احیای دشت قزوین؛ آرزویی که پروژه شد

 وضعیت منابع آبی در دشت قزوین جالب نیست
اما قول وزیر جهاد کشاورزی برای احیای دشت قزوین با سفر مشاور وزیر جهادکشاورزی و مدیرعامل شرکت خدمات مهندسی آب و خاک کشور در آخرین روز کاری هفته قبل رقم خورد. محمدمهدی قاسمی مشاور وزیر از دشت قزوین بازدید کرد و در 2 جلسه مختلف دیدگاه‌های مسئولان استان را در این حوزه شنید.
مشاور وزیر جهادکشاورزی و مدیرعامل شرکت خدمات مهندسی آب و خاک کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت درباره نتیجه بازدید خود از دشت قزوین گفت:‌ بازدیدهای ما نشان داد که وضعیت منابع آبی در دشت قزوین جالب نیست و باید طرح‌هایی در این بخش اجرا شود.
قاسمی، توسعه سامانه‌های آبیاری نوین، هوشمندسازی آبیاری، افزایش کشت سایبانی و گلخانه‌ای را از روش‌های مهم برای احیای منابع آبی دشت قزوین دانست و اضافه کرد: در کنار اینها باید به اجرای طرح‌های آبخوانداری و ساخت بندهای کوچک آبخیزداری هم توجه کرد تا آب‌های سطحی در قالب آب زیرزمینی ذخیره‌سازی شوند.
وی با اشاره به تولید 4 درصد محصولات کشاورزی کشور در دشت قزوین گفت: اگر طرح‌های یادشده درست اجرا شده و راندمان مصرف آب بالا برود، می‌تواند سهم قزوین در تولیدات کشاورزی را 5/2 برابر کرده و به 10 درصد رساند. به شرطی اینکه آب‌های سطحی را درست مهار کنیم و مدیریت تخصیص آب هم هوشمند باشد.
قاسمی ادامه داد: برای تدوین نقشه راه احیای دشت قزوین باید از طرح‌های مطالعاتی گذشته بهره برده و این طرح‌ها را با توجه به وضعیت و نیازهای جدید روزآمدسازی کنیم. باید رفتار کشاورزان و بهره‌برداران در دشت قزوین متحول شود و طوری عمل شود که با کمترین آب مصرفی شاهد جهش تولید محصولات کشاورزی در این دشت راهبردی باشیم.
 ایجاد بیابان 10 هزار هکتاری نشانه بیمار شدن دشت قزوین است
یک کارشناس مهندسی کشاورزی هم در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با اشاره به ظرفیت‌های دشت قزوین در حوزه کشاورزی گفت: خاک حاصلخیز و وجود حوزه‌های آبریز متعدد از مزایای دشت قزوین برای کشاورزی است. ضمن اینکه مدیریت یکپارچه دشت قزوین از میانه دهه 40 اجرایی شده و امروز برای احیای این دشت نیازمند بازتعریف نقشه راه هستیم.
علیرضا خدابنده‌لو با بیان اینکه دشت قزوین در حال حاضر بیمار شده، تصریح کرد: پایین رفتن سطح آبخوان دشت قزوین، بیابان‌زایی 10 هزار هکتاری در این دشت و ایجاد تهدیدهایی مثل فرونشست و فروچاله حیات دشت قزوین را به شدت تهدید می‌کنند.
وی افزود: این دشت یکی از زیرساخت‌های مهم تولید محصولات کشاورزی و تأمین امنیت غذایی کشور است و باید به آن به چشم امانت و میراثی نگاه کنیم که باید برای آیندگان هم حفظ شود.
 گفتمان احیای دشت قزوین شکل گرفت
اما معاون عمرانی استاندار قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با بیان اینکه با توجه به دستور مقام معظم رهبری و ریاست‌جمهوری خوشبختانه گفتمان احیای دشت قزوین شکل گرفته است، گفت: باید از این فضا برای همراهی حداکثری مردم در اجرای طرح‌های احیاگر دشت استفاده کنیم.
