«قزوین، یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران است، بر اساس شواهد تاریخی، قدمت قزوین به دوران پیش از ساسانیان باز می‌گردد و بنا بر روایات تاریخی، سنگ بنای شهر تاریخی قزوین به شاهپور اول ساسانی بر‌می‌گردد‌. شاهپور این شهر را برای جلوگیری از حمله دیالمه بنا نموده و در آن دژ و استحکامات به وجود آورد و سپاهیان خود را در آنها استقرار داد. به مرور زمان، پایگاه نظامی شاهپور توسعه پیدا کرد و هسته اصلی شهر قزوین به وجود آمد. کاوش‌ها و یافته‌های باستان‌شناسی در دشت قزوین، «نشان‌گر یکجانشینی و کشاورزی در هزاره هفتم پیش از میلاد و برخورداری ساکنان آن از صنایع اولیه و نظام اجتماعی است. منازل مسکونی، معبد، کارگاه‌های صنعتی، اشیای زینتی، مجسمه‌ها، انبارهای غله و... از تمدن دیر پای مردمان این ناحیه در هزاران سال پیش حکایت دارند؛ حتی شواهد نشان می‌دهد قزوین دردوره‌های پیشین، از مراکز مهم تمدن ماقبل تاریخ بوده و شامل سرزمین‌های میان شهریار، جلگه ری و دشت قزوین بوده ‌است. بررسی‌های به دست آمده از تپه سگزآباد بویین‌زهرا هم نشان دهنده زیستگاه‌های انسانی متعددی در هزاره‌های پیش از میلاد است.» با این همه، در سالیان اخیر دست‌اندازی بسیار به بافت و آثار تاریخی این شهر کهن و اجرای اقدامات تخریب گرایانه‌ای تحت عنوان «توسعه شهری»، آسیب‌های فراوانی را متوجه داشته‌های تاریخی و ساختار دیرینه شهری قزوین ساخته است. آن‌گونه که محمدعلی حضرتی مدیرکل میراث فرهنگی استان در گفت‌و‌گو با «ولایت» تاکید می‌کند: «قزوین در معرض یک جنایت شهری است»؛ واژه‌ای که به نظر می‌رسد؛ نخستین بار است از زبان یک مسئول برجسته فرهنگی نسبت به پیامدهای مداخله‌های غیرکارشناسی در حوزه بافت تاریخی این شهر به کار برده می‌شود. آنچه در ادامه می‌آید؛ حاصل گفت‌و‌گو با مدیرکل میراث فرهنگی استان است؛ چهره‌ای که حساسیت و توجه او به حفظ و نگهداری بافت و آثار تاریخی قزوین، مدیران استانی و محلی را در مقاطع مختلف به چالش کشیده است.

 ولایت: روند آنچه که توسعه شهری گفته می‌شود؛ در سال‌های گذشته یا بافت تاریخی مانند محله دباغان را به تخریب کشانده و یا با تبدیل کوچه محمدیه در این بافت به خیابان، هم اهالی را با مشکل روبرو کرده و هم بناهای تاریخی را دستخوش آسیب کرده است. واقعا دلیل این اتفاق ها آن هم به صورت مکرر چیست؟ کاری که شهرداری در کوچه محمدیه انجام داده، در حد یک جنایت شهری است. متاسفانه امروز در قزوین سه حرکت باغ کُشی، شهر‌کُشی و جنایت شهری در حال انجام است. باغ‌کشی را که همه آگاه هستیم؛ نمونه شهرکشی در محله دباغان بود که یک محله با هویت تاریخی کشته شد. در کوچه محمدیه نیز بدون نیاز‌سنجی صرفا براساس سوداگری و بر مبنای مصوبه‌ای که عده‌ای در سال‌های دور در کمیسون ماده 5 گذرانده‌اند [برای تبدیل این کوچه به خیابان] عقب‌نشینی‌ها و تعریض‌هایی انجام شد؛ در حالی که برای بافت تاریخی نمی‌توان چنین مصوبه‌ای داشت.

