اقتصاد تراش‌نخورده زیورآلات سنتی
- شناسه خبر: 42174
- تاریخ و زمان ارسال: 17 شهریور 1403 ساعت 07:30
- بازدید :
پیشینه ساخت زیورآلات در قزوین
یک سازنده زیورآلات سنتی درباره تاریخچه این رشته هنری در دیار مینودری به خبرنگار ولایت گفت: پیشینه جواهرسازی و ساخت زیورآلات در استان به دوره شهرنشینی و عصر مفرغ جدید می‌رسد که از سال ۱۵۰۰ تا ۸۰۰ پیش از میلاد در بعضی از روستاهای مناطق آبیک و الموت مانند زرجه بستان و اندج رواج داشته و عمده زیورآلات به دست آمده از این دوره شامل دستبند، النگو و گردنبدهایی است که در نهایت سادگی و به اشکال دایره‌ای خلق شده‌اند.
علی شعبانی با بیان اینکه این هنر در دوران ساسانی به تکامل و شکوه چشمگیری رسید، عنوان کرد: مهم‌ترین تحول هنر ساخت زیورآلات در قزوین، در دوره قاجار اتفاق افتاد که جواهرسازان مینوشهری با بهره‌گیری از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی مانند فیروزه، عقیق، یشم و باباقوری (عقیق سلیمانی) انگشترها، گوشواره‌ها و گردن‌آویزهای زیبایی آفریدند.
وی با اشاره به تاثیرپذیری فراوان جواهرسازان عصر قجری از نقوش و طرح‌های معماری ایرانی، افزود: اگر به زیورآلات ساخته هنرمندان قزوینی در این دوره نگاهی بیاندازیم، متوجه حضور طرح‌های هندسی مانند کاربندی، رسمی‌بندی و نقوش گیاهی مانند اسلیمی و ختایی در آنها می‌شویم که بیشتر در معماری مساجد به چشم می‌خورند.
شعبانی با ذکر اینکه اغلب جواهرآلات سنتی استان در ۲ قرن اخیر، با استفاده از فلز نقره ساخته شده‌اند، ادامه داد: بر خلاف تصور موجود، طلاسازی و طلاکاری ساخت و تولید زیورآلات طلایی از زمان دولت پهلوی دوم در قزوین رایج شده است.
فراموشی نقوش اصیل
این جواهرساز، فراموشی طرح‌ها و نقوش اصیل زیورآلات ایرانی را از جمله آسیب‌های این هنر دانست و گفت: با وجود تاریخ غنی و پربار کشور ما در زمینه ساخت جواهر و زیورآلات، سنت‌ها، سبک‌ها و فنون کهن جواهرسازی ایرانی فراموش شده و بیشتر فعالان این رشته در استان، به سبک‌های اروپایی و غربی، زیورآلات را تولید می‌کنند.
شعبانی اضافه کرد: متاسفانه اکثر زیورآلات دست‌سازی که امروز توسط هنرمندان هم استانی ساخته می‌شوند، از زیبایی، ظرافت و جایگاه هنری قابل اعتنایی بهره‌مند نیستند. ضمن اینکه عمده طرح‌ها و نقوش این آثار شباهت زیادی به زیورآلات خارجی دارند و حتی برخی از آنها، کپی ضعیفی از کارهای اروپایی هستند.
وی با تاکید بر لزوم بازگشت به جواهرسازی کهن ایرانی ادامه داد: با توجه به اینکه ما از دوره هخامنشی، صاحب سبک و حرف در این هنر هستیم و گنجینه بزرگی از طرح‌ها، نقوش و زیورآلات، قبل و بعد از اسلام داریم، هیچ نیازی به تقلید یا الگوبرداری از جواهرسازی غربی نداریم و تا سال‌ها می‌توانیم از این گنجینه برای آفریدن آثار بدیع بهره بگیریم.
ضرورت بهره‌گیری از فنون رایانه‌ای
از سوی دیگر هم یک کارشناس جواهرسازی در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت در مورد نحوه ورود به این رشته هنری گفت: اگر از راه سنتی بخواهید کار ساخت زیورآلات را انجام دهید، باید نزدیک به ۲ سال تجربه کسب کرده و بعد وارد بازار شوید، در حالی که با آموختن نرم‌افزارهایی مانند «ماتریکس» و «جول کد» با سرعت و دقت بیشتری می‌توان زیورآلات را طراحی و تولید کرد.
بنفشه همتی با بیان اینکه بهره‌گیری از رایانه هزینه ساخت جواهر را کاهش می‌دهد، افزود: متاسفانه اکثر کسانی که در استان ما جواهر و زیورآلات می‌سازند، هیچ آشنایی‌ای با نرم‌افزارهای طراحی جواهر ندارند. به همین خاطر در زمینه ساخت زیورآلات از استان‌های همجوار خود مانند البرز، گیلان و تهران عقب‌تر هستیم.
وی با تاکید بر ضرورت آموزش روزآمد و هدفمند این هنر در نقاط مختلف استان، ادامه داد: متأسفانه در حال حاضر مراکز و آموزشگاه‌های خیلی کمی برای یادگیری این رشته وجود دارد. ضمن اینکه سطح آموزش این هنر در قزوین پایین است و دوره‌هایی که توسط سازمان صنایع دستی استان برگزار می‌شود، کیفیت آموزشی مطلوبی ندارند.
