بی‌خبری، خوش خبریست!

تدوین و نگارش: ا. امیر دیوانی

اشاره‌ای بر نشانگان (سندرم) اخبار ناگوار

جمله‌ی شایان توجهی در میان رسانه‌ها زبانزد است حاکی از اینکه: «خبر بد، خبر خوبی است!» یعنی جهت وسایل ارتباط جمعی، خبرهایی که عناصر خبری همچون بداهت، برخورد، حجم گسترده، معروفیت، استثنا و حیرانی، نزدیکی، آثار و تبعات فزون‌تر را دارا باشد، جذاب‌تر است و بیشتر قادرند آن‌ها را نمایان ساخته و برجسته سازند.

بنابراین، هرگاه اخبار منفی در رسانه‌ها عکس‌العمل بیشتری می‌یابد، این ویژگی دنیای رسانه‌ها و پیشه‌‌ی خبرنگاری به شمار می‌آید. از همین روی، رخدادهای منفی در رسانه‌ها بازتاب‌تر می‌شود. ولی در مورد اخبار مثبت بر طبق معمول یکی دو خبر بسنده است و این‌گونه خبرها در بین گستره‌ی اخبار منفی نهان می‌گردد. اتفاقات منفی به مشابه زلزله، جنگ، سقوط هواپیما، رانش زمین و چنین اخباری تا مدت‌ها خوراک رسانه‌ها را جهت تولید اخباری و گزارش تامین می‌نمایند. همین موضوع سبب شده تا وسایل ارتباط جمعی مجذوب اخبار منفی شوند تا خبرهای مثبت، لیکن این خبرهای منفی از دیدگاه مخاطبان برای رسانه‌ها جذاب نیست یا و اگر جذابیت هم داشته باشد، در درازمدت لطمات روحی و روانی برایشان به دنبال داشته است. شمار فراوانی از نگرانی‌ها و پریشان خاطری‌هایی که خیلی از ما در دوران زندگی پشت سر می‌نهیم، در مقاطعی که رویدادی پیش می‌آید به خاطر قرار گرفتن در تندباد اخبار منفی رسانه‌ها شدت می‌یابد. همین مساله نمایانگر تاثیر منفی اخبار بر روی ذهن و روان ماست. بی‌تردید در جهان امروز که عرصه‌ی وسیع بی‌خبری از اطراف و اکناف نیز مضرات مخصوص به خود را دارد و به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. لکن قرار گرفتن در معرض پندارهای منفی هم آدابی دارد! نباید خویشتن را در رویای خبرهایی قرار دهیم که روح و روان‌مان را با تنش و فرسودگی روبه‌رو کند.

درد ما را نیست، درمان الغیاث

هجر ما را نیست پایان الغیاث

«حافظ»

امکان دارد رویارویی با اخبار منفی بی‌حد و اندازه‌ موجب پدیداری احساس تشویش و افسرده دلی فرد گردد و فشار روحی فراوانی در وی پدید آید. ولی برخی اوقات نخست خودمان مجذوب جذابیت «اخبار ناگوار» می‌شویم. گاه «اصطلاح نشانگان یا سندرم اخبار بد» جهت جذب گشتن مردم به سمت خبرهای ناجور و آثار منفی روانی قرار گرفتن در معرض مقدار چشمگیر چنین اخباری به شکل افسردگی و فشار روانی (استرس) به کار می‌آید. پدیده‌ای که در چنین شرایطی رخ می‌نماید، گونه‌ای «سرگرمی منفی نگری» شمرده می‌شود. این سرگیری شناختی سبب می‌گردد افراد اطلاعات منفی را، در قیاس با اطلاعات مثبت، زیادتر به خاطر آورند و بدان‌ها بیندیشند، در حالی که امکان دارد در دنیای واقعی، اطلاعات فزون‌تری بین رخدادهای منفی و مثبت موجود باشد.

چرا خبرهای منفی برای ما جذاب‌ترند؟

اینکه به چه علت چنین سوگیری روی می‌دهد، شاید از آن باشد که اخبار منفی غالبا، نسبت به اخبار مثبت بیشتر توجه‌مان را جلب می‌کنند. تلقی آدمیان قاعدتاً این است که اخبار منفی چونان خبرهای فجایع، مصیبت‌های طبیعی و کشتارها، به نسبت اخبار مثبت روزانه به صورتی غیر منتظره روی می‌دهند و اثربخش‌تر و مجذوب‌کننده‌تر اتفاق می‌افتند. لذا دوری کردن از آن‌ها سخت‌ترست.

