مقدمه:
در دنیای مدرن امروز تعلیم و تربیت کودک بیش از هر موضوعی مد نظر قرار گرفته است. وجود استعداد و چگونگی بروز آن معمایی است که همواره خانواده‌ها در مسیر تربیت فرزندانشان با آن مواجه هستند. براساس تحقیقات انجام شده، موسیقی یکی از راه‌حل‌های این معما می‌باشد. محققان دانشگاه Irvine کالیفرنیا دریافتند که گوش کردن به موسیقی «موتزارت» ده دقیقه قبل از شروع امتحان باعث افزایش حافظه و هوش می‌شود. به علاوه کودکانی که دوره مقدماتی موسیقی را، گذرانده‌اند بسیار با هوش‌تر از کودکانی هستند که دوره آموزشی کامپیوتر را گذرانده‌اند؛ اما در کشور ما آنگونه که باید به موسیقی کودک توجه نشده و این مقوله هنوز گام‌های اولیه را طی می‌کند.
مهر‌ناز شاه‌قبادیان، یکی از اهالی موسیقی قزوین است که در این حوزه فعال است. او گرچه دانش‌آموخته رشته مدیریت در مقطع کارشناسی ارشد می‌باشد؛ اما از جمله پژوهشگران و مدرسین خوب موسیقی کودک در استان نیز به شمار می‌آید. با او در‌باره آموزش موسیقی به کودکان کودک و چند و چون فعالیت‌هایش به گفت‌و‌گو نشستیم.
محمد‌رضا مقدم
¢ از خودتان بگویید و اینکه موسیقی را نزد چه کسانی آموختید؟
ـ من، متولد 1369 هستم و موسیقی را ابتدا از اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی قزوین شروع کردم و سپس به کلاس‌های استاد میثمی راه یافتم. کلاس‌های آموزش موسیقی کودک را نزد استاد خانم زارع‌دار پشت سر گذاشتم و همچنین برای آموزش دوره‌های سلفژ (صدا‌سازی) در کلاس استاد خانم نسیم بخت حاضر شدم. در حال حاضر نیز مشغول مطالعه اتنوموزیکولوژی (قوم‌شناسی موسیقی) روانشناسی کودکان و نحوه رفتار مناسب با کودکان از طریق مطالعه مقالات، کتاب‌های مرتبط در این حوزه هستم.
مقالات متعددی در حوزه موسیقی کودکان و یک مقاله در رابطه با موضوع اتنوموزیکولوژی به چاپ رسانده‌ام. در جهت افزایش بهره‌وری و درک بهتر کودکان از موسیقی و با کسب راهنمایی از اساتید این حوزه از چند نمونه ابزارهای کمک آموزشی در دوره‌های تدریس خود استفاده می‌نمایم.
¢ چه انگیزه‌ای باعث شد تا وارد حوزه آموزش موسیقی کودک شوید؟
ـ به دلیل علاقه زیاد به هنر و به ویژه موسیقی و همچنین بستر مناسبی که رشته موسیقی برای من فراهم کرد؛ توانستم ارتباط خوب و نزدیکی با کودکان برقرار کنم. و مهمتر از همه تشویق اساتید محترم که همواره یکی از آرمان‌های اصلی ورود و فعالیت مستمر در این حوزه می‌باشد. من برای اینکه بتوانم لذت زندگی کردن از طریق موسیقی را به دیگران منتقل کنم باید از نسل‌هایی شروع می‌کردم که بتوانند از دوران کودکی این لذت و عشق را تجربه کنند تا شاید این فرهنگ و احساس خوب در آینده نهادینه و درخشان‌تر شود.
¢ موسیقی کودک چه اهمیتی دارد؟
ـ ما جهان را فقط با چشمان‌مان نمی‌بینیم، شنیدن هم به همراه دیدن موثر است. به همین دلیل وقتی ما تصویر رودخانه را در ذهنمان می‌آوریم موسیقی آن، خود به خود در ذهن ما می‌آید و ما می‌توانیم تا حدی صدا و تصویر را با هم احساس کنیم. پس موسیقی ابزاری برای خلق صداهای زیبا می‌باشد. موسیقی کودک نیز بخش جدایی‌ناپذیری از موسیقی است که جدا از فرهنگ موسیقی سرزمین‌مان نیست؛ در واقع موسیقی کودک، گستره‌ای به وسعت دنیای کودک است.
موسیقی کودک می‌تواند عقل و احساس و جسم کودک را به تکاپو بیندازد و با روند رشد ذهنی و افزایش اعتماد به نفس و پردازش سریع اطلاعات و تقویت مهارت‌های اجتماعی کودکان، کمک شایانی داشته باشد و از همه مهمتر یادگیری یک ابزار موسیقی توسط کودک، او را درگیر چالشی خواهد کرد که مدام و مدام در زندگی وی ادامه خواهد داشت و این استمرار، کودک را همزمان با بزرگ شدن دنبال می‌کند و به او قدرت رویارویی با چالش‌های زندگی را آموزش خواهد داد.