 ولایت: اقدامات انجام شده صرفا در محدوده تبدیل این گذر به خیابان است؟ متاسفانه این اقدامات صرفا در تعریض خلاصه نشده است. با یک برنامه هدایت شده، شب‌ها تردد ماشین‌های سنگین را در گذر محمدیه آزاد گذاشته‌اند. با توجه به اینکه تاسیسات خدماتی آن محور فرسوده و کهنه است، وقتی ماشین‌های سنگین از آنجا عبور می‌کند؛ لوله‌های آب پیوسته می‌شکند. یک بار در کنار مسجد محمدیه بر اثر افکن صورت گرفته نیمی از مسجد محمدیه دچار آسیب جدی شد. یک بار در حمام میرزا کریم، به دلیل همین مساله‌، افکنی اتفاق افتاد که همه سطح حمام را پر از گل و لای کرد و حتی یک خانه فرو ریخت و یک بار هم این اتفاق برای بنای تاریخی آرامگاه حمداله مستوفی تکرار شد. این مساله ناشی از نوع نگاه برخی مدیران شهری است. در دوره شورای شهر قبل، یکی از اعضای شورا (از برادران بسیار مومن!) با صراحت عنوان کرد که مسجد محمدیه را برای تعریض این گذر تخریب کنید و بعدها یک مسجد در آن نواحی ساخته شود! در حالی که مسجد محمدیه هویت و تاریخ دارد و اسم آن محله بر اساس نام این مسجد انتخاب شده است. این آقایان معتقد بودند که آنجا باید خیابان شود؛ در حالی که آنجا کوچه است و نباید خیابان باشد. در این سه ساله با این رویکرد به سه بنای شاخص آسیب وارد کردند. آب انبارهای خانگی را از بین بردند و متاسفانه هیچ برخورد جدی با این تخلف‌ها صورت نمی‌گیرد.

 ولایت: اخیرا انتقاداتی از برخی ساخت‌وسازها در حریم آثار تاریخی در این محدوده و همچنین محله بلاغی صورت می‌گیرد. آیا چنین چیزی هست؟ در کنار بنای حمداله مستوفی در گذر محمدیه و مدرسه حیدری چهار طبقه روی پیلوت ساخته شده که مغایر شرایط بافت است. برای احداث خانه‌ای در کوچه ساعتچی محله بلاغی و در حریم بنای تاریخی مسجد ـ مدرسه حیدریه بدون هر‌گونه استعلامی از میراث فرهنگی، شاهد صدور مجوز ساخت سه طبقه‌ونیم بنا بودیم. من این موضوع را در کمیسیون ماده 5 مطرح کردم. خانم نظری‌پور معاون شهردار و آقای شهردار هر دو از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کردند؛ در حالی که این دو بنا احداث شده و قابل مشاهده است.

 ولایت: منطقه الموت، یکی از نقاط مهم تاریخی کشور محسوب می‌شود. با خبر شدیم قرار است به زودی مطالعات جدید باستانشناسی در این منطقه که پیش از این توسط دکتر حمیده چوبک به انجام رسیده بود؛ ادامه یابد. از اقدامات میراث فرهنگی در این حوزه بگویید. فصل جدید مطالعات باستانشناسی در استان قزوین از هفته پیش‌رو آغاز می‌شود؛ این مطالعات شامل: کاوش در منطقه الموت خواهد بود؛ چرا که حدود هفت سال است که در آن منطقه کاوشی انجام نشده است؛ البته در این منطقه کارهای دیگری در حوزه تاریخی اتفاق افتاده بود؛ ولی مطالعات باستانشناسی نداشتیم که امسال این کاوش‌ها انجام می‌شوند.

 ولایت: درباره دیگر مناطق استان چطور؟ آیا مطالعات باستان‌شناسی در نقاط دیگر هم امسال خواهیم داشت؟ البته، برای اولین بار در دو منطقه استان شامل: «قارشاکین» با حضور هیات آلمانی و غار «قلعه کرد» با مشارکت هیات فرانسوی کار باستان‌شناسی انجام می‌شود.

 ولایت: این کار با برنامه‌های جانبی و اطلاع‌رسانی همراه است؟ در 15 شهریور امسال به مناسبت گرامیداشت روز قزوین با همکاری دانشگاه تهران و شهرداری قزوین همایشی برای آغاز مطالعات باستان‌شناسی دشت قزوین برگزار می‌‌شود؛ البته این همایش مقدمه‌ای برای همایش سال آینده است که با همین موضوع به صورت بین‌المللی در قزوین برگزار می‌شود. ـ ولایت: با توجه به برگزاری روز یا هفته قزوین در شهریور‌ماه، سال گذشته، شاهد همکاری نزدیک شهرداری و میراث فرهنگی برای اجرای برنامه‌های این روز بودیم. امسال برنامه‌های شما در این حوزه چه خواهد بود؟ سعی ما بر این است برای روز قزوین برنامه‌ها را با شهرداری، مشترک برگزار کنیم؛ برهمین اساس هم تمایل داریم اطلاع‌رسانی‌ها از طریق شهرداری انجام شود. اداره کل میراث فرهنگی همچون سال گذشته تمامی امکانات را در اختیار این رویداد قرار می‌دهد تا هفته باشکوهی در قزوین رقم بخورد؛ البته امسال بناست؛ نگاه، معطوف به شهر قزوین نباشد ‌ و در این فرصت ظرفیت‌های موجود در استان هم معرفی شود؛ یعنی تنها روز قزوین نباشد.

