ابرچالش «آب» در هزاره سوم

محمد میرعرب، دکترای مدیریت

چالش آب، یک بحران زیست‌محیطی منطقه‌ای، مقطعی و یا موقتی نیست و تقریبا همه کشورهای دنیا در اندازه‌‌های مختلف با این چالش بزرگ دست به گریبان هستند. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند تا سال 2030، تقاضای جهانی آب شیرین تا 40 درصد افزایش پیدا کند و تخمین زده می‌شود که 1.6 میلیارد نفر از آب آشامیدنی مدیریت شده ایمن برخوردار نباشند. در حال حاضر  نیز 4 میلیارد نفر  از ساکنان این کره خاکی در مناطق کم‌آب زندگی می‌کنند و از هر چهار شهر یک شهر در دنیا با ناامنی آبی با درجات مختلف مواجه است. بر همین اساس برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای در جهت کمرنگ کردن اثرات این بحران در سطح جهانی و بین‌المللی طراحی شده است و همه ساله جلسات، نشست‌ها و کنسرسیوم‌های متعددی در دنیا به منظور پیشگیری از گسترش تبعات بی‌آبی در دنیا برگزار می‌شود.

تبعات بی‌آبی از مناظر و فیلترهای گوناگون قابل بحث و بررسی هستند. با کاهش آب، کشت محصولات تغذیه‌ای نیز کاهش می‌یابند و ممکن است مشکلات اقتصادی عدیده‌ای در بحث کشاورزی رخ دهد. علاوه بر این، بهداشت نامناسب آب شرب ـ که مشکل حدود 2.4 میلیارد نفر از سکنه کره زمین است ـ  می‌تواند منجر به بیماری‌های اسهالی مرگبار از جمله وبا و تب حصبه و سایر بیماری‌های منتقله از طریق آب شود. در چنین شرایطی مشکلات زیست‌محیطی که منجر به ایجاد تغییرات در اکوسیستم مناطق مختلف می‌شوند، زندگی حیات وحش را به خطر می‌اندازد.

اینها تنها بخشی از مشکلات رونمایی شده از ابرچالش کم‌آبی در دنیا هستند و تبعات دیگری از جمله بحران‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی ، نظامی و … در زیر سایه این چالش در سال‌های آتی دامن‌گیر بشر خواهند شد.

بر همین اساس دولت‌ها با به‌کارگیری تجارب پیشینیان و علوم نوین به نوعی در تلاشند تا دست‌کم از اثرات تبعات منفی چالش کم‌آبی بکاهند. در حال حاضر در بسیاری از کشورهای پیشرفته پیاده‌سازی سیستم‌های نوین جمع‌آوری آب باران برای جمع‌آوری و ذخیره آب باران برای آشامیدن یا شارژ سفره‌های زیرزمینی. تقویت قابلیت تصفیه آب خانگی از طریق استفاده از فیلترها، ضدعفونی‌کننده‌های خورشیدی یا لخته‌سازها و طرح‌های مشابه با جدیت دنبال می‌شود.

احداث سدها و آبگیرهای متناسب با اکوسیستم منطقه، برداشت و ذخیره آب باران، قنات‌ها، نمک‌زدایی، تغییر الگوی کشت، پساب‌زدایی و استفاده مجدد از آب و…  در مجموع تسریع در روند اجرای پروژه‌های تدوین شده در حوزه منابع آب نیز می‌تواند کمک بسزایی در اقتصاد و معیشت مردم و مصرف بهینه آب داشته باشد.

اما باید به خاطر داشت صرفه‌جویی در مصرف آب، پیشگیری از هدررفت آب و بالا بردن راندمان کارایی آب چه در بخش خانگی و چه در بخش صنعت و کشاورزی به عنوان اولین و اساسی‌ترین گزینه حفظ مایه حیات همواره مورد تاکید کارشناسان این حوزه است. در ضمن باید خاطرنشان کرد صرفه‌جویی به معنای کم مصرف کردن نیست بلکه استفاده بهینه و تاثیرگذار از آب در شرایط گوناگون است. تغییر الگوی کشت در کشاورزی و ایجاد تغییرات اساسی در جانمایی و تامین آب کارخانجات بزرگ می‌تواند گامی اساسی در مصرف بهینه آب محسوب شود. بنابراین آب را آسان هدر ندهیم.