بازار داغ قهوه

نفیسه کلهر

تقریبا در هر خیابانی چند مغازه فروش پودر قهوه و تهیه قهوه به صورت بیرون بر باز شده است.

قبلا اگر بعضی از کافه‌نشینان برای خوردن قهوه به کافه می‌رفتند اما حالا بسیاری از افراد در مسیر رفتن از مقصدی به مقصدی دیگری قهوه می‌گیرند و در راه می‌خورند و معتقدند شارژشان می‌کند.

*

ساناز 30 ساله است. در یک دفتر خصوصی کار می‌کند. خودش می‌گوید: «قبلا که دانشجو بودم و کارم کمتر بود هر روز برای صرف قهوه به کافه می‌رفتم و یک ساعتی هم می‌نشستم. بعضی اوقات هم که کارم بیشتر بود می‌رفتم سفارشم را می‌دادم و زود می‌خوردم و می‌رفتم. اما حالا یک مغازه بیرون بر در خیابان… هست که مشتری ثابتش شده‌ام. زود کارم را راه می‌اندازد. آن هم اگر نباشد حالا دیگر حتی دکه‌های سر هر چهارراه هم هر نوع قهوه‌ای بخواهی با کیفیت خوب سرو می‌کنند. وقتی از سر کار می‌خواهم به خانه بروم سر راه یک قهوه می‌گیرم و در ماشین می‌خورم و تا آخر شب سرحال به بقیه کارهایم می‌رسم و شب هم خواب خوبی دارم.» او ادامه می‌دهد: «بهتر بود مغازه‌هایی باز می‌شدند که اصلا نیاز به پیاده شدن از ماشین نداشتیم. ما هم مثل کشورهای خارجی با ماشین در صف می‌ایستادیم و در ماشین هم سفارشمان را تحویل می‌گرفتیم.» او قهوه را دیگر جزو خوراکی‌هایی می‌داند که در فرهنگ این روزهای ایرانیان جای خودش را باز کرده و سبک زندگی افراد را تغییر داده: «واقعا خود من اگر قهوه نخورم نمی‌توانم از ساعت 4 عصر به بعد سرپا باشم. خیلی از دوستانم مثل من هستند. اما یکی از دوستانم هست که نمی‌تواند قهوه مصرف کند. بلافاصله فشارش افت می‌کند و تپش قلب می‌گیرد. او معتقد است قهوه هم مثل بقیه افیون‌هاست و ما الان معتاد شده‌ایم.» با خنده ادامه می‌دهد: «اگر هم اینطور باشد اعتیاد به چیزی که در همه خیابان‌ها و سر هر چهارراه و کم‌کم حتی در هر بقالی هم پیدا می‌شود که چیز خطرناکی نیست. مثل اعتیاد به سیگار می‌ماند. خیلی هم بد نیست و کم‌کم نگاه عموم هم به آن عوض می‌شود و مثل اوایل پیدایشش تابو نیست. چه برسد به این که اصلا قهوه از اول هم تابو نبوده.»

*

محمد یک کافه‌دار یا به قول خودشان باریستا است. به شوخی می‌گوید: «همان قهوه‌چی بنویس» او معتقد است مصرف قهوه هر روز بیشتر از قبل می‌شود و توضیح می‌دهد: «اگر 5 سال قبل از من می‌پرسیدید مشتریان قهوه بیشتر شده‌اند یا کمتر به شما می‌گفتم مشتریان قهوه ثابتند و همیشه عده مخصوصی هستند که به کافه می‌آیند و سفارش همیشگی‌شان هم یک چیز است؛ قهوه. اما حالا می‌گویم مشتریان قهوه هر روز در حال افزایشند. انگار چیزی است که تازه در حال همگانی شدن است. هر روز عده بیشتری هستند که سفارششان به قهوه تغییر می‌کند. همین هم هست که فروشگاه‌های فروش پودر قهوه و ملزوماتش بیشتر می‌شود و سر هر کوچه و خیابانی یک مغازه باز شده.» او اشاره می‌کند: «مورد دیگر این است که دستگاه‌های قهوه جوش و قهوه ساز در اندازه‌های مختلف و با قیمت‌های متفاوت آنقدر در بازار زیاد شده‌اند و طبخ سریع قهوه در شبکه‌های مجازی طوری آموزش داده می‌شود که هرکسی در خانه می‌تواند برای خودش یا برای میهمانانش قهوه درست کند و همین هم باعث شده تا مصرفش بالا برود.» این کافه‌دار معتقد است مشتریانش بیشتر برای رفع خستگی یک روز کاری یا انرژی گرفتن اول صبح بعد از بیداری سخت قهوه می‌نوشند و این نوشیدنی واقعا انرژی‌زا است: «بعضی‌ها هم صبح می‌آیند و هم شب. صبح قبل از اینکه بروند سر کار یک سر می‌آیند و شب هم قبل از رفتن به خانه. اما اغلب مشتریانمان عصر می‌آیند و قهوه سفارش می‌دهند تا بقیه روز را سرحال باشند.»

