بررسی تاثیر «خوش خطی» در روابط فردی و اجتماعی

مقدمه

خط‌خوش ازجمله عواملی است که به انسان اعتماد به نفس بالایی می‌بخشد و انسانی که خط خوشی داشته باشد، برای او در جامعه احترام ویژه‌ای قائل می‌شوند.

خط خوش مهارتی است که همه افراد باید درکنار کسب علم آن را نیز در زندگی بیاموزند.

خوش خطی یک مهارت است که تقریبا تمام افراد می‌توانند آن را در خود پرورش دهند چون مهارت‌های لازمه در خوش خطی در تمام هوش‌های 9 گانه گاردنر یافت می‌شود.

باور به اینکه خوش خطی یک مهارت ارثی است و یا اینکه فقط برخی از افراد استعداد خوش خطی را دارند یک باور اشتباه می‌باشد چون هر فردی حداقل دارای یک نوع از هوش‌های 9 گانه می‌باشد و همانطور که گفتیم، همه مهارت‌های لازمه این مهارت در ویژگی همه انواع هوش‌ها وجود دارد.

بنابراین فقط لازم است این مهارت را در خود ارتقا دهیم تا بتوانیم خوش خط شویم.

لازم به ذکر است که برای ارتقای این مهارت باید آموزش ببینیم و تمرین مداوم داشته باشیم.

خوش خطی

برخلاف این نظر که دستخط یک مهارت بی‌فایده و بی‌اهمیت است، دستخط درواقع به چند دلیل مهم است. یک دلیل مربوط به منابع ذهنی در خصوص خواندن، ریاضیات و نوشتن می‌شود.

درست همانطور که رمزگشایی کلمات ضعیف می‌تواند موجب اختلال در درک مطلب شود یا اینکه عدم فراخوانی خودکار می‌تواند موجب کاهش منابع ذهنی برای یادگیری الگوریتم‌های محاسباتی پیشرفته در ریاضی شود، دستخط ضعیف نیز منابع ذهنی مورد نیاز برای جنبه‌های بالاتر نوشتن را مانند توجه به محتوا، بسط جزئیات و ساماندهی ایده‌ها) را تضعیف می‌کند. به خاطر اینکه دستخط یک ابزار اساسی در بسیاری از زمینه‌های دیگر است مانند یادداشت‌برداری، امتحان دادن و انجام تکالیف مدرسه. دستخط ضعیف می‌تواند اثری مخرب بر عملکرد درسی داشته باشد.

علاوه بر این، وقتی که دستخط به عنوان یک کار دشوار و وقت‌گیر پنداشته می‌شود، انگیزه برای نوشتن نیز تا حد زیادی کاهش می‌یابد، که منجر به عدم تمرین می‌شود که همین امر باعث تشدید مشکلات مربوط به نوشتن می‌شود. نکته آخر در این مبحث اینکه، دستخط در کلاس‌های پایین با موفقیت‌های املایی و خواندن ارتباط دارد؛ برای مثال، زمانی که بچه‌ها یاد می‌گیرند که چگونه حرف “م” را بنویسند، آنها می‌توانند صدای آن را نیز یاد بگیرند. توجه به ارتباط بین دستخط، خواندن و مهارت‌های املایی به تقویت موفقیت‌های حاصله در این حوزه‌ها کمک می‌کند.

¢ ارزیابی مهارت دستخط

ارزیابی دستخط باید شامل مشاهده نحوه نوشتن، خوانایی، و سرعت نوشتار بشود. عمل نوشتن شامل نگه داشتن صحیح مداد، نحوه استقرار مداد و نوشتن حرف می‌شود. عادات مشکل زا در خصوص این مسائل همیشه با صرف نگاه کردن به نمونه‌های نوشته شده قابل شناسایی نیست و این مشکلات می‌تواند از پیشرفت دستخط جلوگیری کنند. برای مثال، کودکان می‌توانند حرفی مانند “ی ” را با حرکات جداگانه ترسیم کنند، مثلا از سمت چپ حرف شروع کنند. اما، شروع کردن این حرف از سمت راست، بدون بلندکردن مداد از روی کاغذ برای سرعت نوشتار بسیار مناسب‌تر است. خوانایی شامل خوانایی حروف، و همچنین فاصله بین کلمات و حروف می‌باشد. سرعت نیز مهم است، چونکه کودکان بالاخره از چند مقطع اولیه بالاتر می‌روند و باید بتوانند به صورت موثر در کارهای مختلف از نوشتن استفاده کنند.