از سوی دیگر احتمال دارد شما اخبار منفی را به عنوان نشانه‌هایی هشدار دهنده پیرامون یک فرآیند بزرگتر منفی در حال رخ نمودن تفسیر کنید. ممکن است چنین برداشت ذهنی یک سازوکار (مکانیسم)روانی برای بیش زیست (بقا) باشد که به منظور دوری جستن از خطر یاری کند. بالاخره اینکه گاه اخبار منفی باعث می‌شوند که ما با سنجش وضع خودمان با وضعیت افرادی که به فاجعه‌ی بدتری دچار شده‌اند، احساس بهتری نسبت به وضعیت کنونی خودمان بیابیم. این پدیده را اصطلاحا «مقایسه‌ی اجتماعی رو به پایین» نامند. زمانی که راجع به اخبار مربوط به بلاهای طبیعی و آسیب‌دیدگان، نتیجه آن را می‌شنوید، احتمالا از اینکه در وضعی مشابه وضعیت اینان قرار ندارید، شکرگزار شوید. یا اینکه موقع شنیدن اخبار مرتبط به جنایتی چه بسا از این لحاظ که خودتان قربانی آن نشده‌اید، احساس ایمنی بیشتری کنید.

آثار منفی اخبار ناگوار

جذب اخبار منفی شدن امکان دارد برای فرد به پیامدهای منفی روانی مثل اضطراب، افسردگی و فشار روانی (استرس) منتهی گردد. ضمنا احتمال دارد در زمان طولانی حس خوش‌بینی بر اینکه می‌تواند دنیا را به جای بهتری مبدل کرده از کف دهد. گاه این آثار منفی را قرارگیری بیش از حد در معرض اخبار بد و به اصطلاح اختلال «فشار روحی حاصل از تیترهای خبری هم بیان می‌کنند.»

چه کار باید کرد؟

برای پیشگیری از چنین عواقبی، توصیه‌های زیر را به کار بندید

1ـ برای پیگیری اخبار روزانه‌ی خویشتن، محدودیت‌هایی قائل شوید. در مورد اینکه در روز چقدر وقت صرف خواندن یا تماشای اخبار کنید، تصمیم بگیرید.

2ـ منابع خبری خود را به دقت برگزینید. از منابعی که صرفا بر اخبار منفی تمرکز دارند، بپرهیزید.

3ـ جنبه‌های مثبت را هم در نظر بگیرید. سعی کنید اخبار مثبتی را نیز جهت تعادل بخشیدن به اخبار منفی بیابید.

4ـ مدتی دنبال کردن اخبار را کنار بگذارید. چنانچه احساس نمودید مضطرب شده‌اید، به مدت چند ساعت یا چند روز خود را از اخبار دور نگهدارید.

5ـ سرگرم فعالیت‌هایی شوید که باعث شادمانی‌تان گردد. وقت خویشتن را با عزیزانتان سپری سازید. کارهایی انجام دهید که از آن لذت می‌برید و به سلامت جسمی و روحی‌تان بپردازید.

منبع:

نشریه‌ی روان‌شناسی انگلیسی زبان:Monitor on Psychology

چگونه خبرهای بد و تحمل‌ناپذیر را به کسی بگوییم؟

آیا راهی هست که بار منفی خبرهای ناگوار را کاهش دهیم یا نه؟ برای تامین این منظور، راه حل‌های کوتاه مدت و مقطعی ذیل را به کار بندید:

به عنوان مثال در مورد کسی که عزیزی را از دست داده و می‌خواهیم این خبر ناگوار را بدو بدهیم، می‌توان از روش‌های مقطعی زیر سود جست. لکن باید آگاه باشیم که این شیوه‌ها را نمی‌توان روش‌های گذر از غم از دست دادن اشخاص دانست و باید به ایشان فرصت داد تا بتوانند با این رخدادها تدریجا کنار بیایند.