محمد همینطور معتقد است قهوه از زمان گذشته دور از ایرانیان و فرهنگ ما دور نبوده: «شما در مراسم اعراب ساکن ایران اگر حضور داشته باشید قهوه خوردن را با آداب خاصی به جا می‌آورند. آنقدر اصیل و خوب که آدم کیف می‌کند از این فرهنگ. در عزا و عروسی و مراسم‌های مهمشان شیوه قهوه خوردن خاص اعراب را می‌شود دید و مدلی که میهمان با گذاشتن فنجان در نعلبکی به میزبان می‌گوید که باز هم قهوه میل دارد یا نه نشانه وجود این فرهنگ در میان اعراب ایرانی نشین از گذشته‌های دور است.»

یا حتی او معتقد است ایرانیان در گذشته قهوه را به عنوان نوشیدنی محبوبشان برگزیده بودند: «قبل از اینکه چای به ایران آورده شود و کاشف‌السلطنه کل مزارع شمال را از آن پر کند، نوشیدنی غالب ایرانیان قهوه بوده. اصلا به خاطر همین هم نام محلی که در آن چای می‌خورند قهوه‌خانه شده است و نه چای خانه. در تمام قهوه‌خانه‌های شهرها و روستاها مردم صبح و شب قهوه می‌خوردند و خبری از چای نبوده. تازه خطری هم برایشان ایجاد نمی‌کرده است. اما خب تجارت چای برای کاشف السلطنه پر سودتر بوده و تبلیغات به سمت معرفی و جایگزینی چای پیش رفته تا آنجا که قهوه تا سال‌ها تا پیدایش کافه در ایران کاملا حذف شده بوده است.»

*

مضرات مصرف بیش از حد کافئین

زویا صفری کارشناس ارشد صنایع غذایی درباره مضرات مصرف کافئین می‌گوید: «مصرف زیاد کافئین می‌تواند باعث بروز عوارضی ازجمله اختلال اضطراب و مشکلات معده شود. او همچنین بی‌خوابی را جزو دیگر مضرات مصرف کافئین می‌داند و از مهمترین مشکلاتش اعتیادآور بودن آن را نام می‌برد.» صفری با اشاره به اینکه نوشیدنی‌های روزمره ما ایرانیان از جمله انواع قهوه، نسکافه و حتی چای سیاه و چای سبز سرشار از کافئین هستند اشاره می‌کند که مشکلات ناشی از مصرف این موارد در همه افراد دیده نمی‌شود و حتی بعضی‌ها ممکن است نسبت به کافئین موجود در چای مشکلی نداشته باشند اما کافئین موجود در قهوه برایشان حساسیت‌زا باشد. او توضیح می‌دهد: «مثلا بعضی افراد با خوردن حتی یک بار قهوه دچار تپش قلب می‌شوند و علائمی مانند افت فشار را از خود بروز می‌دهند؛ در حالی که بسیاری دیگر از افراد سال‌ها به خوردن قهوه مشغولند و هیچکدام از این مشکلات در آن‌ها دیده نشده است؛ پس این عوارض با توجه به وضعیت جسمانی افراد هم تعریف می‌شود. این علائم ممکن است حتی با بوییدن قهوه هم در افرادی ایجاد شود.» او معتقد است کافئین در کنار مزایایی که دارد مانند هشیاری و رفع خستگی اما به شدت هورمون کورتیزول را که موجب افزایش استرس می‌شود بالا می‌برد همچنین باعث خشکی روده می‌شود.

*

شاید همه عاداتی که از گذشته به ما ارث رسیده یا هرآنچه سوغات تجدد و فرنگ است آنچنان هم مناسب حال امروز ما نباشد. شاید همه‌ی ما آن بینش گذشتگان و آگاهی نسبت به بدنمان را نداشته باشیم تا تاثیر مواد مصرفی را روی بدنمان درک کنیم؛ اما می‌شود در این زمانه پرتنش با تغییر کمی از عادات غذایی آرامش را بیشتر به زندگی آورد.