بقعه‌ای به درازای تاریخ ایلخانی
- شناسه خبر: 33221
- تاریخ و زمان ارسال: 28 فروردین 1403 ساعت 07:30
- بازدید :
آرزو سلخوری
یکی از زیباترین آثار تاریخی قزوین بقعه حمدا… مستوفی است که از دوران ایلخانان مغول به‌جا مانده و قدمتی حدود ۷ قرن دارد، این بنای تاریخی در ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره‌ی ثبت ۳۳۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بنای آرامگاه «حمدا…. مستوفی» برجی آجری متعلق به قرن هشتم هجری است که پلان برج بصورت مربع توسط چهار فیل‌پوش، هشت‌ضلعی شده است، یکی از ویژگی‌های منحصر به‌فرد این بنا که با سبک معماری آذری ساخته شده، گنبد فیروزه‌ای رنگ و مخروطی شکل آن است که به همین دلیل بین مردمان محلی قزوین به «گنبد دراز» مشهور است.
محوطه آرامگاه 280 مترمربع با 40 مترمربع زیربنا است، نمای بنا آجری و مطابق سبک ایلخانی بندهای مهری دارد، گنبد مخروطی نیز آجری بوده که در دوره‌های بعد کاشی‌کاری شده است. زیرسازی گنبد با کتیبه‌ای از کاشی لاجوردی است که به خط نستعلیق چگونگی زندگانی حمدا… مستوفی، نیاکان و تالیفات وی به اختصار بیان شده است.
در قرن چهاردهم شمسی محوطه بقعه به صورت ویرانه‌ای درآمده بود و عده‌ای از مردم محله، دیواری دور آن کشیدند و تعمیر مختصری در بقعه انجام دادند، سپس در سال 1319 شمسی وزارت فرهنگ با کمک وزارت کشور این بقعه را اساسی مرمت کردند.
سر درب آرامگاه با جمله «لااله الاا… الملک الحق المبین» و «محمد رسول‌ا… الصادق البار الامین» تزیین شده است، داخل بنا نیز دارای کاشی فیروزه‌ای ساده و در زیر پایه‌های گنبد دورتا دور کتیبه‌ای است که سوره مبارکه «هل اتی» به خط نسخ گچبری شده است.
سنگ مزار حمدا… مستوفی در سردابی قرار گرفته و بالای آن اتاقی ساخته شده است که از سمت غرب باز می‌شود و کف اتاق نیز همسطح با حیاط است، اتاقکی که روی سرداب قرار دارد با کاشی‌های فیروزه‌ای ساده مزین شده و قسمت زیرین پایه‌های گنبد کتیبه‌ای تعبیه شده که سوره مبارکه دهر به خط نسخ گچبری شده است.
چرا بازدید از آرامگاه حمدا… مستوفی پیشنهاد می‌شود؟
بی‌شک اگر شما هم بدانید مقبره‌ای متعلق به یکی از مهم‌ترین افراد چند قرن پیش بوده و بیش از 700 سال قدمت دارد حتما وسوسه خواهید شد از آن دیدن کنید. شما در آرامگاه حمدا… مستوفی از مقبره یک ادیب و جغرافی‌دان ایلخانی دیدن خواهید کرد که البته چند متر پایین‌تر از سطح کنونی خیابان قرار دارد. همین امر ممکن است سوالات متعددی را برای شما ایجاد کند که چرا این مقبره اینقدر پایین‌تر از سطح خیابان‌های فعلی سطح شهر قزوین قرار دارد؟ در واقع این نکته اشاره به تغییر سطح زمین و به خصوص خیابان‌های قزوین دارد که به مرور زمان طی چند قرن گذشته شکل گرفته و ما را متعجب می‌کند.
در آرامگاه حمدا… مستوفی از چه چیزهایی می‌توان بازدید کرد؟
شما می‌توانید در ابتدا از فضای آزاد 280 متر مربعی این آرامگاه دیدن کنید و با استفاده از چند پله کوچک می‌توانید وارد آرامگاه شوید. علاوه بر تماشای گنبد مخروطی شکل و آجرهای زیبای ایلخانی، می‌توانید از کتیبه‌های قدیمی که به خط نستعلیق نگاشته شده و بیانگر تاریخ و زندگی حمدا… مستوفی است نیز دیدن کنید.
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این آرامگاه مقبره اصلی حمدا… مستوفی است که برای تماشا کردن آن باید وارد یک زیرزمین شوید. پس از آنکه چند پله آجری را به سمت پایین طی کردید هم از مقبره حمدا… مستوفی دیدن خواهید کرد و هم متوجه خواهید شد که سطح خیابان قدیمی قزوین چقدر پایین‌تر از سطح کنونی بوده و چند قرن گذر زمان چقدر می‌تواند تغییرات بالقوه و بسزایی را در سطح شهر ایجاد بکند.
