ایمنی و مبلمان شهری، دو مولفه مهم در شهرسازی

 حسن شموشکی

امروزه در دنیا عمران و آبادی یا به عبارت فنی‌تر، توسعه شهری با ساخت و ساز ارتباط نزدیکی دارد و می‌توان ادعا کرد ساختمان‌های ایمن، زیبا و همگن با محیط شهری، شهرها را در مسیر توسعه و پیشرفت قرار می‌دهند. در چنین شرایطی ساخت و سازهای غیرمجاز و غیراصولی به ویژه در حاشیه شهرها و ساختمان‌سازی غیرمتقارن و ناهمگون در معابر اصلی شهر، باعث بر هم خوردن توازن شهری و مبلمان شهری می‌شوند. در حقیقت این دو عامل (ساخت و ساز غیرمجاز و غیراصولی و غیرمتقارن) را می‌توان از عوامل برهم‌خوردگی چهره شهرها و آلودگی بصری در جوامع شهری امروز نامید.

بر همین اساس و به منظور جلوگیری از تبعات ناشی از این دست ساخت و سازهای نا ایامن و نامتقارن، برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای در جهت پیشگیری از این سبک ساخت و ساز صورت گرفته است ولی باید اذعان کرد هنوز تا رسیدن به شرایط مطلوب زمان زیادی لازم است!

البته مشکل تنها ساخت ساختمان‌های جدید غیراصولی نیست و مبلمان فعلی شهرها نیز به دلایل گوناگون اقتصادی، فرهنگی (وندالیسم یا همان تخریب اموال عمومی) و عدم رسیدگی دائمی و مدیریت نامناسب در این آلودگی بصری موثرند و این شلختگی و به هم‌ریختگی بصری حتی در شهرهای کوچک نیز پرشمار و چشم‌آزار است.

یکی دیگر از مشکلات مرتبط با شهرسازی کاهش توان اقتصادی مردم است که این موضوع نیز ناخواسته در بروز پدیده ساخت ساختمان‌های غیراصولی و ناهمگن بی‌تاثیر نیست.

در حقیقت یکی از مشکلات جوامع صنعتی ساخت و ساز در متراژ کم و ساخت و سازهای ناهمگون و سینوسی است. به دیگر سخن افزایش قیمت زمین از یک سو و افزایش مصالح ساختمانی باعث شده تا بسیاری از خانواده‌ها تنها به ساخت یک سرپناه فکر کنند و ابعاد و زیبایی ساختمان (به ویژه اگر ساختمان در حاشیه شهر باشد) در نزد سازندگان جایی نخواهد داشت.

هر چند استفاده بهینه از زمین‎هایی که ساخت و ساز در آنها انجام می‎شود، امری طبیعی و منطقی است ولی گاهی اوقات مشاهده می‎شود که در نقاطی از شهرهای استان ـ که آن نقاط از نظر اقتصادی و تجاری نیز مهم هستند و قیمت زمین در آن مناطق بالاست ـ به دلیل متراژ کم زمین‎ها، ساختمان‎ها و مغازه‎هایی ساخته می‎شوند که به هیچ عنوان فنی و مهندسی‌ساز نیستند و عمدتاً ظاهر مناسبی نیز ندارند.

این مدل ساخت و ساز، علاوه بر اینکه به زیبایی مبلمان شهری آسیب می‎رسانند، از نظر اقتصادی هم مقرون به صرفه نیست و توجیه اقتصادی هم ندارد.

عرض کم بنا، نداشتن پارکینگ و کم بودن متراژ واحدها از یک سو و نصب برخی وسایل جانبی نظیر کولر و لوله بخاری از سوی دیگر از جمله ویژگی‎های عمومی این سازه‎ها هستند. این ساختمان‎ها عموما دو یا سه طبقه هستند و یک درب ورودی و راه‌پله دارند که تقریبا یک سوم از زمین صرف ساختن راه پله و درب ورودی می‌شود. در ضمن به دلیل عرض کم این زمین‎ها صاحبان آنها قادر به ساخت پارکینگ در ساختمان خود نیستند و ناخواسته به مشکل ترافیک شهر هم اضافه می‎شود. از آنجایی که قوانین جدی و سختگیرانه‌ای برای همسان‌سازی و ساخت یکپارچه‌سازه‌ها (به لحاظ طبقات و نمای بیرونی) در کشور وجود ندارد، این ساختمان‌ها که تعداد آنها نیز در شهرها کم نیست را نما و مبلمان شهری بر هم می‌زنند.

در پایان باید اشاره داشت، توجه به نقش و اهمیت مبلمان در زیباسازی سیما و منظر شهری تنها وظیفه شهرداری‌ها و نهادهای متولی فنی و مهندسی نیست و شهروندان نیز باید دغدغه ساخت و ساز ایمن و شکیل را داشته باشند و علاوه بر رعایت اصول فنی و مکانیکی به اصول زیبایی‌شناسی و همسان‌سازی ساختمان‌ها نیز توجه داشته باشند.