¢ گاردنر 9 جنبه هوش را به شرح  زیر توصیف کرده است:

ـ کلامی ـ زبانی: توانایی فکر کردن، حساسیت به وزن‌ها و معانی کلمات، استفاده از واژه‌ها (نویسندگان، روزنامه‌نگاران، سخنرانان و شعرا)

ـ ریاضی/منطق:  توانایی انجام عملیات ریاضی،حساسیت به طرح‌ها منطقی و عددی، توانایی درک کردن زنجیره‌های طولانی استدلال (دانشمندان، مهندسان، حسابداران و ریاضی دانان)

دیدی ـ فضایی ـ مکانی: توانایی تجسم سه بعدی (معمارها، نقاش‌ها، مجسمه‌سازها و دریانوردها)

موسیقیایی ـ ریتمیک ـ موزون:  حساسیت به صداهای زیر و بم، ملودی، ضرب آهنگ (آهنگسازها، نوازندگان و شنونده‌های حساس)

حرکتی، جسمی: توانایی کنترل کردن حرکات بدن، کار کردن با اشیاء و قابلیت جسمانی بالا (ورزشکاران و صنعتگرها)

برون فردی: توانایی درک دیگران و تعامل مناسب با آن‌ها (معلم‌های موفق، متخصصان بهداشت و روان‌درمان‌گران، فروشندگان و رهبران)

درون فردی: توانایی درک احساسات، شناسایی ضعف و امیال خود و کنترل آن‌ها، اداره موفق زندگی شخصی (عالمان دینی و روان‌شناسان)

طبیعت‌گرایانه: توانایی مشاهده و درک طبیعت، حساسیت به گیاهان، جانوران و محیط زیست (کشاورزان، زیست شناسان و پزشکان)

گاردنر معتقد است: “همه‌ی آدم‌ها نمی‌توانند در هر 8 جنبه هوش، قوی باشند، تنها با آموزش می‌توان یک یا چند حیطه‌ی آن را تقویت کرد.” وی آموزش و رشد همه حیطه‌ها را تلف کردن زمان و انرژی می‌داند.

هستی گرا: گاردنر در قرار دادن این نوع هوش در زمره‌ی هوش‌های دیگر تردید دارد اما از آن به عنوان “توجه به مسائل غائی انسان” نام می‌برد.

¢ رابطه هوش و خط خوش

چینی‌ها داشتن خط خوش و خوشنویسی را یک سنت و بخشی از فرهنگ خود می‌دانند و معتقدند که خوشنویسی یک پرورش‌دهنده طبیعی است. در ادامه شش اعتقاد آن‌ها در مورد خوشنویسی را بیان می‌کنم:

ـ1ـ خوشنویسی آرامش روح را گسترش می‌دهد و آن را از تحریک و آشفتگی بازمی‌دارد.» شاید برایتان پیش آمده باشد که موقع عصبانیت یا وقتی که درگیری فکری زیادی دارید بدون آن که متوجه باشید روی هر برگه کاغذی که دم دستتان است با قلم چیزی بکشید یا بنویسید. اکثر افراد حداقل یک بار این تجربه را داشته‌اند. حقیقت این است که برخی تکنیک‌های نوشتن روی آرامش اعصاب موثر است.

ـ2ـ خوشنویسی و تمرین خط خوش صبر شما را زیاد و ذهن شما را فعال می‌کند.

ـ3ـ خط خوش درک شما را از طریق آنچه می‌بینید و به آن توجه می‌کنید افزایش می‌دهد.

ـ4ـ مفهوم زیبایی‌شناسی را در آدمی پرورش می‌دهد. به شما کمک می‌کند که قدردان زیبایی باشید و به ایجاد آن کمک کنید.

