آثار دعا برای امام زمان (عج)

سیدابوالفضل هاشمی

1

محمدبن حسن عسکری(ع) مشهور به امام مهدی(عج)، امام زمان و حجت‌بن‌الحسن (متولد ۲۵۵ق)، دوازدهمین و آخرین امام شیعه دوازده ‌امامی است. دوره امامت او پس از شهادت پدرش امام حسن عسکری(ع) در سال ۲۶۰ق آغاز شد.

2

بر اساس منابع شیعه، حکومت عباسی در دوره امامت امام حسن عسکری(ع) درصدد یافتن فرزند وی به ‌عنوان مهدی و جانشین پدر بود؛ از این‌رو، تولد امام زمان(عج) مخفی نگه داشته شد و جز چند تن از یاران خاص امام یازدهم شیعیان کسی او را ندید. به این دلیل پس از شهادت امام عسکری(ع)، برخی از شیعیان دچار تردید شده و فرقه‌هایی در جامعه شیعه پدید آمد و گروهی از شیعیان، از جعفر کذاب، عموی امام زمان(عج)، پیروی کردند.

3

امام زمان(عج) پس از شهادت پدرش، در غیبت صغرا به سر برد و در این مدت به واسطه چهار نائب خاص با شیعیان ارتباط داشت. از سال ۳۲۹ق، ارتباط مردم با امام زمان(عج) از راه نائبان خاص نیز پایان یافت و دوره غیبت کبرا آغاز شد.

4

ادعیه و اذکار فراوانی برای ارتباط با امام زمان(عج) در عصر غیبت نقل شده است؛ مانند دعای فرج، دعای عهد، دعای ندبه، زیارت آل‌یاسین و نماز امام زمان .

5

برخی از احادیث، دیدار با امام زمان در عصر غیبت را ممکن دانسته‌اند و بعضی از عالمان شیعه حکایت‌هایی از دیدار برخی افراد با حضرت را ذکر کرده‌اند. اماکن متعددی به امام زمان منسوب شده است؛ از جمله سرداب غیبت در سامرا، مسجد سهله در کوفه و مسجد جمکران در قم.

6

در احادیث شیعه، برای امام دوازدهم نام‌هایی همچون محمد، احمد و عبدا… ذکر شده است. با این همه او در میان شیعیان بیشتر با لقب مهدی شناخته می‌شود. بر اساس احادیثی متعدد، او همنام پیامبر اسلام است. در برخی احادیث و منابع مکتوب شیعه مانند الکافی و کمال‌الدین، نام او با حروف جدا و به‌صورت «م ح م د» آمده است این جدانویسی به سبب احادیث است که از بردن نامِ اصلی ایشان منع شده‌ایم.

7

کنیه‌ها و القاب

امام دوازدهم شیعیان، در منابع مختلف و ادعیه و زیارات با القاب و کنیه‌های بسیاری وصف شده است. محدث نوری در کتاب نجم‌الثاقب به حدود ۱۸۲ نام و لقب اشاره کرده و در کتاب «نام‌نامه حضرت مهدی(عج)» حدود ۳۱۰ اسم و لقب برای امام آمده است. برخی از القابی که محدث نوری برشمرده چنین است: مهدی، قائم، بقیه‌ا…، منتقم، موعود، صاحب‌الزمان، خاتم‌الاوصیاء، منتَظَر، حجه‌ا…، احمد، ابوالقاسم، ابوصالح، خاتم‌الائمه، خلیفه‌ا…، صالح، صاحب‌الامر.

نام و القاب امام دوازدهم شیعیان در منابع اهل‌سنت نیز آمده است؛ هرچند در این منابع، بیشتر از عنوان «مهدی» استفاده شده و القاب و ویژگی‌های دیگر کمتر ذکر شده و لقب «قائم» در منابع اهل‌سنت به‌ندرت یافت می‌شود.

8

خانواده

پدر امام زمان(عج)، امام حسن عسکری(ع)، امام یازدهم شیعیان دوازده امامی است که پس از شهادت امام هادی(ع) در سال ۲۵۴ تا سال ۲۶۰ق، امامت شیعیان را بر عهده داشت.

مادر امام زمان(عج) به نام‌های متعددی از جمله نرجس، سوسن، صقیل یا صیقل، حدیثه و حکیمه خوانده شده و چهار گونه روایت درباره سرگذشت و ویژگی‌های وی نقل شده است؛ مادر امام حسن عسکری(ع) و مادربزرگ امام زمان(عج) که در روایات به نام جَدّه شناخته می‌شود، پس از شهادت امام عسکری(ع) امور شیعیان به ‌طور عمده بر دوش او قرار گرفته بود. همچنین حکیمه دختر امام جواد(ع) و عمه امام عسکری(ع)، همزمان با چهار امام زندگی کرده و بر اساس منابع شیعه، شاهد و راوی ولادت امام زمان(عج) بوده است، مادر امام زمان در خانه او تربیت شده و بسیاری از روایات درباره ولادت امام زمان از او نقل شده است.

9

جعفربن علی، عموی امام زمان(عج) پس از شهادت امام عسکری(ع) مدعی امامت شد و به همین دلیل جعفر کذاب خوانده می‌شود؛ منابع روایی، او را اهل فسق و فجور و گناهان بزرگ دانسته‌اند. او علاوه بر ادعای امامت و انکار وجود وارث برای امام عسکری(ع)، دولتمردان وقت را بر ضد امام دوازدهم تحریک کرد.

10

عمر امام زمان(عج)

امام زمان(عج) در سال ۲۵۵ق به دنیا آمد و همچنان زنده است و در آخرالزمان همراه با عیسی بن مریم ظهور خواهد کرد. درباره چگونگی این عمر طولانی، پاسخ‌های گوناگونی ارائه داده و «امکان تداوم حیات انسان» را از جهت علمی و عملی بررسی کرده‌اند.

11

محل زندگی

امام مهدی(عج) از هنگام تولد تا آغاز غیبت صغری در زادگاهش سامرا زندگی می‌کرد. در این دوران سردابِ خانه امام عسکری(ع)، محل زندگی و عبادت وی بوده و بنابر گزارش‌هایی، بارها در زمان حیات پدرش در این مکان دیده شده است.

12

محل ظهور، قیام، حکومت و زندگی (پس از ظهور)

درباره محل ظهور امام زمان(عج) اطلاع دقیقی در دست نیست؛ وی بر پایه روایتی، در منطقه ذی‌طوی ظهور می‌کند، سپس با ۳۱۳ نفر از یارانش به مکه می‌رود، به حجرالاسود تکیه می‌دهد و پرچم خود را به اهتزاز درمی‌آورد. بر اساس این روایت و روایات دیگر آغاز قیام امام زمان(ع) از مسجدالحرام است و یاران او بین رکن حجرالاسود و مقام ابراهیم با او بیعت می‌کنند، در برخی روایات از تهامه (منطقه‌ای در غرب شبه جزیره عربستان) به عنوان نقطه آغاز قیام امام زمان(ع) یاد شده است. به مکه که جزئی از این سرزمین است نیز تهامه گفته می‌شود.

برخی روایات، شهر کوفه را مرکز حکومت، مسجد کوفه را محل قضاوت، مسجد سهله را محل زندگی و تقسیم بیت‌المال را از جمله اقدامات ایشان پس از قیام ذکر کرده‌اند.