ایران ـ اسرائیل و مسئله‌ی جنگ و بازدارندگی

بهزاد نصیری ـ جامعه‌شناس

آیا میان ایران و اسرائیل جنگ تمام عیار شکل خواهد گرفت؟ ایران چه ابزارهای بازدارنده‌ای برای مقابله با حملات اسرائیل دارد؟ در این نوشته تلاش خواهد شد تا به این دو پرسش پاسخ داده شود.

بعد از هر بار ترور علیه مقامات حکومت ایران یا بمب‌گذاری در نقاط مختلف کشور همواره این زمزمه در ایران و جهان شنیده می‌شود که آیا بین ایران و آمریکا و یا ایران و اسرائیل جنگ تمام عیار صورت می‌گیرد؟

با وجود سطح بالای تنش و تهدیدهای طرفین منازعه به نظر نمی‌رسد جنگ بزرگی میان ایران و اسرائیل و یا آمریکا رخ بدهد. دلیل گوناگونی را می‌توان ذکر کرد که چرا ایران و حتی طرفین مقابل از شروع جنگ تمام عیار اجتناب کرده و به واکنش‌های موضعی و محدود علیه یکدیگر قناعت می‌کنند.

با این حال به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین دلایلی که همواره اسرائیل شهامت پیدا می‌کند مواضع ایران را چه در سوریه و لبنان و عراق و چه در داخل ایران مورد هدف قرار دهد این است که اطمینان دارد خزانه‌ی ایران همواره خالی است و اقتصاد آسیب‌پذیر ایران توان پشتیبانی از یک جنگ بزرگ که ممکن است چند سالی طول بکشد و میلیاردها دلار خرج روی دست کشور بگذارد، ندارد.

از سوی دیگر حتی خود ایران هم به خوبی از وضعیت اقتصاد آسیب‌پذیرش و مشکلات آن آگاهی دارد. مشکلات اقتصادی نظیر دو دهه تحریم‌های شدید اقتصادی، دو دهه کاهش تولید و صادرات کشور، دو دهه تداوم تورم‌های دو رقمی، تداوم کسری شدید بودجه دولت در سال‌های مختلف، فرسوده شدن و هزینه‌‌بر بودن نگهداری از زیرساخت‌های عمرانی کشور، ناترازی در تامین انرژی در فصول مختلف سال در کنار مسائل اجتماعی و فرهنگی کشور همگی موضوعاتی‌اند که موجب بروز نارضایتی‌ در بین مردم شده و ناامیدی و بی‌اعتماد را در جامعه به همراه داشته‌اند. بنابراین در چنین شرایطی شروع یک جنگ طولانی‌مدت و پر هزینه در حکم ریسکی بزرگ برای نظام سیاسی ایران به حساب می‌آید.

بنابراین توصیه‌ای که به افرادی که در چنین مواقعی برای گرفتن انتقام سخت بر طبل ساخت سلاح هسته‌ای می‌کوبند و معتقدند که داشتن بمب اتم در حکم بازدارندگی قوی برای کشور است این می‌باشد که به ریشه‌های اصلی بحران‌های اقتصادی کشور بیاندیشند و اثرات تحریم‌های هسته‌ای و موشکی فلج‌کننده بر اقتصاد کشور و زندگی مردم را مورد تحلیل و تحقیق قرار دهند.

اینکه هم‌میهنان ما از مردم عادی تا تحلیلگران و کنشگران سیاسی دریابند که آنچه بازدارندگی قوی برای یک کشور ایجاد می‌کند اقتصاد قدرتمند است. اقتصادی که سبب می‌شود یک کشور نقش پر رنگی در مناسبات اقتصاد بین‌الملل ایفا کند و حمله به این کشور برابر با حمله به اقتصاد جهانی باشد و بنابراین کمتر کشور متخاصمی حاضر شود به چنین کشوری با این اقتصاد قدرتمند حمله نظامی همه‌جانبه بکند. کشوری که با اقتصاد قدرتمند‌ش پشتوانه‌ی محکمی برای ساختن ارتشی مدرن برای دفاع از خود خواهد داشت.

به عبارت دیگر هنگامی که اقتصاد یک کشور بزرگ و سهم آن از تجارت جهانی چشمگیر باشد، سخت‌تر می‌توان آن کشور را تحریم کرد و سخت‌تر می‌توان مورد حمله‌ی نظامی قرار داد.

باید هشیار بود که در ساختن آینده کشورمان از مدل توسعه‌ی چین الگو بگیریم و نه از مدل انزواجویانه‌ی کره‌شمالی. چینی که با رستاخیز اقتصادی خود تبدیل به قدرت جهانی شد و به پشتوانه‌ی تعامل با جهان و اقتصاد قدرتمند خود توانست در همه‌ی زمینه‌ها توسعه‌ای چند جانبه را رقم بزند. توسعه‌ای که نقطه مقابل آن مدل کره‌ی شمالی است که همواره محور سیاست خارجی خود را بر محور مقابله با غرب و توسعه‌ی نظامی‌گری بنا نهاده که نتیجه این مدل حکمرانی را می‌توان در جایگاه کره شمالی در نظام جهانی و زندگی روزمره مردم این کشور مشاهده کرد.

جان کلام آنکه بهترین انتقام پایدار و با دوامی که می‌توان از رژیم اسرائیل گرفت گسترش تعامل سیاسی و اقتصادی ایران با جهان است. تعاملی که از یک سو بهروزی مردمان کشورمان و قدرتمندتر شدن توان چانه‌زنی کشورمان در نظام جهانی را به همراه دارد و از سوی دیگر ایران بین‌المللی شده امکان‌های متنوع‌تری برای حمایت بیشتر از آرمان‌های فلسطین در دسترس خواهد داشت.