و میزان پوشش‌ها (تعهدات) و استثنائات مربوط به آن و نحوه پر کردن فرم پیشنهاد آشنا شوند.

ـ شرایط خدمات بیمه بین ایران و کشورهای دیگر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در خارج از کشور و در حوزه بیمه‌های درمان، افراد از بدو تولد تحت پوشش بیمه درمان قرار می‌گیرند. درواقع مالیات؛ صرف هزینه‌های درمان می‌شود. در خارج از کشور در خصوص بیمه‌های اشخاص عنوان “بیمه‌های تکمیل درمان” وجود ندارد، تنها یک بیمه درمان وجود دارد آن هم همه افراد از بدو تولد تحت پوشش درمان قرار می‌گیرند. در ایران بیمه‌های درمان به دو بخش بیمه‌های اجتماعی و تکمیلی تقسیم می‌شوند. بیمه‌های اجتماعی به عنوان بیمه پایه وجود دارند که تمامی پوشش‌ها را شامل نمی‌شود و به صورت اجباری هستند. افراد و یا سازمان‌ها با خرید بیمه‌های تکمیل درمان تعهدات کاملتری را برای کارکنان و … خریداری می‌نمایند تا از پوشش‌های بهتر و کاملتری بهره‌مند شوند.

در خصوص ارائه خدمات بیمه‌ای باید بگویم در هر کشوری با توجه به موقعیت اجتماعی، جغرافیایی و مذهبی آن متفاوت می‌باشد. در کشور اسلامی ایران در قانون اساسی تعرفه‌ی مشخصی از دیه، نقص عضو و … وجود دارد. شرکت‌های بیمه نیز طبق قوانین موجود موظف به پرداخت خسارت می‌باشند.

ـ قدمت پیدایش بیمه‌های اشخاص به چه زمانی می‌رسد؟

از اولین پیدایش جوامع انسانی، بشر همواره در جست و جوی تامین جسمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بوده است و به همین دلیل بیمه‌های اشخاص یکی از ابداعات انسان‌ها برای به دست آوردن این تامین اقتصادی به حساب می‌آید.

تاریخ بیمه‌های اشخاص به چند قرن پیش بازمی‌گردد. اولین اثر با بیمه‌نامه صادره در زمان ملکه الیزابت اول صادر گردید که به صورت یک بیمه «عمر ساده زمانی» بوده و زندگی بیمه‌گذار را برای مدت یک سال تحت پوشش قرار داده بود.

بیمه‌های اشخاص را از یک دیدگاه وسیع و گسترده می‌توان به چند بخش مهم تقسیم نمود که هر یک از آن‌ها دارای اثرات مثبت و منفی در جوامع بشری می‌باشند زیرا بیمه‌های اشخاص علاوه بر اینکه یک محصول به حساب می‌آید، ارائه‌کننده یک سرویس مهم و قابل توجه در جهت تامین نیازهای اولیه انسان‌ها هم محسوب می‌شود. شرکت‌های بیمه با ارائه بیمه‌های اشخاص، زندگی انسان‌ها را ارزیابی نمی‌کنند؛ بلکه هدف اصلی و اساسی، ارزیابی و حراست از ارزش‌های اقتصادی زندگی انسان‌هاست. ارزش مادی و اقتصادی درآمد حاصله از کار و فعالیت یک انسان که تامین‌کننده نیاز مادی انسان‌هایی است که به آن شخص و درآمد او متکی هستند. بنابراین بیمه‌های زندگی علاوه بر جنبه خدماتی و انسانی آن، می‌تواند نیاز‌های مالی و اقتصادی خانواده‌ها را پاسخگو باشد.

ـ در خاتمه بگویید آیا می‌توان بیمه اشخاص را جزو شاخصه رفاهی دانست؟

بله. بیمه‌های اشخاص یکی از شاخه‌های شناخته شده در سنجش تامین و رفاه مردم کشورها می‌باشد و کشورهایی که افراد آن به فراخور نیاز خود از این تامین برخوردار هستند با اطمینان و اعتماد بیشتری در برنامه‌ریزی توسعه و گسترش جامعه خویش مشارکت می‌نمایند. بیمه‌های اشخاص در مراحل ابتدایی خود بر پایه و اصول علمی و فنی در رابطه با جداول حق بیمه و نحوه انتخاب ریسک پایه‌گذاری نشده بود، به همین دلیل توسعه و گسترش و درواقع پیدایش «جدول مرگ و میر» نقطه عطفی در تاریخچه بیمه‌های اشخاص محسوب می‌گردد.

در سال‌های آغازین پیدایش بیمه‌های اشخاص، صدور بیمه‌نامه بدون توجه به اصول پزشکی انجام می‌شد و صرفا حضور شخص متقاضی در مقابل مدیران شرکت بیمه کافی بود و آن‌ها از طریق مذاکره با وی و ارزیابی ظاهرش خطر را ارزیابی کنند. در سال‌های بعد، پزشکان به جمع این مدیران اضافه شدند و ارزیابی خطر صرفا بر اساس اظهارات متقاضی و از روی ظواهر وی انجام می‌پذیرفت. به مروز زمان و با گسترش روز افزون بیمه‌های اشخاص، این روند ارزیابی غیر‌ممکن گردید و از سویی اهمیت معاینات پزشکی کامل به منظور گزینش و ارزیابی واقعی خطر مدنظر قرار گرفت و به همین دلیل شرکت‌های بیمه‌نامه از متقاضی می‌خواستند تا گزارشی درباره سلامتی خود از یکی از پزشکان اخذ نماید.