انتخاب آزادانه مدرسه و کاهش نابرابری‌های آموزشی
- شناسه خبر: 43111
- تاریخ و زمان ارسال: 28 شهریور 1403 ساعت 07:30
- بازدید :
آرزو سلخوری
نظام آموزشی در هر کشور یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌دهنده به آینده نسل جوان و تأثیرگذار بر توسعه اجتماعی و اقتصادی است. در بسیاری از کشورهای جهان، رویکردهای متفاوتی برای توزیع دانش‌آموزان و ثبت‌نام در مدارس وجود دارد که بر پایه‌های عدالت اجتماعی، انتخاب آزاد والدین و دانش‌آموزان و کاهش نابرابری‌های آموزشی استوارند.
در این یادداشت، به بررسی نحوه عملکرد نظام‌های آموزشی در کشورهای مختلف از منظر انتخاب مدرسه، عدالت آموزشی و راهکارهای کاهش نابرابری خواهیم پرداخت.
فنلاند؛ الگوی پیشرو در برابری آموزشی
فنلاند به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو در زمینه آموزش، سیستم آموزشی‌ای مبتنی بر برابری کامل و عدالت اجتماعی دارد. در این کشور، هیچ مدرسه‌ای بر دیگری برتری ندارد و تمامی مدارس دولتی از کیفیتی برابر برخوردارند. والدین فنلاندی نیازی به انتخاب میان مدارس ندارند، زیرا دولت به‌طور موثر همه مدارس را به سطح بالایی از کیفیت رسانده است.
معلمان در فنلاند از جایگاه والایی برخوردارند و فرآیند آموزشی با تمرکز بر پرورش خلاقیت و تفکر نقادانه انجام می‌شود. در این سیستم، هیچ مدرسه‌ای حق دریافت هزینه از والدین ندارد و تمامی دانش‌آموزان، صرف‌نظر از محل زندگی یا وضعیت اقتصادی، به فرصت‌های برابری دسترسی دارند. همچنین، سیاست‌های آموزشی در فنلاند با هدف کاهش نابرابری‌های اجتماعی طراحی شده و مدارس در مناطق محروم نیز از همان امکانات و کیفیت آموزشی برخوردارند که در مناطق مرفه وجود دارد.
آلمان؛ سیستم انتخابی و مدرسه‌های متفاوت
در آلمان، سیستم آموزشی مبتنی بر انتخاب و تمایز است. والدین و دانش‌آموزان پس از دوره ابتدایی می‌توانند از میان چندین نوع مدرسه یکی را انتخاب کنند. این مدارس شامل «هاوپت‌اشوله»، «رئال‌اشوله» و «گیمنازیوم» هستند که هر کدام به دانش‌آموزان با سطح و علایق مختلف اختصاص دارند.
این سیستم با هدف تشخیص استعدادهای دانش‌آموزان و هدایت آنان به مسیرهای مناسب تحصیلی طراحی شده است. در آلمان، دانش‌آموزان بر اساس نتایج تحصیلی و ارزیابی معلمان، به مدارس مختلف هدایت می‌شوند. با این حال، حق انتخاب والدین در این فرآیند محترم شمرده می‌شود و آنها می‌توانند فرزند خود را در مدرسه‌ای که متناسب با نیازها و توانایی‌های اوست ثبت‌نام کنند.
این سیستم به دانش‌آموزان امکان می‌دهد تا در محیطی که برایشان مناسب‌تر است، رشد کنند.
آمریکا؛ انتخاب مدرسه و مدارس چارتر
در ایالات متحده، والدین به‌طور سنتی مدارس را بر اساس منطقه محل سکونت خود انتخاب می‌کنند. این موضوع باعث شده است که برخی مناطق با امکانات بهتر، مدارس باکیفیت‌تری داشته باشند و در مناطق محروم نیز مدارس دولتی با مشکلات مالی و آموزشی مواجه باشند.