¢ موسیقی کودک باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟
ـ ما به نوعی از موسیقی نیاز داریم که همه عواطف انسانی را در خود داشته باشد و در عین حال مناسب کودک باشد. موسیقی کودک باید فضای سبکی داشته باشد و در آن طنین سازهای مختلف شنیده شود. ویژگی‌هایی مانند: تخیل‌برانگیزی، رنگی بودن، تلطیف‌کننده احساس کودکان از ویژگی‌های اصلی آن است و همچنین در زمینه آموزش موسیقی کودک؛ مسائل تربیت جسم و روح و عقل کودک نیز موازی با مبحث آموزش موسیقی از اهمیت زیادی برخوردار است که باید در نظر گرفته شود.
¢ آموزش موسیقی به کودکان دارای چه مراحلی است؟
ـ انگیزه و تشویق در موسیقی کودکان توسط مربی، حتی طبق برخی مقالات معتبر، رنگ لباس‌ها و فضای کلاس می‌تواند تاثیر بسزایی در این امر داشته باشند. موسیقی کودکان به صورت غیرمستقیم و مرحله به مرحله می‌باشد و برای سهولت نواختن موسیقی توسط کودکان از سازهای ساده از جمله بلز و فلوت ریکوردر استفاده می‌شود.
به همین دلیل شرکت کودکان در این دوره؛ برخلاف آموزش موسیقی به بزرگسالان، صرفاً فراگیری نواختن یک ساز نیست و چون کودکان در این دوره در سن تشکیل شخصیت قرار دارند با نظم و تربیت بیشتر آشنا می‌شوند که در نتیجه باعث یادگیری و علاقه‌مندی آنها به موسیقی خواهد شد.
¢ موسیقی کودکان با موسیقی بزرگسالان چه تفاوتی دارد؟
ـ همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، موسیقی کودکان و بزرگسالان علاوه بر تفاوت‌های ظاهری در سازها و نحوه نواختن؛ در واقع اشاره مقدماتی به مفاهیم موسیقی می‌باشد که باید همراه با بازی و بکارگیری روش‌های آموزشی ساده در نظر گرفته شود. مطالب نظری باید در حد درک کودکان بیان بشود. در موسیقی کودکان گاهی برای درک بهتر، مدرس مجبور می‌شود در بیان مطالب نظری و اصول موسیقیایی، بیشتر از مبالغه و بزرگنمایی استفاده کند. همچنین تشویق کودک در تمام مراحل آموزش نیز می‌تواند از جمله تفاوت‌های موسیقی کودکان و بزرگسالان باشد.
¢ موسیقی کودک چه جایگاهی در جهان و به ویژه کشور ما دارد؟
ـ کودکان از شنیدن موسیقی بیشترین لذت را می‌برند و موسیقی در تغییر روحیات آنها تاثیر فوق‌العاده‌ای ایجاد می‌کند و به دلیل اینکه این نوع موسیقی (موسیقی کودک) بی‌واسطه می‌باشد در تکامل روحی و جسمی کودک بسیار موثر است و تاثیر فراوانی در شخصیت آنان می‌گذارد تا آنجایی که در کشورهای توسعه‌یافته، آموزش این هنر در مقطع ابتدایی گنجانده شده و اهمیت خاصی برای آن قائل هستند. در ایران نیز در چند سال اخیر اهمیت موسیقی کودک برای جامعه و خانواده‌ها روشن شده و تقریباً امید است که این فرهنگ در آینده، مسیر خود را درخشان‌تر طی کند.
¢ به عنوان سوال آخر، آیا موسیقی کودکی که از صدا و سیما پخش می شود دارای استاندارد لازم هست؟
ـ تولیدات صداوسیما برای کودکان صرفاً جنبه سرگرمی دارد و جایی برای بروز کنجکاوی و خلاقیت کودک در آن در نظر گرفته نشده است. هیچگاه نباید فراموش کرد که کودکان نسبت به بزرگسالان از ذهن پویاتر و خلاقیت و توانایی بالاتری برخوردارند. در این دوره است که می توان آینده این عزیزان را رقم زد.
در هنگام فعالیت کودک در زمینه موسیقی، او می‌آموزد چگونه از کوشش خود لذت ببرد و نیز یاد می‌گیرد که نمی‌توان خیلی آسان به نتیجه دلخواه رسید، او یاد می‌گیرد که چگونه نقش خود را سالم ایفا کند و چگونه صبور باشد. به نظر من، موسیقی رسانه‌ای طی سال‌های اخیر پیشرفت قابل توجهی داشته، ولی می‌تواند با استراتژی‌های مشارکتی کودکان در جهت همراهی با شعرها و ترانه‌ها و یا تشویق مجری در جهت استفاده هر چه بیشتر کودکان از رفتارها و ابزارهای نوین خلاقانه، این بستر در جهت شکوفایی استعداد کودکان مناسبتر و هموارتر گردد.
موسیقی نغمه‌ای است که در کهکشان‌ها نیز شنیده می‌شود و رسالت اساتید هنر موسیقی انتقال روشنایی به قلب تاریک انسان‌ها در تمام رده‌های سنی به ویژه کودکان می‌باشد.
صفحه اول