ظرفیت‌های اقتصادی جواهرسازی
این هنرمند با ذکر اینکه رشته ساخت زیورآلات در بین جوانان هم استانی ناشناخته مانده است، گفت: خوشبختانه بازار کار این رشته برخلاف رشته‌های دیگر هنری و صنایع دستی اشباع نشده است و با وجود ارزش افزوده بالایی که در تولید زیورآلات سنتی وجود دارد، باید از ظرفیت‌های بالای این هنر برای اشتغالزایی استفاده کنیم.
همتی با اشاره به دیگر ظرفیت‌های اقتصادی هنر جواهرسازی در استان، اضافه کرد: با توجه به نزدیک بودن قزوین به تهران، اگر کارگاه‌های زیادی به وجود آوریم، می‌توانیم قزوین را به قطب تولید زیورآلات سنتی تبدیل کنیم و نه تنها تولیدات خود را به سرعت در بازار پایتخت عرضه کنیم، بلکه سهم قابل توجهی هم از صادرات زیورآلات داشته باشیم.
وی ادامه داد: می‌توانیم با اتکا به نقوش سنتی و روش‌های ساخت نوین جواهر، بازار این رشته در استان و حتی کشور را متحول کنیم. در ضمن کارآفرینی در این هنر به سرمایه خیلی زیادی احتیاج ندارد و با سرمایه‌ای بین ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان می‌توان یک کارگاه مجهز تولید زیورآلات سنتی ایجاد کرد. همچنین برای ایجاد یک کارگاه تولید زیورآلات به مساحت خیلی کمی نیاز داریم و حتی می‌توانیم در واحدهای آپارتمانی این کارگاه‌ها را راه‌اندازی کنیم.
لزوم استفاده از اساتید غیربومی
با توجه به روزآمد نبودن دوره‌های آموزش جواهرسازی و ساخت زیورآلات سنتی در استان، ضرورت بهره‌گیری از هنرمندان غیربومی احساس می‌شود تا فعالان این عرصه بتوانند از دانش روز این رشته استفاده کرده و زمینه توسعه کسب و کار خود را مهیا کنند.
یک دانش آموخته رشته صنایع دستی هم با تاکید بر لزوم بهره‌گیری از استادان درجه یک کشور برای آموزش جواهرسازی به جوانان هم استانی، به خبرنگار ولایت گفت: یکی از علت حضور نیافتن چنین مدرسانی در مراکز آموزش صنایع دستی، دستمزد بالای آنهاست که بسیار بیشتر از سطح توقع هنرجویان قزوینی می‌باشد. بنابراین اگر بخواهیم از دانش چنین افرادی بهره بگیریم، باید شهریه بالایی از هنرآموزان بگیریم و یا بخش بیشتر دستمزد آنها را از بودجه‌های دولتی تامین کنیم.
فرشته رجبی با اشاره به فقدان رشته جواهرسازی در دانشگاه‌های ایران، ادامه داد: یکی از راه‌های رشد هنر جواهرسازی در استان این است که مدرسان بومی را نزد اساتید برتر کشور بفرستیم تا از نظر فنی و هنری به کیفیت لازم برسند و بعد از آنها برای آموزش هنرجویان استفاده کنیم.
برگزاری کلاس‌های آموزشی
از سوی دیگر، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان با بیان اینکه دوره‌های آموزش ساخت زیورآلات سنتی و تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در مراکز آموزشی این نهاد برگزار می‌شود، گفت: این دوره‌ها معمولا در فصل‌های زمستان و تابستان برپا می‌شوند و مدرسان آنها، اساتید جواهرسازی قزوین هستند.
سیدمیثم حصاری با یادآوری اینکه این کلاس‌ها در ۳ سطح مقدماتی، پیشرفته و به‌آموزی برگزار می‌شوند، عنوان کرد: هنرآموختگان پس از گذارندن این سه دوره می‌توانند از مزایایی مانند بیمه، شرکت در نمایشگاه‌های مختلف، دریافت جواز تاسیس کارگاه، دریافت پروانه تولید، تاسیس شرکت تعاونی و انجام طرح‌های پژوهشی استفاده کنند.
هنر- صنعت زیورآلات از مشاغل خانگی فراتر برود
اما هنر- صنعت ساخت زیورآلات که میتواند از حوزه مشاغل خانگی شروع شده و جنبه تولید انبوه و صادرات به خود بگیرد، از آن دست حرفه‌هایی است که اگر زنجیره ارزش آن از تولید تا هویت‌سازی تجاری به صورت دقیق تکمیل شود، میتواند خیلی‌زود نقش خود را در توسعه اقتصادی استان قزوین به ویژه در زمینه جهش صادراتی نشان دهد، به شرط اینکه این حرفه از پیله ابریشمین خود خارج شده و فعالان این هنر و صنعت به صورت جدی نقش‌آفرینی در حوزه تولید و صادرات را مطالبه کنند. در این میان تشکیل کارگاه‌های با برند مشترک به صورت زنجیره از تولید تا فروش میتواند به تدریج ساخت زیورآلات به ویژه زیورآلات سنتی را به یک رشته پربازده برای اشتغالزایی و درآمدزایی تبدیل کند.