 ولایت: در حوزه گردشگری چطور؛ برنامه‌ای در این هفته دارید؟ بله، فاز اول کمپ کردشگری باراجین آماده بهره‌برداری است و به همین مناسبت به بهره‌برداری می‌رسد؛ البته در اجرای این پروژه با مشکل عدم تعهد دستگاه‌های خدمات‌رسان برای تامین زیر‌ساخت‌های مورد نیاز از جمله آب، برق و گاز روبرو بودیم. هر چند مشکل گاز تا حدودی ‌با اقدام خود سرمایه‌گذار مرتفع شد؛ ولی مشکل آب و برق همچنان باقی است که برای رفع آنها هم در تلاش هستیم.

 ولایت: برای شهروندان و در سطح عمومی هم برنامه ای خواهید داشت؟ یکی از مهمترین برنامه‌های ما، برگزاری «جشنواره غذا و هنر آشپزی ایرانی» است که به مناسبت روز قزوین از بیست و سوم تا بیست و ششم مردادماه در شترخان سرای سعدالسلطنه برگزار می‌شود.

ولایت: بنا بود اداره میراث فرهنگی، صنایع و گردشگری شهرستان قزوین راه‌اندازی شود؛ این برنامه به کجا رسید؟ راه‌اندازی آن تصویب شده و مسئول آن هم تعیین شده است. ضمن اینکه، تجهیزات لازم نیز آماده‌سازی شده و در هفته دولت به بهره‌برداری می‌رسد.

 ولایت: با اقدامات انجام شده در سال‌های اخیر، استان قزوین به یکی از مقاصد گردشگری داخلی تبدیل شده است. در حال حاضر وضعیت جذب گردشگر در استان چگونه است؟ قزوین دیگر از وضعیت سفرهای عبوری خارج شده است؛ مصداق ادعای ما نیز میزان اسکان مسافران در مدارس آموزش و پرورش است. در گذشته، اقامت‌های مسافران در قزوین منحصر به اقامت شب بود و در این شهر هم گشت‌های شبانه نداشتیم. اکنون در همه فضاهای اقامتی و حتی در پارک‌ها در میان مسافرانی که برای اقامت شبانگاهی وارد قزوین می‌شوند؛ اطلاعات تاریخی، فرهنگی و گردشگری مربوط به استان، به وسیله نقشه و بروشور توزیع می‌شود و این کار بازخورد مثبت زیادی داشته است. بارها شاهد بوده‌ایم که در پی این اطلاع‌رسانی‌ها و آگاهی‌بخشی‌ها، افرادی که برنامه آنها ادامه سفر به استان‌های دیگر بوده، تمایل به بازدید از شهر پیدا می‌کنند و اغلب نیز با دیدن یک اثر تاریخی، برنامه سفر خود را تغییر می‌دهند. همچنین بسیار شاهد بودیم که مسافران زیادی برای سفر یک روزه، یک شبه و عبوری به قزوین آمده‌اند؛ ولی سه تا چهار شب در قزوین مانده‌اند؛ این موضوع در میان فرهنگیان و مسافرانی که در مدارس اقامت می‌کنند؛ بسیار دیده می‌شود.

 ولایت: با آنچه بیان کردید در واقع قزوین دیگر یک شهر عبوری نیست؟ خوشبختانه موقعیت قزوین در حال گذار است؛ دیگر نمی‌توانیم بگوییم قزوین یک استان عبوری است. بر اساس آمار مرکز آمار ایران، قزوین در حال حاضر جزو 10 شهر مقصدی کشوراست از عبوری به اقامتی؛ البته در زمینه جذب توریست داخلی و خارجی به نقطه دلخواه نرسیده‌ایم و نیاز است زیرساخت‌های مورد نیاز در این حوزه تامین شود.

 ولایت: برخی خانه مسافرها هفته گذشته تعطیل شدند؛ علت آن چه بود؟ آن هم الان که فصل سفر است؟ ـ20 خانه مسافری که توسط میراث فرهنگی تعطیل شدند؛ درواقع یا فعالیتی نداشتند و یا خدمات مناسبی ارایه نمی‌کردند.