مهدی رجحانی اضافه کرد:‌ سهم کشاورزی دشت قزوین در تولید ناخالص داخلی استان قزوین حدود 10 درصد است، در حالی که همین بخش 88 درصد آب استان قزوین را مصرف می‌کند و باید با اجرای طرح‌های مختلف بهره‌وری مصرف آب کشاورزی افزایش پیدا کند.
وی ادامه داد: در چند روز گذشته یک تفاهم‌نامه عملیاتی با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری امضا کردیم و قرار شد با استفاده از این تفاهم‌نامه از توان شرکت‌های دانش‌بنیان بومی و غیربومی برای احیای دشت قزوین به ویژه در حیطه احیای منابع آب زیرزمینی دشت و کنترل آب‌های سطحی استفاده کنیم.
 طرح‌های کوتاه‌مدت برای احیای دشت قزوین اجرا شود
معاون استاندار قزوین با بیان اینکه عمر مدیریتی در کشور کوتاه است، تصریح کرد: بنابراین باید طرح‌های زودبازده برای احیای دشت قزوین تعریف شود و در این زمینه نباید با مطالعات زمان‌بر وقت را تلف کرد. باید طرح‌های 4 ساله تعریف کنیم تا در همین دولت به نتیجه برسند و باید در این حوزه به مطالعات انجام‌شده اتکا کنیم و به سراغ مطالعات درازمدت نرویم.
رجحانی افزود: وقتی طرح‌های کوتاه‌مدت و زودبازده به نتیجه برسند و مردم و کارشناسان شاهد تحول در مدیریت دشت قزوین باشند، سطح مشارکت و همکاری آنها برای احیای دشت قزوین بیشتر می‌شود و این طرح‌ها عاملی انگیزه‌بخش برای هم‌افزایی گروه‌های محلی برای تحقق این هدف راهبردی خواهد بود.
معاون عمرانی استاندار با اشاره به ضرورت کمک شرکت مهندسی آب و خاک برای تسریع در اجرای طرح‌های یادشده گفت: خوشبختانه با موافقت رئیس‌جمهور دشت قزوین به منطقه آزاد کشاورزی تبدیل خواهد شد که می‌تواند باعث اجرای طرح‌های نوین توسعه‌ای در این دشت کهن شود.
رجحانی ادامه داد:‌ طرح‌های نیمه‌تمام و نیمه‌کاره‌ای که به احیای دشت قزوین کمک کنند، باید به سرعت تکمیل شوند و در این زمینه استانداری قزوین از تمام توان خود برای تزریق اعتبار و بودجه به این طرح‌ها بهره‌ خواهد گرفت.
 ساخت 3 سد ذخیره‌سازی آب در دشت قزوین
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین هم در گفت‌وگو با خبرنگار ولایت با اشاره به تهدیدات بیابان‌زایی دشت قزوین عنوان کرد: دشت‌ا… ‌آباد آبیک یکی از مناطق بیابانی است که تولید ریزگرد آن 3 استان قزوین، البرز و تهران را تهدید می‌کند و 10 هزار هکتار آن می‌تواند با اجرای طرح زراعت چوب از حالت بیابانی خارج شود.
رضا افلاطونی با بیان اینکه اجرای طرح زراعت چوب در دشت ا… ‌آباد منوط به انتقال پساب‌های شهری و صنعتی به این دشت است، گفت: البته از بین بردن نقاط بیابانی دشت ا… ‌آباد محدودیتی دارد و آن هم این است که 62 هزار هکتار از اراضی این دشت باتلاقی اعلام شده و به این ترتیب دشت ‌ا…‌آباد را مشمول کنوانسیون رامسر کرده که باید در آن تجدیدنظر شود.
افلاطونی با اشاره به ضرورت اجرای طرح‌های سازگار با کم‌آبی در دشت قزوین اضافه کرد:‌ کشت گیاهان و محصولات کم‌آب‌بر از جمله علوفه‌های مقاوم در برابر شوری آب،‌ کشت سایبان‌دار، کشت قراردادی و مدیریت هوشمند توزیع آب از راهکارهای احصاشده برای احیای دشت قزوین هستند.