ـ5ـ راهی برای داشتن انصاف و عدالت قلبی است. زیبانویسی نیروی محرک روح آدمی است و با خوب نوشتن می‌توانید کاراکتر و شخصیت خود را به خوبی اصلاح کنید.

ـ6ـ تمایل افراد به یادگیری را بهبود می‌بخشد. توجه به فرهنگ و سنت‌های کهن و قدردانی از بابت تاریخ و نوشته‌های کلاسیک موجود، حس دانایی بیشتر و کشف تازه‌ها را در افراد بیشتر می‌کند.

به نظر من هنر وقتی شکل واقعی خود را نشان می‌دهد که خلاقیت در آن همراه باشد و تا زمانی که در حال تقلید باشیم هنر در معنای واقعی شکل نگرفته است.

به کلماتی که در این شش نکته برجسته شده‌اند، نگاه کنید:

ـ آرامش (مهارت فردی: دوری از استرس و اضطراب و کنترل داشتن روی خود)

ـ صبر و ذهن فعال (ذهن فعال یکی از ابعاد مهارت فردی خلاقیت است)

ـ درک و توجه (برای داشتن مهارت حل مسئله ضروری است)

ـ زیبایی‌شناسی (داشتن نگاه زیبابین و درک زیبایی از نازیبایی، سطح سلیقه و تفکر افراد را بالا می برد و یکی از مولفه‌های داشتن تفکری نقادانه است. تفکر انتقادی یکی از مهارت‌های فردی و بین فردی است.)

ـ اصلاح (عدالت قلبی یک یادآوری برای وجود مشکل و حس نیاز به تغییر است. این اصلاح کردن نمادی از انعطاف پذیری شخصیت است.)

ـ یادگیری (شما را یاد مهارت فردی اهل مطالعه بودن نمی اندازد؟)

خطی خوش با خودکار بیانگر کدام یک از خصوصیات فردی است؟

به مثال بالا در زمینه کاربردهای شغلی خطی خوش برگردید. اجازه دهید یکبار دیگر سوال را تکرار کنیم. چطور در فرصت اندکی که در یک قرار ملاقات در اختیار دارید می‌توانید ویژگی‌های بارز خود مانند تعهد، پشتکار، اعتماد به نفس و.. را به درستی اثبات کنید؟! به شما اطمینان می‌دهیم که خط خوش کلید موفقیت فردی و مهارتی است که ضمن تغییرات درونی، دنیای پیرامون تان را نیز متحول می‌کند. برخی از خصوصیاتی که با دیدن خطی خوش در ذهن افراد متصور می‌شود عبارت است از:

دقت و تلاش فردی: داشتن خطی خوش نیاز به دقت و تلاش فراوان دارد. چنین فردی می‌داند که برای به دست آوردن هر چیز جدیدی باید همت کند و تنها با پشتکار می‌توان به خواسته‌‌ها رسید. فرقی نمی‌کند این خواسته به دست آوردن ثروت، موقعیت شغلی بهتر یا خطی خوش باشد.

توجه و تعهد فرد: دستخط شما آیینه وجودیتان است. فردی که به خطی خوش می نویسد یعنی به موجودیت فردی و هویت خود احترام می‌گذارد. حال اگر یک وظیفه را به او محول کنید به احتمال زیاد تعهد و تلاش فردی او در کارش نیز جاری خواهد بود.

اعتماد به نفس: فرض کنید برای انجام کارهای اداری به بانک مراجعه کرده‌اید وقتی برای وارد کردن هر یک از اطلاعاتی که توسط شما روی فیش یا فرم بانکی نوشته شده مورد سوال مجدد قرار بگیرید و به سختی بتوانند دستخط شما را بخوانند چه حالی می‌شوید؟ داشتن دستخطی خوش نه تنها شخصیت خوبی از شما و دیدگاه مثبتی در ذهن مخاطبین ایجاد می‌کند بلکه باعث افزایش اعتماد به نفس شما نیز می‌شود.

علل بد خطی در دانش آموزان

ـ1ـ بد گرفتن مداد:

لازم به ذکر است که دانش‌آموزان باید حتما مداد را طوری در دست بگیرند که حتما انگشتان آنها روی بخش رنگی مداد باشد نه روی قسمت تراشیده و مخروطی شکل آن تا کاملا به نوک مداد و صفحه‌ی دفتر و آنچه می‌نویسند تسلط کافی داشته باشند.