اما برای کاهش این نابرابری، سیستم «مدارس چارتر» در برخی ایالت‌ها معرفی شده است. این مدارس به‌صورت خصوصی مدیریت می‌شوند اما توسط دولت حمایت مالی می‌شوند و والدین می‌توانند با انتخاب این مدارس، فرزندان خود را در مدارسی با برنامه‌های آموزشی خاص ثبت‌نام کنند
علاوه بر این، ایالت‌هایی همچون فلوریدا و اوهایو برنامه‌های «واچر» یا «بورسیه آموزشی» را ارائه می‌دهند که به والدین اجازه می‌دهد تا بخشی از هزینه تحصیل فرزندانشان را در مدارس غیرانتفاعی یا خصوصی پرداخت کنند. این اقدامات به منظور افزایش انتخاب‌های والدین و کاهش نابرابری‌های آموزشی به کار گرفته شده‌اند، اما هنوز هم تفاوت‌های قابل توجهی بین مدارس مختلف بر اساس منطقه و طبقه اجتماعی وجود دارد.
ژاپن؛ تمرکز بر برابری در مدارس دولتی
در ژاپن، تمامی مدارس دولتی از کیفیت آموزشی بسیار بالایی برخوردارند و دولت تلاش کرده است که تمامی مناطق جغرافیایی کشور، از امکانات و معلمان حرفه‌ای برخوردار باشند. انتخاب مدرسه در ژاپن معمولا بر اساس منطقه سکونت است و والدین و دانش‌آموزان نیازی به رقابت برای ورود به مدارس برتر ندارند.
این کشور با تاکید بر برابری در دسترسی به آموزش باکیفیت، موفق شده است که نابرابری‌های آموزشی را به حداقل برساند. علاوه بر این، ژاپن بر اصول سخت‌گیری در مدیریت مدارس تاکید دارد و هر ساله نتایج مدارس به دقت ارزیابی می‌شود تا مطمئن شوند که هیچ مدرسه‌ای از کیفیت پایین‌تری نسبت به دیگران برخوردار نیست. این تمرکز بر نظارت و کنترل کیفیت، باعث شده است که خانواده‌ها نیازی به نگرانی در مورد انتخاب مدرسه نداشته باشند.
سوئد؛ سیستم انتخاب مدرسه و کوپن‌های آموزشی
سوئد یکی از کشورهایی است که سیستم «کوپن‌های آموزشی» را معرفی کرده است. در این سیستم، والدین می‌توانند کوپن‌هایی از دولت دریافت کنند که به آنها اجازه می‌دهد مدرسه‌ای را که برای فرزندشان مناسب‌تر می‌دانند، انتخاب کنند.
این کوپن‌ها می‌توانند در مدارس دولتی یا خصوصی استفاده شوند و به والدین اجازه می‌دهند تا به صورت آزادانه مدرسه‌ای را که از نظر آنها با نیازهای فرزندشان همخوانی دارد، انتخاب کنند. این سیستم باعث رقابت بین مدارس شده و مدارس باکیفیت بالاتر توانسته‌اند والدین بیشتری را جذب کنند.
این مدل به نوعی تلاش کرده است تا نابرابری‌های آموزشی را کاهش دهد و دسترسی به مدارس باکیفیت را برای همه دانش‌آموزان فراهم کند.
***
الگوگیری از کشورهای پیشرو در زمینه عدالت آموزشی سیستم‌های آموزشی در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که راهکارهای متعددی برای کاهش نابرابری‌های آموزشی و افزایش دسترسی برابر به مدارس باکیفیت وجود دارد. از فنلاند با تمرکز بر برابری کامل در تمامی مدارس دولتی گرفته تا آلمان با سیستم انتخابی و سوئد با کوپن‌های آموزشی. هر کشور سعی کرده است تا به‌گونه‌ای عدالت آموزشی را تحقق بخشد. در ایران، نیز می‌توان از این تجربیات بهره گرفت و با ایجاد برنامه‌هایی برای بهبود کیفیت مدارس دولتی، افزایش انتخاب والدین و ایجاد رقابت سالم بین مدارس، نابرابری‌های آموزشی را کاهش داد.