وی ادامه داد: برای توزیع هوشمند آب یک طرح پایلوت را با حفر 4 حلقه چاه در 800 هکتار زمین‌های شهرستان بویین‌زهرا اجرا کردیم و همچنین ساخت 3 سد ذخیره‌سازی آب کشاورزی به نام‌های پرسپانچ، چنگوره و شاکین را شروع کردیم که با تخصیص 50 میلیارد تومان اعتبار روند تکمیل آنها سرعت گرفته است.
 9 آبخوان غیرفعال دشت قزوین باید به بهره‌برداری برسد
فرمانده قرارگاه امنیت غذایی استان قزوین با اشاره به شناسایی 15 آبخوان در دشت قزوین گفت: این 15 آبخوان محل تغذیه سفره‌‌های آب زیرزمینی هستند که 6 آبخوان پیش از انقلاب احداث شده و 9 آبخوان باقی‌مانده که با استفاده از شیب زمین می‌توانند آب‌های سطحی را به آب‌های زیرزمینی تبدیل کرده و ذخیره کنند.
افلاطونی افزود: همچنین در سفر ریاست‌جمهوری به استان قزوین 130 میلیارد تومان برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در دشت قزوین اختصاص یافت که می‌تواند نقش مهمی در اجرای طرح‌های احیای دشت قزوین داشته باشد.
 لزوم هوشمندسازی توزیع آب در دشت قزوین
اما معاون اقتصادی استاندار قزوین هم با تاکید بر لزوم هوشمندسازی توزیع آب در دشت قزوین گفت: باید به اندازه ظرفیت دشت قزوین از آب آن استفاده کنیم، اما در حال حاضر آمار دقیقی از مصرف آب کشاورزی نداریم و با وجود اختصاص 400 میلیون مترمکعب سهم بهره‌بردارانی مثل دامداری‌ها و دامپروری‌ها را نمی‌دانیم و به همین خاطر این آمار را باید به صورت دقیق احصا کنیم.
میثم پیله‌فروش ادامه داد: علاوه بر افزایش نرخ بهره‌وری آب کشاورزی در دشت قزوین باید به دنبال گرفتن حق استان از منابع آبی موجود هم برویم. به همین خاطر سهم حقابه دشت قزوین از رودخانه شاهرود باید پس گرفته شود و مدیران حوزه آب و کشاورزی نباید در این بخش مسامحه داشته باشند.
معاون توسعه منطقه‌ای استاندار قزوین در بخش دیگری از سخنان خود احیای سازمان عمران کشاورزی و نهادی شبیه به آن را غیرممکن دانست و گفت: بهره‌گیری از طرح‌های گذشته برای یکپارچه‌سازی مدیریت اراضی کشاورزی چندان عملی نیست و باید الگوها و نسخه‌های جدیدی در این حوزه تعریف کنیم تا مطابق با شرایط روز باشد.
پیله‌فروش اضافه کرد: در ضمن احیای دشت قزوین را باید بر اساس قوانین بالادستی فعلی انجام دهیم و نباید انتظار داشته باشیم قوانین مادی مثل قانون حفظ کاربری اراضی کشاورزی یا قانون توزیع عادلانه آب به سرعت تغییر کنند.
 بهره‌برداران دشت قزوین کم‌آب‌بری را تمرین کنند
بنا به گفته مسئولان سازمان جهاد کشاورزی در سال زراعی جدید 70 درصد تخصیص آب به دشت قزوین کاهش یافته و با توجه به اینکه بحران آب و خشکسالی به دلیل وضعیت گرمایش زمین مستمر خواهد بود، باید کشاورزان و بهره‌برداران دشت قزوین با توسعه کشت محصولات کم‌آب‌بر کار کردن در این وضعیت اقلیمی و آبی جدید را تمرین کنند و تجربه رکوردزنی در خرید گندم هم نشان داد که می‌توان با وجود کم‌آبی سطح کشت محصولات راهبردی را حفظ کرد و در نهایت با کشاورزی دانش‌بنیان در فضاهای گلخانه‌ای حتی تولید محصول در شرایط کم‌آبی را افزایش داد.