 ولایت: با توجه به اینکه تات‌ها ساکنان اصلی سرزمین قزوین بوده‌اند؛ برای ماندگاری تاریخ این قوم و شناساندن آن به مردم برنامه دارید؟ در نشست ستاد اقتصاد مقاومتی تاکستان برنامه‌ریزی و مصوب شده بود که عمارت بانک ملی تاکستان تغییر کاربری داده شود و برای راه‌اندازی موزه «مردم‌شناسی تات» در اختیار اداره کل میراث فرهنگی قرار گیرد. متاسفانه این مصوبه اجرایی نشد؛ ولی ما از آنجایی که مصمم هستیم این کار صورت گیرد؛ عمارت بنیاد علوی یا بنیاد پهلوی سابق را که فضای اداری میراث فرهنگی شهرستان تاکستان است تخلیه و مرمت کردیم و درحال نیز مجهز شده که موزه مردم‌شناسی تات در آنجا مستقر شود. ضمن اینکه، این ایده را در دو نقطه دیگر هم انجام خواهیم داد. قرار است در روستای تات زبان خیارج هم موزه مردم‌شناسی و موزه انقلاب اسلامی را راه‌اندازی کنیم و همچنین یک موزه مردم‌شناسی هم به زودی در شهرت تات زبان اسفرورین راه‌اندازی خواهد شد. برای این کار بناست یک مدرسه تغییر کاربری داده شود. پیش از این نیز در روستای تات زبان خوزنین نیز یک موزه روستایی با تمرکز صنایع دستی راه‌اندازی شده که بخشی از آن به حوزه مردم‌شناسی اختصاص دارد. البته نگاه ما به حوزه میراث فرهنگی و گردشگری متوازن است و معتقد هستیم گرشگری روستایی هم باید به موازات گردشگری عمومی تقویت و مورد توجه قرار گیرد؛ بنابراین باید به حوزه‌های روستایی ورود کنیم.

 ولایت: مهم‌ترین رویکرد اداره کل میراث فرهنگی برای امسال چیست؟ از جمله رویکردهای این اداره کل، نگاه به اقامت گاه بوم‌گردی است که اگر بخش بانکی همکاری لازم را دشته باشد؛ گمان می‌کنم تا پایان امسال رویدادهای خوبی در حوزه بوم‌گردی استان شاهد باشیم.

 ولایت: شایع شده است که شما نیز جزو مدیرانی هستید که به نهایی شدن قانون «منع به کارگیری بازنشستگان در مشاغل دولتی» کنار خواهند رفت. آیا چنین چیزی صحت دارد؟ این قانون در حقیقت برای مدیرانی ممنوعیت ایجاد خواهد کرد که در گذشته بازنشسته شده‌اند. من در دوران احمدی‌نژاد با 26 سال سابقه کار درخواست بازنشستگی پیش از موعد دادم و از میراث فرهنگی خداحافظی کردم؛ ولی چون ایثارگر هستم؛ براساس قانون امکان بازگشت به کار را داشتم. از این رو پس از اینکه، در دولت آقای روحانی دعوت به کار شدم؛ با تبدیل وضعیت خودم، به کار بازگشتم و در حال حاضر سی سال سابقه کار دارم و براساس قوانین جاری بدلیل ایثارگر بودن می‌توانم تا 35 سال خدمت کنم؛ پس این قانون شامل حال من نخواهد شد.

 ولایت: پس با این توضیح، شما همچنان در میراث فرهنگی خواهید ماند؟ براساس قوانین من می‌توانم به کار ادامه دهم و این طرح شامل بنده نمی‌شود. من بازنشسته نشده‌ام که آن بخشنامه شامل حال من شود. آن‌هایی که بازنشسته هستند و دعوت به کار شده‌اند و مشغول به خدمت هستند؛ در این قانون با محدودیت روبرو هستند؛ ولی من بازنشسته نیستم.

ولایت: و حرف آخر مدیرکل میراث فرهنگی استان؟ رسانه‌ها در سال‌های گذشته در حفظ بافت تاریخی شهر قزوین نقش موثری داشتند. جریان آگاه‌سازی که در رسانه برای باز پرداختن به اهمیت بافت‌های تاریخی در نقاط شهری و روستایی صورت گرفته بسیار حایز اهمیت بوده است. خبرنگاران گزارش‌های موثر و تایید‌کننده‌ای تهیه کردند. عکاسان زیادی به این موضوع توجه نشان دادند و آثار عکاسی آن‌ها سبب افزایش آگاهی عمومی شده که جا دارد از همه تشکر کنیم به ویژه از روزنامه ولایت آن هم در دوره سردبیری آقای سلیمانی که این دغدغه را در فضای رسانه‌ای استان مضاعف کردند. امیدوارم این جریان که به عنوان مطالبه عمومی در سطح استان مطرح است؛ ادامه یاید. این فعالیت رسانه‌ای سبب شده، در حال حاضر حتی از روستاها مراجعاتی داشته باشیم که انتظار دارند اجازه ندهیم حمام روستایشان تخریب شود. این‌ها تاثیر فضای رسانه است که آگاه‌سازی را به روستاهای دور دست هم رسانده است.