ـ2ـ  عدم رشد کافی عضلات ظریف انگشتان:

الف) برای تقویت عضلات ظریف دست‌ها نیمه‌ای از یک ورق روزنامه به فراگیر می‌دهیم و از او می‌خواهیم روزنامه را با دستی بگیرد که با آن می‌نویسد روزنامه را بگیرد و بالا ببرد (یک دستی) در هوا بدون کمک از دوار یا بدن و یا هر شی ء دیگری روزنامه را با کمک انگشتان همان دست مچاله نماید‌.

لازم به ذکر است که این بازی را می‌توان در کلاس به صورت مسابقه انجام داد.

ب) خمیر بازی: به شرطی که برای نرم کردن و یا شکل دادن به خمیر فقط از انگشتان و دست‌ها استفاده نماید از کف دست‌ها استفاده نشود.

ج) مسابقه‌ی باز و بسته کردن دکمه‌ها: می‌توان از روپوش خود بچه‌ها استفاده کرد و یا از چند پیراهن مردانه استفاده کنیم و مسابقه برگزار نمائیم.

د) پوشیدن و درآوردن جوراب‌ها به صورت مسابقه در کلاس.

هـ ) باز و بسته کردن بند کفش‌ها

ـ3ـ عدم هماهنگی لازم بین چشم و دست‌ها:

فعالیت‌هایی مثل سوزن نخ کردن، بازی با توپ پینگ پنگ و راکت، پرتاب توپ درون سبد، پرتاب دارت به هدف، رنگ‌آمیزی اشکال ساده بدون بیرون زدن از خطوط، می‌تواند تاحد زیادی بین چشم و دست هماهنگی ایجاد شود.

ـ4ـ ضعف ادراکی بینایی:

ابتدا باید نوارهای کاغذی تهیه شود. روی هر کاغذ با ماژیکی که نوک آن پهن باشد خط‌های مستقیم به اندازه‌های کوتاه و بلند رسم می‌کنیم و از فراگیران می‌خواهیم که خطوط را قیچی نمایند.

برای مرحله بعدی همین خطوط را رسم می‌کنیم ولی نازک‌تر تا جایی که خطوط را با خود خودکار ترسیم می‌کنیم تا دانش‌آموزان آن را با دقت بیشتری قیچی نمایند.

مرحله بعد خطوط را باز هم پهن کشیده ولی از خطوطی که انحنا دارند یا دارای شکستگی می‌باشند استفاده می‌کنیم.

و برای مرحله بعدی همین خطوط رسم می‌شود ولی نازک‌تر تا جایی که با خودکار کشیده شوند و بچه‌ها با دقت و حساسیت بیشتری آن را قیچی نمایند.

مرحله‌ی بعدی روی مقواهای 10 در 10 اشکال از ساده به مشکل کشیده می‌شوند و از کودک می‌خواهیم که از روی خطوط آنها را قیچی کنند.

این تمرین‌ها می‌تواند به صورت بازی انجام شود امّا موکدا به مسابقه گذاشته نشود زیرا دانش‌آموزانی که اختلال در ادراک بینایی دارند به دلیل عقب افتادن از مسابقه دچار مشکل خواهند شد.

ـ5ـ کثرت تکالیف نوشتنی:

توصیه می‌شود معلمین گرامی از دادن تکالیف زیاد و بی‌هدف که دانش‌آموزان را خسته می‌کند و باعث تند نوشتن و بد خطی و بی‌انگیزگی آنان در نوشتن می‌شود اجتناب نمایند تا فراگیران بتوانند با علاقه و توجه کافی به نوشتن تکالیف خود همراه با پرداختن به جزئیات واتمام آن در ظرف زمانی استاندارد موفق شوند.