حمدا… مستوفی که بود؟
علاقه‌مندان به تاریخ و علوم جغرافیا بطور حتم نام حمدا… مستوفی را شنیده‌اند. نویسنده و تاریخ‌نگار عهد ایلخانیان که آثار ارزشمند او تا به امروز شهرت خود را در میان دوستداران علوم مختلف حفظ کرده است.
«حمدا… ابن ابی بکربن حمدا… مستوفی قزوینی» از مورخان مشهور و جغرافیادانان اسلامی است که در سال 682 هجری قمری در قزوین متولد شد.
خاندان حمدا… مستوفی «خاندان مستوفیان» مدتی حاکم شهر قزوین بودند. پدر حمدا… مستوفی نیز در دستگاه ایلخانان خدمت می‌کرد. وی به علت روابط نزدیک به خواجه رشیدالدین فضل‌ا…، مدتی طولانی بعد از او، همچنان در امور حکومت دست داشت.
«حمدا… مستوفی» از نویسندگان خواجه رشیدالدین فضل‌ا… به سمت مستوفی زنجان، ابهر و طارم منصوب شد و پس از قتل خواجه، به دستگاه وزارت خواجه غیاث‌الدین محمد فرزند او راه یافت.
این نویسنده از جوانی شوق مفرط به تحصیل اطلاعات تاریخی، جغرافیایی داشت؛ بویژه در دستگاه خواجه رشیدالدین فضل‌ا… که مرکز اجتماع دانشمندان بود از محضر آنان استفاده می‌کرد.
از وی سه کتاب معتبر فارسی در تاریخ و جغرافیا و ادب فارسی (نظم و شعر) باقی مانده است.
حمدا… مستوفی سرانجام در سال 750 هجری قمری دارفانی را وداع گفت و در زادگاهش قزوین به خاک سپرده شد.
آثار مستوفی
او در سال 720 هجری قمری، منظومه ظفرنامه را که شامل 75هزار بیت در وصف تاریخ ایران است سرود. منظومه ظفرنامه حمدا… مستوفی تاریخ ایران از اسلام تا زمان خودش را دربرمی‌گیرد و به وزن بحر متقارب است. این منظومه در سال 735 هجری قمری به پایان رسید. بعد از این منظومه، او کتاب تاریخ گزیده را سرود؛ این کتاب گلچینی از کتاب جامع‌التواریخ رشیدی است که در سال 729 کتابت آن تکمیل شد. در سال 740هجری قمری حمدا… مستوفی کتاب دیگری به نام نزهه‌القلوب نوشت که شامل جغرافیای نجوم و تاریخ طبیعی و فصلی در عجایب جهان است. این کتاب جزو آثار ارزشمندی است که در قرن هشتم تالیف شده است. سه کتاب نامبرده شده جزو کتب معتبر فارسی در ادبیات (به دو صورت نثر و نظم)، تاریخ و جغرافیا هستند.
چگونه به آرامگاه حمدا… مستوفی برویم؟
معمولا بهترین راه پیدا کردن اکثر اماکن تاریخی و گردشگری در قزوین در ابتدا پیدا کردن چهارراه ولیعصر(عج) است. چهارراه ولیعصر(عج) را پیدا کنید، سپس همان مسیر را مستقیم به سمت بلوار آیت‌ا… طالقانی بروید و بعد سمت راست، یعنی به سمت خیابان باغ تشریف برده و همان مسیر را مستقیم ادامه بدهید تا به اولین تقاطع برسید. سمت راستتان خیابان حمدا… مستوفی خواهد بود که اگر همان مسیر را طی کنید چند متر بعد به آرامگاه حمدا… مستوفی خواهید رسید.
در صورتی که تصمیم دارید با خودرو به دیدن این آرامگاه بروید باید از خیابان باغ‌دبیر وارد کوچه‌ی محمدیه شوید و هر جایی که خالی دیدید خودروی خود را پارک کنید. اما پیشنهاد ما باز هم مثل همیشه این است که از خودرو برای قزوین‌گردی استفاده نکنید. می‌توانید خودروی خود را در خیابان خیام و پارکینگ‌های خیابان طالقانی پارک کنید و با کمی پیاده‌روی به آرامگاه حمدا… مستوفی برسید. این‌گونه حس قدم زدن در بافت تاریخی و سنتی قزوین را نیز بیشتر تجربه خواهید کرد.
آدرس آرامگاه حمداله مستوفی: استان قزوین ـ قزوین ـ خیابان محمدیه ـ محله ملک‌آباد
