از ارزش تاریخی تا تهدید به تخریب

نگار موحد ـ عارف قزوینی، با نام کامل ابوالقاسم عارف قزوینی، شاعر، موسیقی‌دان و تصنیف‌ساز برجسته ایرانی دوران قاجار و پهلوی بود که در قزوین به دنیا آمد. او به‌خاطر سرودن تصنیف‌ها و غزل‌های سیاسی، میهنی و عاشقانه‌اش شناخته می‌شود. تصنیف‌های معروف او، همچون «از خون جوانان وطن لاله دمیده» و «گریه کن پس از مرگ کلنل محمد تقی‌خان پسیان»، به‌ویژه در دوران تحولات مشروطه و جنگ جهانی اول، تأثیر عمیقی بر فرهنگ و ادبیات ایران گذاشت.

تاریخچه و اهمیت خانه عارف

خانه عارف قزوینی که در خیابان باغ دبیر قزوین واقع شده است، به عنوان یکی از مکان‌های فرهنگی و تاریخی مهم قزوین شناخته می‌شود. این خانه، به دلیل ارتباط مستقیم با زندگی و فعالیت‌های هنری عارف قزوینی، به‌عنوان یک میراث فرهنگی با ارزش تاریخی محسوب می‌شود. در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۸۴، خانه عارف با شماره ثبت ۱۲۹۰۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این ثبت، به معنای شناسایی و حفظ خانه به‌عنوان یک بنای تاریخی با اهمیت ملی است.

وضعیت کنونی و تهدیدات

در سال‌های اخیر، وضعیت خانه عارف به دلیل تخریب و بی‌توجهی به شدت نگران‌کننده شده است. مشکلات عمده‌ای که خانه عارف با آن‌ها مواجه است، شامل موارد زیر است:

1ـ تخریب و عدم نگهداری: به دلیل عدم مرمت و نگهداری مناسب، بسیاری از بخش‌های خانه دچار آسیب‌های جدی شده‌اند. دیوارها، سقف و دیگر اجزای ساختمان در حال فروپاشی هستند و وضعیت به‌گونه‌ای است که تخریب کامل خانه قریب‌الوقوع به نظر می‌رسد. البته اخیراً فیلم‌هایی منتشر شده است که نشان می‌دهد دیگر اثری از خانه باقی نمانده است.

2ـ درخواست مالک برای خروج از ثبت تاریخی: یکی از مشکلات اخیر مربوط به خانه عارف، درخواست مالک برای خروج از ثبت خانه تاریخی در مراجع قضائی بود. این درخواست به دلیل برنامه‌های مالک برای تغییر کاربری بنا به‌وجود آمده است. به‌منظور حفظ و احیای این بنای تاریخی، وزارت میراث فرهنگی طرحی را برای تغییر کاربری و بازسازی خانه به تصویب رسانده است.

طرح‌های جدید و برنامه‌های مرمت

برای نجات خانه عارف و جلوگیری از تخریب بیشتر، طرح‌هایی در حال پیاده‌سازی است:

1ـ طرح تغییر کاربری: بر اساس طرحی که توسط مالک تهیه شده و به تصویب شورای فنی میراث‌فرهنگی استان و شورای فنی کشور رسیده است، قرار است در قسمت شرقی بنا و بخشی از حیاط که فاقد ارزش تاریخی است، بنایی مطابق با الگوهای طرح مصوب احداث شود. این اقدامات به جمع‌آوری و بازسازی بخش‌های آسیب‌دیده مربوط می‌شود. بخش تاریخی خانه نیز به‌طور ویژه مرمت و احیا خواهد شد تا به عنوان یک مجموعه گردشگری با کاربری پذیرایی مورد استفاده قرار گیرد .

2ـ توسعه برنامه‌های مرمت: لازم است که برنامه‌های مرمت و بازسازی خانه به‌طور جدی تدوین و اجرایی شود. این برنامه‌ها باید شامل تعمیرات ساختاری و حفظ ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی خانه باشد. این اقدامات می‌تواند به حفاظت از این مکان فرهنگی کمک کرده و از تخریب بیشتر آن جلوگیری کند.

پیشنهادات برای آینده

برای نجات خانه عارف و حفاظت از آن، اقدامات زیر می‌تواند مفید واقع شود:

1ـ افزایش همکاری‌های بین‌سازمانی: همکاری نزدیک میان نهادهای دولتی، سازمان‌های غیردولتی و محلی می‌تواند به بهبود وضعیت مرمت و حفاظت از خانه عارف کمک کند. ایجاد کمیته‌ای متشکل از کارشناسان میراث فرهنگی، اعضای شورای شهر، و نمایندگان سازمان‌های غیر دولتی برای نظارت بر مرمت و حفاظت از خانه می‌تواند مؤثر واقع شود.

2ـ آگاهی‌رسانی عمومی و جلب حمایت مردمی: برگزاری کمپین‌های رسانه‌ای و فرهنگی برای افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت تاریخی و فرهنگی خانه عارف می‌تواند به جلب حمایت‌های مالی و مردمی کمک کند. همچنین، برگزاری برنامه‌های فرهنگی و هنری در محل خانه عارف می‌تواند به جذب بازدیدکنندگان و منابع مالی اضافی کمک کند.

3ـ برنامه‌ریزی برای کاربری پایدار: توسعه و اجرای طرح‌هایی برای استفاده پایدار از خانه عارف، از جمله تبدیل آن به یک مرکز فرهنگی، هنری یا گردشگری، می‌تواند به حفاظت از این بنا و تأمین منابع مالی برای نگهداری آن کمک کند. این برنامه‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که هماهنگ با ارزش‌های تاریخی و فرهنگی خانه باشند.

نتیجه‌گیری

خانه عارف قزوینی در قزوین، به‌عنوان یک مکان فرهنگی و تاریخی با ارزش، نیازمند توجه جدی به حفظ و مرمت است. وضعیت کنونی این خانه و تهدیدات جدی که آن را احاطه کرده‌اند، نشان‌دهنده ضرورت اقدام سریع و مؤثر برای نجات این میراث فرهنگی است. با پیگیری‌های رسمی، همکاری‌های بین‌سازمانی، جلب حمایت‌های مالی و توجه عمومی، می‌توان به حفاظت از این بنای تاریخی و ارزشمند کمک کرد و از تخریب بیشتر آن جلوگیری نمود.