ـ6ـ برخورد نامناسب معلم:

برخور نامناسب معلم پس از مشاهده‌ی تکالیف می‌تواند اثر فوق‌العاده‌ای در روند کار فراگیر داشته باشد. به این معنی که هرگاه دانش‌آموز را وادار نماییم که نوشته‌های نا مرتب خود را پاک کند و کار نوشتن را از سر بگیرد از یک سو باعث شده‌ایم که انرژی کودک را به مقدار زیادی هدر برود و از سوی دیگر کودک فرصت کافی ندارد تا دوباره آن تکلیف را در فرصت باقی مانده با نظم و دقت بنویسد، علاوه بر این وقتی کودک در ادامه‌ی کار دوباره با راهنمایی آموزگار تلاش در نوشتن صحیح می‌نماید، خود می‌تواند با مقایسه کردن با نوشته‌های قبلی خود به قضاوت نشسته و در صورت پیشرفت، به انگیزه‌ی درونی برسد.

ـ7ـ عدم توجه و نظارت درست خانواده‌ها:

برخی از دانش‌آموزان زمان انجام تکالیف در منزل به دلیل عدم آگاهی لازم از نحوه‌ی نوشتن صحیح حروف دچار مشکل می‌شوند و بعضاً نیز خانواده‌ها به علت ابراز محبت بی‌مورد و به قول خودشان “راحت نمودن کار بچه” آموزش‌های نادرست به کودک می‌دهند و نحوه‌ی حرکت و چرخش دست کودک را در حین نوشتن هر یک از شکل‌های دوره‌ی دست ورزی (4 هفته‌ی اول) تغییر می‌دهند. بدین ترتیب کودک از روش درست نوشتن آن دور می‌شوند.

گاهی موارد هم کودک از ابتدا تا انتهای کار را در منزل انجام می‌دهد و چه بسا نیز همه را اشتباه انجام داده است اما اولیا اصلا متوجه این اشکال نشده‌اند و کودک نیز بر این باور بوده که کار خود را درست انجام داده است.

ـ8ـ آموزش نادرست معلمین:

متاسفانه برخی از آموزگاران گرامی از آگاهی کافی نسبت به حداقل اصول صحیح خط نستعلیق و یا حتی خط کتاب برخوردار نیستند (معلم بسیار بد خط است) بدیهی است که اینگونه معلمین نمی‌توانند در کیفیت بخشی به خط دانش‌آموزان خود به نحو مطلوب اثرگذار باشند.

ـ9ـ تراکم زیاد دانش آموزان در کلاس:

تراکم زیاد دانش‌آموزان در کلاس از دو جهت بر کاهش کیفیت خط فراگیران اثر می‌گذارد:

الف) معلم فرصت کافی جهت رسیدگی به فراگیران و رفع نقائص رسم‌الخطی آنان را ندارد و به اجبار به انجام سایر کارها می‌پردازد.

ب) فراگیران به صورت سه نفری یا بیشتر در میز و نیمکت‌ها می‌نشینند. پس به لحاظ نبودن جای کافی، بسیاری از شرایط مناسب جهت نوشتن فراهم نمی‌گردد.

ـ10ـ عدم برقراری ارتباط عاطفی مناسب بین معلم و آموزگار:

همه‌ی آموزگاران به درستی بر این مهم واقفند که در صورت برقراری ارتباط عاطفی عمیق بین دانش‌آموز و معلم، بسیاری از گره‌های آموزشی برطرف می‌گردد. لذا این مهم می‌تواند در خط دانش‌آموز نیز بسیار زیاد اثربخش باشد.

ـ11ـ سرعت نوشتن کودک:

هنگامی که دانش‌آموز با سرعت بالا می‌نویسد صرفا جهت رفع این معضل از دانش‌آموز می‌خواهیم یک کلمه را مشکی و یک کلمه را قرمز بنویسد. لازم به ذکر است که گاهی اوقات سرعت کودک در نوشتن تکالیف، به دلیل کثرت تکالیف است که در این صورت آموزگاران عزیز باید به این مساله توجه کافی داشته باشند.

ـ12ـ فشار بیش از حد دست بر مداد و در نهایت بر سطح کاغذ:

الف) استفاده از اتود در منزل برای نوشتن مشق

ب) نقاشی و یا نوشتن تکالیف روی یک برگ کاغذ بدون زیردستی روی موکت