خبرهای بد را باید بدون پنهان‌کاری و آرام گفت

حال پرسش این است که چطور خبر بد را به سایرین بدهیم تا کمترین بار هیجانی منفی را داشته باشد؟ قبل از هر چیزی باید بدانیم خبر باید بدون پنهان‌کاری و آرام‌آرام داده شود. مثلا می‌توانیم فرد را در مکانی پر از آرامش از موضوع مطلع یا اینکه سعی کنیم افرادی این خبر را به فرد بدهند که صمیمیت عاطفی بیشتری با وی دارند تا بتوانید بروز هیجانی مناسب‌تری داشته باشد؛ رمز کاهش بار منفی در میزان مناسب خالی شدن هیجانات تا حد ضروری آن است. در نظر داشته باشید در صورتی که خبر راجع به سلامت فرد باشد، باید وی را به صورت کامل از وضعیتش آگاه کنید و از هر نوع مخفی‌کاری خودداری نمایید.

برای گفتن خبر بد تعلل نکنید

خبر را به موقع به فرد برسانید. به عنوان مثال هر آینه اگر کسی از خبر فوت خانواده شدیدا عصبی می‌شود و قصد دارید پس از چندین ساعت یا حتی تمام شدن مراسم (شاید در شهر دیگری زندگی می‌کند) و … این خبر ناگوار را به وی بدهید، دیر اطلاع دادن به او تصمیمی کاملا اشتباه است زیرا باید او فرصت وداع با عزیز از کف رفته را داشته باشد.

گریه نکردن، رفتار مثبتی در این مواقع نیست

اکنون این سوال مطرح می‌شود که چنانچه شخصی در این شرایط دچار بحران و یکه (شوک) عصبی شده باشد، برای بیان اخبار منفی به او چه اقداماتی انجام دهیم؟

نکته‌ی مهم در این زمینه این است که گریه و سوگواری نکردن در حقیقت رفتار مثبتی در گذر از فقدان به حساب نمی‌آید. اگر شما خبر بدی را به فرد دادید و وی بی‌قراری کرد، اتقاقا می‌تواند نشانه‌ی مثبتی باشد مبنی بر اینکه فرد در روند سوگواری قرار گرفته است. در نتیجه در مورد این اشخاص خبر را به طور کامل لیکن آرام و با ملاحظاتی که قبلا گفته شد، به آنان برسانید تا بتوانند با واقعیت مواجه گردند و از این طریق با آن دست و پنجه نرم کنند.

رفتارهای سوگواری در کودکان متفاوت است

هرگاه خواستید یک خبر بد و ناخوشایند را به کودکان بدهید، توجه داشته باشید که ممکن است رفتارهای سوگوارانه‌ی کودکان با بزرگسالان تفاوت زیادی کند. در این مواقع احساسات‌تان را برای کودکان توصیف کنید و جهت پاسخ به پرسش‌های احتمالی‌شان آماده باشید.

انزوای غیر طبیعی یا حتی کردارهای خشونت‌آمیز خارج از عرف نیز می‌تواند از علایم سوگواری در کودکان باشد. توجه داشته باشید از بین رفتن یا کم رنگ شدن این واکنش‌ها نیازمند زمان است.

درباره‌ موضوع تماس‌‌ها، پیش داوری نکنید

یک توصیه هم به آن‌هایی داریم که به خاطر تجربه شنیدن یک خبر ناخوشایند از یک نفر، احساس بدی به تماس‌های تلفنی وی دارند. چنین افرادی به محض اینکه با آنان تماس گرفته می‌شود، نوعی واهمه و اضطراب تمام وجودشان را فرامی‌گیرد. بعضی از نشانه‌های این مشکل شامل به تاخیر انداختن یا پرهیز از پاسخ دادن به سبب احساس عصبانیت و اضطراب شدید یا نگرانی در مورد خبرهایی است که پشت تلفن خواهند شنید. علایم جسمی شامل تهوع، افزایش ضربان قلب، تنگی نفس، سرگیجه و تنش عضلانی است. مثمرترین راهکار برای شما این است که راجع به تماس‌ها، پیش داوری نکنید. ذهن‌تان را از تمام اتفاقات و اخبار ناگواری که تاکنون از پشت تلفن به شما گفته شده، تخلیه کنید. پاک کردن این خاطره‌ها موجب ایجاد آرامش درون ذهن‌تان می‌شود. همچنین پیش داوری نکنید. پیش از اینکه به تلفن جواب دهید، تصویرسازی نکنید که دوباره چه خبر بد و ناخوشایندی می‌خواهند به شما بدهند.